ضرورت ساخت آثار طنز در تلویزیون را در گفت‌وگوی «قاب کوچک» با سازندگان آثار نمایشی بررسی کردیم
نشاط جامعه با طنز تلویزیونی
ما با آثار طنز خاطره داریم؛ سریال‌هایی که نهتنها خنده بر لب‌ها آوردند، بلکه بخشی ازحافظه جمعی ما شدند. ازساعت خوش که خاطره‌ساز مادران و پدران دهه‌شصتی و هفتادی بود، تا ترش و شیرین، سه‌در‌چهار و پایتخت که هرکدام با تکیه‌کلام‌ها و نقش‌آفرینی‌های ماندگار، در ذهن مخاطبان حک شدند و جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ عامه یافتند.در روزگاری که زندگی پرشتاب شهری، فشارهای اقتصادی و نگرانی‌های روزمره بر دوش مردم سنگینی می‌کند، طنز همچون نسیمی تازه بر روح جامعه می‌وزد و نقشی فراتر از صرفا خنداندن ایفا می‌کند.
سریال‌های طنز تلویزیونی با زبان شوخی و لبخند، بستری را برای بازتاب مسائل اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی فراهم می‌کنند که درقالبی نرم و قابل قبول، ذهن مخاطب را درگیر و بیدار می‌سازد.طنز در سریال‌ها تنها وسیله‌ای برای سرگرمی نیست؛ بلکه نگاهی نقادانه به واقعیت‌های جامعه است. از شکاف‌های نسلی تا اختلاف طبقاتی و چالش‌های سبک زندگی مدرن، همه در قالب طنز بازگو می‌شوند؛ مسائلی که ممکن است در قالب یک گزارش خبری یا سخنرانی رسمی تاثیرگذار نباشند اما در قالب زبان طنز به‌‌راحتی در دل مخاطب جا باز می‌کنند. آثار نمایشی کمدی تنها وسیله‌ای برای خنده نیستند بلکه همچون آینه‌ای جامعه را با زبان شوخی و شیرینی به تماشای خودش می‌نشانند؛ بدون آن‌‌که برچسب قضاوت بزنند یا نسخه‌ای قطعی بپیچند.هرقسمت از یک سریال طنز می‌تواند جرقه‌ای برای اندیشیدن و اصلاح باشد خصوصا اگر این آثار با نگاهی دقیق، مسئولانه و صادقانه ساخته شوند، نهتنها لبخند می‌آفرینند، بلکه می‌توانند به یکی از ابزارهای مؤثر درارتقای فرهنگ عمومی وهمدلی اجتماعی بدل شوند. ازاین روبا کارگردانان و تهیه‌کنندگان پیرامون ضرروت ساخت سریال‌های طنز گفت‌وگو کردیم.
طنز، ابزاری مهم برای انتقال مفاهیم تلخ و اجتماعی
احمد زالی، تهیهکننده تلویزیون که ساخت سریال خوشنام را در کارنامه خود دارد در گفت‌وگو با قاب کوچک با اشاره به جایگاه طنز و کمدی درهنر نمایشی گفت: اساسا کلمه طنز برای کار نمایشی واژه‌ای غلط است و طنز بیشتر به حیطه مکتوبات خنده‌دار تعلق دارد و این اصطلاحی است که اکنون به نام کمدی شناخته می‌شود.
زالی تصریح کرد: در ژانر کمدی که در سینما، تلویزیون و سریال‌ها وجود دارد، اولین هدف آن است که مخاطب را بخنداند؛ یعنی ژانری که ما به آن کمدی می‌گوییم، با هدف خنداندن ساخته می‌شود. کمدی انواع مختلفی دارد و الزاما ایجاد خنده فقط با ابزار کمدی ممکن نیست، بلکه گاهی با نشان‌دادن تضادها و موقعیت‌های خنده‌دار می‌توان به کمدی رسید.
وی با اشاره به مواردی که با رعایت آن می‌توان از ژانر کمدی برای انتقال مفاهیم اجتماعی استفاده کرد، ادامه داد: خط‌کشی مشخصی وجود ندارد و باید در چارچوب فیلمنامه به این موضوع پرداخت.
