زنگ خطر آب در کرمانشاه؛ برداشت‌ غیرمجاز و خشکسالی، تهدیدی برای سدها و سفره‌های زیرزمینی

تداوم خشکسالی، کاهش ۳۶ درصدی بارش‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی، استان کرمانشاه را در وضعیت نگران‌کننده‌ای قرار داده است؛ وضعیتی که به گفته مسوولان، اگر روند فعلی ادامه یابد، امنیت غذایی، پایداری کشاورزی و تأمین آب شرب شهرها و روستاها با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

کد خبر: ۱۵۲۲۷۴۶

جام جم آنلاین؛ استان کرمانشاه با بیش از ۹۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی، سالانه حدود ۴.۵ میلیون تُن محصولات کشاورزی، دامی و باغی تولید می‌کند و چهار درصد تولیدات کشور را به خود اختصاص داده است. با این حال، کاهش بارش‌ها، برداشت‌های غیرمجاز و فرونشست زمین، زنگ خطری جدی برای آینده این قطب کشاورزی کشور به صدا درآورده است.

منوچهر حبیبی استاندار کرمانشاه، در نشست با مسوولان شرکت آب منطقه‌ای استان با اشاره به محدودیت منابع آبی گفت: آب مایه حیات و ریشه توسعه است؛ اما منابع آن محدود است و حفاظت از تک‌تک قطرات آن وظیفه‌ای خطیر است. امروز تغییر اقلیم، کاهش بارندگی و افزایش تقاضا در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت، مدیریت منابع آب را به چالشی اساسی تبدیل کرده است.

وی با اشاره به کاهش ۳۶ درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته و میانگین بلندمدت افزود: تأمین آب شرب در اولویت است و در بخش کشاورزی نیز باید از سامانه‌های نوین آبیاری و پساب تصفیه‌شده بهره گرفت. پساب، منبعی پایدار و مطمئن است که در دنیا به‌طور گسترده استفاده می‌شود، اما در کشور ما هنوز به ظرفیت واقعی خود نرسیده است.

به گفته استاندار کرمانشاه، بخشی از منابع حیاتی استان همچون سد گاوشان و چاه‌های تأمین‌کننده آب شرب در وضعیت نگران‌کننده‌ای قرار دارند و اگر برداشت‌های غیرمجاز و مصرف بی‌رویه کنترل نشود، پایداری منابع در خطر خواهد بود.

هشدار نسبت به مرگ آبخوان‌ها و نابودی دشت‌های حاصلخیز

طهماسب نجفی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمانشاه نیز در نشست کارگروه سازگاری با کم‌آبی گفت:
از ابتدای دهه ۵۰ تاکنون سطح منابع آب زیرزمینی استان به‌طور مستمر در حال افت است و خشکسالی‌های ۲ دهه اخیر این روند را تشدید کرده است. با مرگ آبخوان‌ها، دشت‌های حاصلخیز استان نیز در معرض نابودی قرار می‌گیرند و این موضوع بیشترین آسیب را به معیشت کشاورزان وارد می‌کند.

وی با اشاره به وجود بیش از چهار هزار و ۶۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان افزود: بخش قابل توجهی از این چاه‌ها در حال برداشت بی‌رویه هستند و برخی چاه‌های مجاز نیز بیش از حد مجاز بهره‌برداری می‌کنند. نصب کنتورهای هوشمند و برخورد قاطع با متخلفان از جمله راهکارهای جلوگیری از هدررفت منابع آبی است.

نجفی با تأکید بر ضرورت اصلاح الگوی کشت گفت: در شرایط بحرانی منابع آب، کشت محصولات آب‌بر ظلم به کشاورزان دغدغه‌مند و نسل آینده است. باید با الگوی علمی، بهره‌وری را افزایش و مصرف آب را کاهش داد.

پیشروی طرح انسداد چاه‌های غیرمجاز

بهرام درویشی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه، از انسداد ۳۲۵ حلقه چاه غیرمجاز در سال جاری خبر داد و گفت:
تنها در ۲ هفته گذشته، بیش از ۲۱۰ حلقه چاه در مناطق بیلوار و میان‌دربند مسدود شده است. هدف‌گذاری ما انسداد هزار حلقه چاه غیرمجاز تا پایان سال است و همه دستگاه‌ها موظف‌اند برای تحقق این هدف همکاری کنند.

وی افزود: در استان بیش از ۱۰ هزار چاه مجاز وجود دارد و در صورت تداوم بهره‌برداری بی‌رویه، خطر فرونشست زمین در بسیاری از دشت‌های استان جدی است.

درویشی با اشاره به تخصیص بیش از ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای پروژه‌های آبی استان گفت:نیمی از این اعتبار تاکنون تخصیص یافته و پروژه‌های مهمی مانند سامانه گرمسیری، سدها و شبکه‌های آبیاری مدرن با وجود محدودیت‌های مالی در حال اجراست.»

مدیریت پساب، آبخیزداری و طرح‌های پایداری منابع آبی

استاندار کرمانشاه با تأکید بر اهمیت طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری گفت: این طرح‌ها از کم‌هزینه‌ترین و اثربخش‌ترین اقدامات برای افزایش منابع آبی هستند. با دیواره‌سازی و کنترل مسیرهای روان‌آب می‌توان حجم قابل توجهی از منابع را ذخیره کرد. موقعیت جغرافیایی استان اجرای این پروژه‌ها را بسیار کارساز می‌کند.

وی پروژه سامانه گرمسیری را نیز یکی از طرح‌های بزرگ ملی و نقطه عطفی در توسعه استان دانست و افزود: تکمیل این سامانه نه تنها تولیدات کشاورزی را چند برابر کرده، بلکه به ایجاد اشتغال و بازگشت امید در مناطق غربی استان انجامیده است.»

آبرسانی به ۴۱۴ روستا؛ گامی برای عدالت آبی

رضا داودی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه، نیز با اشاره به اجرای ۲ قرارداد بزرگ آبرسانی روستایی گفت:
تاکنون ۴۱۴ روستای استان از آب شرب پایدار برخوردار شده‌اند و عملیات اجرایی برای آبرسانی به ۴۴۶ روستای دیگر ادامه دارد. مجموع این طرح‌ها با هدف تأمین آب پایدار برای ۸۶۰ روستای استان اجرا می‌شود.

به گفته داودی، اولویت با روستاهای دارای تنش آبی شدید است و با اجرای کامل پروژه‌ها تا نیمه نخست سال ۱۴۰۵، بخش عمده‌ای از جمعیت روستایی کرمانشاه از نعمت آب شرب پایدار بهره‌مند خواهند شد.

ضرورت مشارکت مردمی و فرهنگ‌سازی مصرف بهینه

در پایان نشست، مسوولان استان بر لزوم مشارکت مردمی، آموزش همگانی و تغییر الگوی مصرف تأکید کردند.
نجفی در این‌باره گفت: هیچ طرح سازگاری با کم‌آبی بدون حضور مردم به نتیجه نمی‌رسد. فرهنگ صرفه‌جویی، آبیاری هوشمند و مدیریت جمعی منابع، تنها راه عبور از بحران آب است.

استان کرمانشاه با بیش از ۲ میلیون نفر جمعیت در ۳۴ شهر و ۲ هزار و ۵۹۰ روستا، بیش از ۳۷۰ هزار مشترک آب دارد.