آیا چابهار اندازه ظرفیتش رشد داشته ؟

به گزارش خبرنگار جام جم آنلاین سیستان و بلوچستان- مدرس دانشگاه - 

رشد یک بندر تنها به افزایش ظرفیت فیزیکی (اسکله‌ها و تجهیزات) محدود نمی‌شود؛ بلکه معیارهای اصلی شامل حجم تخلیه و بارگیری، میزان ترانزیت، سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی، اتصال به شبکه‌های حمل‌ونقل و اثرگذاری بر اقتصاد منطقه است. در مورد چابهار، ظرفیت‌های زیرساختی آن طی سال‌های اخیر توسعه یافته، اما میزان استفاده واقعی از این ظرفیت‌ها هنوز کمتر از حد انتظار بوده است.

بر اساس مطالعات اقتصادی و حمل‌ونقل دریایی، رشد یک بندر با شاخص‌های زیر سنجیده می‌شود:

ظرفیت عملیات بندری: تعداد اسکله‌ها، عمق آبخور، تجهیزات تخلیه و بارگیری.

حجم فعالیت واقعی: میزان کالاهای وارداتی، صادراتی و ترانزیتی که از بندر عبور می‌کند.

سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی: توسعه زیرساخت‌ها، انبارها، پایانه‌های کانتینری و جاده/ریل‌های اتصال.

اشتغال و توسعه انسانی: تعداد مشاغل مستقیم و غیرمستقیم ایجادشده در منطقه.

اتصال به شبکه حمل‌ونقل: وجود خطوط ریلی، جاده‌ای و هوایی برای انتقال کالا.

اثر اقتصادی منطقه‌ای: تأثیر بندر بر رشد تولید، تجارت و شهرنشینی در استان میزبان.

فناوری و کارایی: استفاده از سیستم‌های دیجیتال، مدیریت هوشمند و کاهش هزینه حمل‌ونقل.

ظرفیت زیرساختی: طی سال‌های اخیر اسکله‌ها و تجهیزات بندر چابهار توسعه یافته‌اند و توانایی پذیرش کشتی‌های بزرگ‌تر ایجاد شده است.

استفاده واقعی: با وجود این ظرفیت، حجم بارگیری و ترانزیت هنوز پایین‌تر از ظرفیت اسمی است. علت آن کمبود خطوط ریلی و جاده‌ای مناسب، رقابت با بنادر دیگر (مثل بندرعباس) و محدودیت‌های سیاسی-اقتصادی است.

بندرعباس و بندر امام خمینی از نظر حجم عملیات و اتصال به شبکه حمل‌ونقل بسیار جلوتر از چابهار هستند. چابهار ظرفیت بالقوه بالایی دارد (تنها بندر اقیانوسی ایران)، اما هنوز از نظر بهره‌برداری واقعی و حجم بارگیری به سطح دو بندر بزرگ کشور نرسیده است

اهمیت راهبردی: چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است و می‌تواند مسیر اصلی ترانزیت کالا به افغانستان، آسیای مرکزی و حتی هند باشد.

چالش‌ها: نبود اتصال کامل ریلی، هزینه‌های حمل‌ونقل بالا و کمبود سرمایه‌گذاری خارجی باعث شده رشد واقعی کمتر از ظرفیت بالقوه باشد.

امکانات پسکرانه چابهار از نظر زیرساخت‌های بندری و تجهیزات مدرن در سطح قابل توجهی قرار دارد و ظرفیت پذیرش کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما را دارد. با این حال، چالش اصلی در بهره‌برداری کامل، نبود شبکه ریلی و حمل‌ونقل زمینی کافی است. اگر این اتصال تکمیل شود، چابهار می‌تواند به یکی از مهم‌ترین مراکز ترانزیتی منطقه و حلقه اصلی کریدور شمال–جنوب تبدیل شود.

بندر چابهار با آبخور ۱۶ تا ۱۸ متر عمیق‌ترین بندر ایران است و تنها بندر اقیانوسی کشور محسوب می‌شود. در مقایسه، بیشتر بنادر ایران مانند بندرعباس، امام خمینی و انزلی آبخور کمتری دارند (بین ۷ تا ۱۴ متر) و بنابراین نمی‌توانند کشتی‌های بسیار بزرگ اقیانوس‌پیما را مانند چابهار پذیرش کنند.

بنابراین چابهار از نظر آبخور و پذیرش کشتی‌های بزرگ، برتری مطلق نسبت به سایر بنادر ایران دارد. این ویژگی راهبردی، همراه با موقعیت جغرافیایی در دریای عمان، آن را به گزینه‌ای کلیدی برای توسعه ترانزیت بین‌المللی و اتصال ایران به بازارهای جهانی تبدیل کرده است.

بنابراین رشد یک بندر زمانی معنا دارد که ظرفیت ایجادشده به بهره‌برداری واقعی برسد و اثر اقتصادی ملموس در منطقه داشته باشد. چابهار از نظر ظرفیت فیزیکی رشد کرده، اما از نظر بهره‌برداری و اثرگذاری اقتصادی هنوز فاصله زیادی با ظرفیت بالقوه خود دارد.