وی با اشاره به این نکته که باید از لودگی و شوخی‌های سخیف پرهیز کرد، افزود: ما مخاطبانی در طیف‌های سنی مختلف و خانواده داریم و شوخی‌ها باید متناسب با سن مخاطب تنظیم شود؛ مثلا شوخی‌هایی که تا ۱۴ سالگی مناسب است با شوخی‌های ۱۸ سال به بالا متفاوت است. نکته قابل توجه این است که کمدی باید با رعایت موازین اخلاقی و چارچوب‌های ژانری باشد تا بتواند مخاطب را بخنداند.
زالی با تاکید بر این‌که شوخی‌های نامناسب در کمدی مورد قبول نیست گفت: تکرار موقعیت خنده‌دار شاید بار اول مؤثر باشد اما بار دوم و سوم به محتوا ضربه می‌زند.
این تهیهکننده تلویزیون در ادامه درباره اهمیت طنز در بیان مسائل اجتماعی، اظهارداشت:هدف اول کار ما سرگرم‌کردن مخاطب است، چون اگر نتوانیم مخاطب را پای اثر نگه داریم، حتی اگر مفاهیم عمیقی داشته باشیم، نمی‌توانیم آنها را منتقل کنیم. ژانر کمدی در جامعه امروز به‌دلیل شرایط اجتماعی و سرخوردگی مردم، تاثیرگذاری بیشتری دارد و فروش فیلم‌های کمدی نسبت به آثار دیگر بیشتر شده است.
تهیهکننده سریال «خوشنام» درباره تجربه این اثر گفت: این سریال که دو سال پیش از شبکه یک در ماه رمضان پخش شد، با مضمونی معناگرا، پربیننده‌ترین سریال تلویزیون بود و حتی موجب ایجاد موج حلالیت‌خواهی در جامعه شد؛ به طوری که برخی افراد پس از دیدن سریال اقدام به پس‌دادن اموال ناشی از سوءنیت کردند. این سریال براساس آمار مرکز تحقیقات صداوسیما پربیننده‌ترین اثر ماه رمضان شد. ما آماده ساخت فصل‌های بعدی این سریال هستیم زیرا ظرفیت خوبی از جمله بازیگران خوب و کارگردانی مناسب در کنار هم شکل گرفته که منجر‌به موفقیت این سریال شد.
وی افزود: کمدی موفق متشکل از مجموعه‌ای از ابزارهای مختلف بوده و قدم اول کمدی موفق، نگارش فیلمنامه قوی است.
زالی درپایان گفت:رعایت چارچوب‌های اخلاقی وسرگرم‌کنندگی، کلید موفقیت کمدی است. بدون سرگرمی نمی‌توان مفاهیم عمیق را منتقل کرد و کمدی می‌تواند نقش مهمی در بیان مسائل اجتماعی داشته باشد.
کمدی، کلید حفظ نشاط جامعه در روزهای سخت
جواد مزدآبادی تهیهکننده، نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون که ساخت سریال‌های طنز «چهار چرخ»، «دربست تا لواسان»، «مهمان بابا» و.. را در کارنامه هنری خود دارد، در گفت‌وگو با قاب کوچک بیان کرد: طنز گونه‌ای نمایشی است که در آن درام براساس تعارض و تناقض شکل می‌گیرد.
وی ادامه داد: گاهی بیننده موضوعی را به‌صورت عادی در ذهن دارد اما وقتی کارگردان با شوخی‌ها و نگاه متفاوت آن را مطرح می‌کند، موقعیت‌های کمدی و خنده‌دار خلق می‌شود که مخاطب لحظاتی شادی را تجربه می‌کند.
مزدآبادی به آسیب‌شناسی فضای طنز و کمدی در رسانه‌ها و فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت: امروزه رسانه‌های جمعی به‌‌ویژه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی باعث شده‌اند مخاطبان ساعت‌های طولانی در این فضاها مشغول باشند و با هزاران صحنه خنده‌دار و کمدی مواجه شوند که این موضوع ذائقه مردم را تغییر داده است.
وی با تاکید بر استفاده از فرمول‌های جدید در ساخت آثار طنز گفت: ما باید سبک‌های جدید را در ساخت آثار طنز به کار ببریم زیرا سبک و فرمول‌های گذشته با توجه به تغییر ذائقه مخاطب ممکن است اکنون دیگر جوابگو نباشد؛ باید خودمان را با سلایق نسل جدید که کاملا متفاوت با جوانان ۲۰ سال پیش است، تطبیق دهیم.
مزدآبادی به مرز باریک میان طنز و لودگی نیز اشاره کرد و افزود: یک اشتباه کوچک در فهم کمدی می‌تواند موجب شود اثر به‌سمت سطحی‌نگری و نازل‌شدن سوق پیدا کند.
وی درباره نقش رسانه‌ملی در این حوزه گفت: تلویزیون به‌عنوان گسترده‌ترین رسانه جمعی باید فرهنگ‌‌سازی کند و به‌سمت ساخت آثار نمایشی طنز و کمدی برود، چرا که جامعه به شدت به این نوع آثار نیاز دارد. مردم همیشه به دنبال نشاط و شادمانی هستند و این موضوع مختص ایران نیست؛ حتی در کشورهایی مانند آمریکا در زمان بحران اقتصادی، هالیوود تمرکز خود را روی ساخت آثار کمدی گذاشت تا روحیه مردم حفظ شود.
مزدآبادی ادامه داد: مخاطب نیاز دارد هنگام برگشت به خانه، لحظاتی را با آثار طنز سپری کند تا روحیه‌اش بهتر شود. اگر بخواهیم صرفا فیلم‌های تلخ بسازیم، ممکن است جامعه را خسته کنیم.
این تهیهکننده تلویزیون سپس درباره اهمیت حضور پیشکسوتان طنز افزود: کسی که کار طنز انجام می‌دهد باید هم طناز باشد و هم دانش و فهم بالایی از کمدی داشته باشد. بارها دیده‌ایم کارگردانانی که در حوزه جدی موفق بودند، وقتی وارد عرصه کمدی شدند، موفق نبودند چون جوهره و درک کمدی را نداشتند.
مزدآبادی با تاکید بر این‌که کارگردان کمدی باید توانایی هدایت بازیگران طناز را داشته باشد تا از ایده‌های گاه پراکنده آنها بهترین خروجی گرفته شود، افزود: باید افراد توانمند از جمله بازیگر، کارگردان و نویسنده متخصص در زمینه طنز و ژانر کمدی را حفظ کنیم زیرا کار کمدی نیازمند درک موقعیت و طرز فکر خاصی است.
وی در پایان گفت: باید از تجربیات افراد موفق در این زمینه بهره بگیریم و با حفظ استعدادهای قدیمی و حمایت از استعدادهای جدید، مسیر تولید آثار کمدی را ادامه دهیم. ساخت کمدی بسیار سخت‌تر از درام است و هر کسی نمی‌تواند آن را انجام دهد. بنابراین باید تلاش کنیم همان معدود کسانی که در این عرصه موفق هستند را حفظ و تقویت کنیم.
طنز در خدمت زندگی واقعی
عبدالرضا فیروزان، تهیهکننده و کارگردان سینما و تلویزیون که آثاری همچون سریال طنز «زندگی شگفتانگیز»، «سواد‌یاران» و «زندگی بهتر»، را در کارنامه خود دارد، در گفت‌وگو با قاب کوچک به بررسی ماهیت طنز و ویژگی‌های این ژانر هنری پرداخت و گفت: طنز، سبکی ادبی و هنری است که در دل خنده، پیام و تفکری عمیق را منتقل می‌کند. این ویژگی را می‌توان به‌عنوان وجه تمایز طنز اصیل و لودگی و مسخره بازی دانست.
فیروزان با اشاره به ریشه‌های تاریخی طنز گفت: طنز از دیرباز در ادبیات ایران و جهان وجود داشته و شاعران و نویسندگان همواره از آن به‌عنوان ابزاری برای بیان مسائل اجتماعی و نقد بهره برده‌اند .
وی با تاکید بر این‌که طنز خوب باید علاوه بر خنده، حامل یک پیام ارزشمند و تفکری سازنده باشد، گفت: آثار طنز باید به‌گونه‌ای باشد که مخاطب پس از خندیدن، به موضوع مورد نظر فکر کند و تلنگری در ذهنش ایجاد شود.
این تهیهکننده تلویزیون، ادامه داد: مخاطب امروز آن‌قدر باهوش است که اگر احساس کند طنز صرفا شوخی و مسخره بازی است، آن راردمی‌کند.بنابراین طنزباید فرهنگی وهدفمند باشد تا بتواند درچارچوب‌های اجتماعی،به نقدواصلاح رفتارها بپردازد.
وی تصریح کرد: در برخی موارد، کارگردانان و تهیه‌کنندگان به‌دلیل نگرانی از شکایت اصناف مختلف مانند پزشکان، وکلا و دیگر اقشار، نمی‌توانند طنز واقعی و اثرگذاری ارائه دهند. به همین دلیل است که گاهی آثار نمایشی طنز به سمت و سوی آثاری با جذابیت کمتر کشیده می‌شود و فاصله خود را با طنز فاخر از دست می‌دهد.
فیروزان درباره تفاوت متن طنز با اجرای آن گفت: طنز واقعی زمانی شکل می‌گیرد که در صحنه اجرا شود. بازیگر، گریم، لباس، موقعیت زمانی و مکانی همه دست‌به‌دست هم می‌دهد تا طنز به‌شکل اثرگذار و ماندگار ارائه شود. نگاهی به نمونه آثار ماندگار طنز جهانی مثل چارلی چاپلین بدون کلام و با زبان بدن، نقدهای اجتماعی عمیقی ارائه داده‌اند که این نمونه‌ها الگوی هنرمندان طنز در جهان محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به آثار طنز داخلی ادامه داد: ازمیان آثار داخلی نیز سریال‌هایی مانند «نون خ»،«پایتخت»،«ترش و شیرین»و حتی آثار کلاسیکی همچون «سلطان و شبان»رامی‌توان مثال زدکه هریک به نوعی موفق شده باترکیب طنز و پیام اجتماعی، مخاطب را به فکر وادارد وماندگاری داشته باشد؛ دلیل موفق‌شدن این آثاردرکنار هم قرار‌‌گیری متن خوب،اجرای مناسب و موقعیت‌های مفید است به عبارت دیگر،موفقیت طنز بستگی به نوشتار، اجرای درست، هماهنگی بازیگران و عوامل تولید دارد.
فیروزان تاکید کرد: اگر تمام این عوامل کنار هم قرار گیرند و طنز با دقت و اندیشه ساخته شود، می‌تواند اثری ماندگار و اثرگذار خلق کند که نهتنها باعث خنده مخاطب شود بلکه ذهن او را به چالش بکشد و به اصلاح اجتماعی کمک کند.
این کارگردان تلویزیون در توضیح تمایز بین طنز فاخر و لودگی تصریح کرد: تفاوت بین این دو به موضوعاتی همچون نوع اجرا و هماهنگی عوامل نمایشی برمی‌گردد. طنز خوب باید موقعیت محور و با متن درست اجرا شود، در غیر این صورت به لودگی یا بازی‌های سطحی تبدیل می‌شود که نهتنها خنده آور نیست بلکه از ارزش هنری آن کاسته می‌شود.
فیروزان همچنین درباره نقش طنز در فضای رسانه‌ملی گفت: طنز می‌تواند به‌عنوان پلی ارتباطی بین مخاطب و موضوعات اجتماعی عمل کند و با ایجاد فضایی شاداب و مفرح، به کاهش خستگی ذهنی مخاطبان کمک کند به طوری که برای مردمی که پس از روزی سخت به خانه برمی‌گردند، طنز می‌تواند بخشی از فشارهای روحی و روانی را کاهش داده و ذهن آنها را آماده کند تا مسائل اجتماعی را بهتر درک کنند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره میزان تاثیرگذاری طنز در مقایسه بادرام‌های جدی اظهارکرد: این دوژانر کاملا متفاوت و مکمل یکدیگر است. هرکدام مخاطب خاص خود را دارد و در موقعیت‌های مختلف می‌تواند اثرگذار باشد اما طنز به دلیل نزدیکی بیشتر به زبان و زندگی روزمره مردم، قابلیت بیشتری دارد تا مسائل اجتماعی را به‌شیوه‌ای قابل فهم‌تر و پذیرفتنی‌تر بیان کند.
فیروزان در پایان تاکید کرد: اگر قصه‌‌پردازی، اجرا و انتخاب بازیگران درست باشد، حتی طنز می‌تواند ابزاری قوی برای بهبود روابط انسانی باشد.
فیروزان با اشاره به تجربه ساخت سریال «زندگی شگفتانگیز»، گفت: طنز می‌تواند در مسائل جدی و حساس زندگی اجتماعی اثرگذار باشد. این سریال که با بازی هنرمندانی چون رضا داوودنژاد (خدابیامرز)، سحر ولدبیگی، حمید لولایی، مهران رجبی و خشایار راد تولید شده، قصه زندگی یک زوج و مشکلات‌شان را روایت می‌کند. در این داستان، زوجی قصد جدایی دارند و برای حل مشکلات‌شان به روانشناس مراجعه می‌کنند.
فیروزان توضیح داد: هدف اصلی این سریال نشان دادن مراحل مختلف زندگی مشترک از آشنایی تا تصمیم به جدایی به شکلی طنزآمیز است که در عین حال صادقانه و بدون توهین بود.
وی تاکید کرد: این سریال نمونه‌ای از طنز سالم و تمیز است که بدون لودگی یا سخیف شدن، به موضوع مهم زندگی و ازدواج پرداخته است. این اثر نشان داد که اگر قصه به درستی نوشته و اجرا شود و بازیگران توانمند انتخاب شوند، طنز می‌تواند پیام‌های مهمی را به مخاطب منتقل کند.
طنز، ابزاری مهم برای انتقال مفاهیم تلخ و اجتماعی
احمد زالی، تهیهکننده تلویزیون که ساخت سریال خوشنام را در کارنامه خود دارد در گفت‌وگو با قاب کوچک با اشاره به جایگاه طنز و کمدی درهنر نمایشی گفت: اساسا کلمه طنز برای کار نمایشی واژه‌ای غلط است و طنز بیشتر به حیطه مکتوبات خنده‌دار تعلق دارد و این اصطلاحی است که اکنون به نام کمدی شناخته می‌شود.
زالی تصریح کرد: در ژانر کمدی که در سینما، تلویزیون و سریال‌ها وجود دارد، اولین هدف آن است که مخاطب را بخنداند؛ یعنی ژانری که ما به آن کمدی می‌گوییم، با هدف خنداندن ساخته می‌شود. کمدی انواع مختلفی دارد و الزاما ایجاد خنده فقط با ابزار کمدی ممکن نیست، بلکه گاهی با نشان‌دادن تضادها و موقعیت‌های خنده‌دار می‌توان به کمدی رسید.
وی با اشاره به مواردی که با رعایت آن می‌توان از ژانر کمدی برای انتقال مفاهیم اجتماعی استفاده کرد، ادامه داد: خط‌کشی مشخصی وجود ندارد و باید در چارچوب فیلمنامه به این موضوع پرداخت.
وی با اشاره به این نکته که باید از لودگی و شوخی‌های سخیف پرهیز کرد، افزود: ما مخاطبانی در طیف‌های سنی مختلف و خانواده داریم و شوخی‌ها باید متناسب با سن مخاطب تنظیم شود؛ مثلا شوخی‌هایی که تا ۱۴ سالگی مناسب است با شوخی‌های ۱۸ سال به بالا متفاوت است. نکته قابل توجه این است که کمدی باید با رعایت موازین اخلاقی و چارچوب‌های ژانری باشد تا بتواند مخاطب را بخنداند.
زالی با تاکید بر این‌که شوخی‌های نامناسب در کمدی مورد قبول نیست گفت: تکرار موقعیت خنده‌دار شاید بار اول مؤثر باشد اما بار دوم و سوم به محتوا ضربه می‌زند.
این تهیهکننده تلویزیون در ادامه درباره اهمیت طنز در بیان مسائل اجتماعی، اظهارداشت:هدف اول کار ما سرگرم‌کردن مخاطب است، چون اگر نتوانیم مخاطب را پای اثر نگه داریم، حتی اگر مفاهیم عمیقی داشته باشیم، نمی‌توانیم آنها را منتقل کنیم. ژانر کمدی در جامعه امروز به‌دلیل شرایط اجتماعی و سرخوردگی مردم، تاثیرگذاری بیشتری دارد و فروش فیلم‌های کمدی نسبت به آثار دیگر بیشتر شده است.
تهیهکننده سریال «خوشنام» درباره تجربه این اثر گفت: این سریال که دو سال پیش از شبکه یک در ماه رمضان پخش شد، با مضمونی معناگرا، پربیننده‌ترین سریال تلویزیون بود و حتی موجب ایجاد موج حلالیت‌خواهی در جامعه شد؛ به طوری که برخی افراد پس از دیدن سریال اقدام به پس‌دادن اموال ناشی از سوءنیت کردند. این سریال براساس آمار مرکز تحقیقات صداوسیما پربیننده‌ترین اثر ماه رمضان شد. ما آماده ساخت فصل‌های بعدی این سریال هستیم زیرا ظرفیت خوبی از جمله بازیگران خوب و کارگردانی مناسب در کنار هم شکل گرفته که منجر‌به موفقیت این سریال شد.
وی افزود: کمدی موفق متشکل از مجموعه‌ای از ابزارهای مختلف بوده و قدم اول کمدی موفق، نگارش فیلمنامه قوی است.
زالی درپایان گفت:رعایت چارچوب‌های اخلاقی وسرگرم‌کنندگی، کلید موفقیت کمدی است. بدون سرگرمی نمی‌توان مفاهیم عمیق را منتقل کرد و کمدی می‌تواند نقش مهمی در بیان مسائل اجتماعی داشته باشد.
کمدی، کلید حفظ نشاط جامعه در روزهای سخت
جواد مزدآبادی تهیهکننده، نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون که ساخت سریال‌های طنز «چهار چرخ»، «دربست تا لواسان»، «مهمان بابا» و.. را در کارنامه هنری خود دارد، در گفت‌وگو با قاب کوچک بیان کرد: طنز گونه‌ای نمایشی است که در آن درام براساس تعارض و تناقض شکل می‌گیرد.
وی ادامه داد: گاهی بیننده موضوعی را به‌صورت عادی در ذهن دارد اما وقتی کارگردان با شوخی‌ها و نگاه متفاوت آن را مطرح می‌کند، موقعیت‌های کمدی و خنده‌دار خلق می‌شود که مخاطب لحظاتی شادی را تجربه می‌کند.
مزدآبادی به آسیب‌شناسی فضای طنز و کمدی در رسانه‌ها و فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت: امروزه رسانه‌های جمعی به‌‌ویژه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی باعث شده‌اند مخاطبان ساعت‌های طولانی در این فضاها مشغول باشند و با هزاران صحنه خنده‌دار و کمدی مواجه شوند که این موضوع ذائقه مردم را تغییر داده است.
وی با تاکید بر استفاده از فرمول‌های جدید در ساخت آثار طنز گفت: ما باید سبک‌های جدید را در ساخت آثار طنز به کار ببریم زیرا سبک و فرمول‌های گذشته با توجه به تغییر ذائقه مخاطب ممکن است اکنون دیگر جوابگو نباشد؛ باید خودمان را با سلایق نسل جدید که کاملا متفاوت با جوانان ۲۰ سال پیش است، تطبیق دهیم.
مزدآبادی به مرز باریک میان طنز و لودگی نیز اشاره کرد و افزود: یک اشتباه کوچک در فهم کمدی می‌تواند موجب شود اثر به‌سمت سطحی‌نگری و نازل‌شدن سوق پیدا کند.
وی درباره نقش رسانه‌ملی در این حوزه گفت: تلویزیون به‌عنوان گسترده‌ترین رسانه جمعی باید فرهنگ‌‌سازی کند و به‌سمت ساخت آثار نمایشی طنز و کمدی برود، چرا که جامعه به شدت به این نوع آثار نیاز دارد. مردم همیشه به دنبال نشاط و شادمانی هستند و این موضوع مختص ایران نیست؛ حتی در کشورهایی مانند آمریکا در زمان بحران اقتصادی، هالیوود تمرکز خود را روی ساخت آثار کمدی گذاشت تا روحیه مردم حفظ شود.
مزدآبادی ادامه داد: مخاطب نیاز دارد هنگام برگشت به خانه، لحظاتی را با آثار طنز سپری کند تا روحیه‌اش بهتر شود. اگر بخواهیم صرفا فیلم‌های تلخ بسازیم، ممکن است جامعه را خسته کنیم.
این تهیهکننده تلویزیون سپس درباره اهمیت حضور پیشکسوتان طنز افزود: کسی که کار طنز انجام می‌دهد باید هم طناز باشد و هم دانش و فهم بالایی از کمدی داشته باشد. بارها دیده‌ایم کارگردانانی که در حوزه جدی موفق بودند، وقتی وارد عرصه کمدی شدند، موفق نبودند چون جوهره و درک کمدی را نداشتند.
مزدآبادی با تاکید بر این‌که کارگردان کمدی باید توانایی هدایت بازیگران طناز را داشته باشد تا از ایده‌های گاه پراکنده آنها بهترین خروجی گرفته شود، افزود: باید افراد توانمند از جمله بازیگر، کارگردان و نویسنده متخصص در زمینه طنز و ژانر کمدی را حفظ کنیم زیرا کار کمدی نیازمند درک موقعیت و طرز فکر خاصی است.
وی در پایان گفت: باید از تجربیات افراد موفق در این زمینه بهره بگیریم و با حفظ استعدادهای قدیمی و حمایت از استعدادهای جدید، مسیر تولید آثار کمدی را ادامه دهیم. ساخت کمدی بسیار سخت‌تر از درام است و هر کسی نمی‌تواند آن را انجام دهد. بنابراین باید تلاش کنیم همان معدود کسانی که در این عرصه موفق هستند را حفظ و تقویت کنیم.
طنز در خدمت زندگی واقعی
عبدالرضا فیروزان، تهیهکننده و کارگردان سینما و تلویزیون که آثاری همچون سریال طنز «زندگی شگفتانگیز»، «سواد‌یاران» و «زندگی بهتر»، را در کارنامه خود دارد، در گفت‌وگو با قاب کوچک به بررسی ماهیت طنز و ویژگی‌های این ژانر هنری پرداخت و گفت: طنز، سبکی ادبی و هنری است که در دل خنده، پیام و تفکری عمیق را منتقل می‌کند. این ویژگی را می‌توان به‌عنوان وجه تمایز طنز اصیل و لودگی و مسخره بازی دانست.
فیروزان با اشاره به ریشه‌های تاریخی طنز گفت: طنز از دیرباز در ادبیات ایران و جهان وجود داشته و شاعران و نویسندگان همواره از آن به‌عنوان ابزاری برای بیان مسائل اجتماعی و نقد بهره برده‌اند .
وی با تاکید بر این‌که طنز خوب باید علاوه بر خنده، حامل یک پیام ارزشمند و تفکری سازنده باشد، گفت: آثار طنز باید به‌گونه‌ای باشد که مخاطب پس از خندیدن، به موضوع مورد نظر فکر کند و تلنگری در ذهنش ایجاد شود.
این تهیهکننده تلویزیون، ادامه داد: مخاطب امروز آن‌قدر باهوش است که اگر احساس کند طنز صرفا شوخی و مسخره بازی است، آن راردمی‌کند.بنابراین طنزباید فرهنگی وهدفمند باشد تا بتواند درچارچوب‌های اجتماعی،به نقدواصلاح رفتارها بپردازد.
وی تصریح کرد: در برخی موارد، کارگردانان و تهیه‌کنندگان به‌دلیل نگرانی از شکایت اصناف مختلف مانند پزشکان، وکلا و دیگر اقشار، نمی‌توانند طنز واقعی و اثرگذاری ارائه دهند. به همین دلیل است که گاهی آثار نمایشی طنز به سمت و سوی آثاری با جذابیت کمتر کشیده می‌شود و فاصله خود را با طنز فاخر از دست می‌دهد.
فیروزان درباره تفاوت متن طنز با اجرای آن گفت: طنز واقعی زمانی شکل می‌گیرد که در صحنه اجرا شود. بازیگر، گریم، لباس، موقعیت زمانی و مکانی همه دست‌به‌دست هم می‌دهد تا طنز به‌شکل اثرگذار و ماندگار ارائه شود. نگاهی به نمونه آثار ماندگار طنز جهانی مثل چارلی چاپلین بدون کلام و با زبان بدن، نقدهای اجتماعی عمیقی ارائه داده‌اند که این نمونه‌ها الگوی هنرمندان طنز در جهان محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به آثار طنز داخلی ادامه داد: ازمیان آثار داخلی نیز سریال‌هایی مانند «نون خ»،«پایتخت»،«ترش و شیرین»و حتی آثار کلاسیکی همچون «سلطان و شبان»رامی‌توان مثال زدکه هریک به نوعی موفق شده باترکیب طنز و پیام اجتماعی، مخاطب را به فکر وادارد وماندگاری داشته باشد؛ دلیل موفق‌شدن این آثاردرکنار هم قرار‌‌گیری متن خوب،اجرای مناسب و موقعیت‌های مفید است به عبارت دیگر،موفقیت طنز بستگی به نوشتار، اجرای درست، هماهنگی بازیگران و عوامل تولید دارد.
فیروزان تاکید کرد: اگر تمام این عوامل کنار هم قرار گیرند و طنز با دقت و اندیشه ساخته شود، می‌تواند اثری ماندگار و اثرگذار خلق کند که نهتنها باعث خنده مخاطب شود بلکه ذهن او را به چالش بکشد و به اصلاح اجتماعی کمک کند.
این کارگردان تلویزیون در توضیح تمایز بین طنز فاخر و لودگی تصریح کرد: تفاوت بین این دو به موضوعاتی همچون نوع اجرا و هماهنگی عوامل نمایشی برمی‌گردد. طنز خوب باید موقعیت محور و با متن درست اجرا شود، در غیر این صورت به لودگی یا بازی‌های سطحی تبدیل می‌شود که نهتنها خنده آور نیست بلکه از ارزش هنری آن کاسته می‌شود.
فیروزان همچنین درباره نقش طنز در فضای رسانه‌ملی گفت: طنز می‌تواند به‌عنوان پلی ارتباطی بین مخاطب و موضوعات اجتماعی عمل کند و با ایجاد فضایی شاداب و مفرح، به کاهش خستگی ذهنی مخاطبان کمک کند به طوری که برای مردمی که پس از روزی سخت به خانه برمی‌گردند، طنز می‌تواند بخشی از فشارهای روحی و روانی را کاهش داده و ذهن آنها را آماده کند تا مسائل اجتماعی را بهتر درک کنند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره میزان تاثیرگذاری طنز در مقایسه بادرام‌های جدی اظهارکرد: این دوژانر کاملا متفاوت و مکمل یکدیگر است. هرکدام مخاطب خاص خود را دارد و در موقعیت‌های مختلف می‌تواند اثرگذار باشد اما طنز به دلیل نزدیکی بیشتر به زبان و زندگی روزمره مردم، قابلیت بیشتری دارد تا مسائل اجتماعی را به‌شیوه‌ای قابل فهم‌تر و پذیرفتنی‌تر بیان کند.
فیروزان در پایان تاکید کرد: اگر قصه‌‌پردازی، اجرا و انتخاب بازیگران درست باشد، حتی طنز می‌تواند ابزاری قوی برای بهبود روابط انسانی باشد.
فیروزان با اشاره به تجربه ساخت سریال «زندگی شگفتانگیز»، گفت: طنز می‌تواند در مسائل جدی و حساس زندگی اجتماعی اثرگذار باشد. این سریال که با بازی هنرمندانی چون رضا داوودنژاد (خدابیامرز)، سحر ولدبیگی، حمید لولایی، مهران رجبی و خشایار راد تولید شده، قصه زندگی یک زوج و مشکلات‌شان را روایت می‌کند. در این داستان، زوجی قصد جدایی دارند و برای حل مشکلات‌شان به روانشناس مراجعه می‌کنند.
فیروزان توضیح داد: هدف اصلی این سریال نشان دادن مراحل مختلف زندگی مشترک از آشنایی تا تصمیم به جدایی به شکلی طنزآمیز است که در عین حال صادقانه و بدون توهین بود.
وی تاکید کرد: این سریال نمونه‌ای از طنز سالم و تمیز است که بدون لودگی یا سخیف شدن، به موضوع مهم زندگی و ازدواج پرداخته است. این اثر نشان داد که اگر قصه به درستی نوشته و اجرا شود و بازیگران توانمند انتخاب شوند، طنز می‌تواند پیام‌های مهمی را به مخاطب منتقل کند.
