روایت دفاع مقدس در قاب سیما
قاب تلویزیون پر است از روایت‌هایی که هر کدام حال و هوای روزهای دفاع مقدس را به شیوه خود برای مخاطب زنده نگه‌داشته‌اند. از زمانی که مجموعههایی مثل «خاک سرخ» و «سیمرغ» روی آنتن رفتند تا این روزها که رنگ و بوی سال‌های خاص دفاع مقدس به شیوه قصه‌های تازه‌تر از تلویزیون پخش شده، هر بار روایتی متفاوت در قاب سیما نقش بسته تا ثابت کند با وجود گذشت سال‌ها از آن دوران، هنوز هم ناگفته‌های بسیاری از لحظات حماسی و خاص دفاع مقدس می‌توان ارائه کرد.
در سال‌های اخیر، ژانرهای متفاوتی در قاب تلویزیون شکل گرفته و گونه دفاع مقدس هم دستخوش تغییراتی در فرم و محتوا شده تا مخاطبان جوان‌تر، بهتر بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند و پای روایت آثاری بنشینند که چیزی از آن ندیده‌اند. برای مرور برخی از شناخته‌شده‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی، هفته دفاع مقدس را بهانه قرار دادیم و نگاهی کلی به آنها داشته‌ایم.
روایت «تانک‌خورها»
یکی از جدیدترین آثاری که با حال و هوای دفاع مقدس روی آنتن رفت، مجموعه «تانک‌خورها» بود که قصه‌ای تازه و کمتر شنیده‌شده را برای مخاطبان بیان کرد. مجموعه فوق، به کارگردانی پرویز شیخ‌طادی و تهیه‌کنندگی ایرج محمدی، روایتی از جوانانی ارائه کرده که با وجود این‌که ابتدا باوری به مبارزه و جنگ نداشتند، درگیر می‌شدند و بعد داوطلبانه برای تعمیر تانک‌های جنگی به مناطق پرخطر می‌رفتند. نقطه جذاب این سریال، قصه تازه آن بود که تا به حال درباره‌اش صحبت نشده بود. گفته می‌شد تانک‌خورها، برگرفته از تاریخ شفاهی رزمندگان دفاع مقدس بود.
یک «قول مردونه»
مجموعه «قول مردونه» اگرچه بیشتر متمرکز بر فعالیت منافقین بعد از انقلاب بود اما بخشی از همدلی‌های روزهای جنگ را هم به تصویر کشید و توانست با نگاهی طنز، این حوزه را برای مخاطبان جوان‌تر مقبول‌تر کند. این مجموعه با بازسازی دقیق فضاها، طراحی لباس، انتخاب بازیگران و بهره‌گیری از نگاهی انسانی به دفاع مقدس، تلاش کرده بود روزهای جنگ را بازنمایی کند. قربانعلی طاهرفر کارگردان قول مردونه پیش از این گفته بود: در این مجموعه سعی کردیم جنگ را نه یک پدیده دورافتاده بلکه بخشی از زندگی روزمره مردم نشان دهیم بی‌آن‌که به شعارزدگی یا تقدس‌گرایی افراطی بیفتیم. جنگ در زندگی مردم جاری بود اما شادی، محبت و انسانیت همزمان هم وجود داشت. این نگاه انسانی به دفاع مقدس، به باور من شایسته‌ترین ادای احترام به آن نسل است.
موقعیتی برای برادران باکری
مخاطبانی که فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» را دوست داشتند، توانستند به تماشای نسخه مفصل‌تری از آن در تلویزیون بنشینند. سریال «عاشورا» با روایتی مبسوط‌تر از گردان عاشورا و با خط کلی فیلم موقعیت مهدی جلو رفت تا روایتگر برادران باکری در دوران دفاع مقدس باشد. این مجموعه با قصه‌های به‌هم‌پیوسته و شیرینی که داشت، توجه مخاطبان را به خود جلب کرد.
در دل یک قصه عاشقانه
«نجلا» به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور از دیگر مجموعه‌های روایتگر روزهای دفاع مقدس است. قصه فصل اول مجموعه نجلا، در سال ۱۳۵۸ می‌گذرد و دختری به یک پسر عاشق در آن اوضاع آشفته و ناامنی‌ها وعده‌ای می‌دهد که طی آن اگر پسر بتواند او را از مرز ایران و عراق رد کند و به زیارت اربعین برسد، در قبال عشقش به او پاسخ مثبت می‌دهد اما همه اینها در طول مسیر دستخوش اتفاقاتی می‌شود. فصل دوم این مجموعه نیز در دوران اشغال خرمشهر رخ می‌دهد و شخصیت‌های اصلی داستان درگیر جنگ تحمیلی می‌شوند تا روایتگر حقایق آن روزها باشند.
دختری از جنوب ایران
مجموعه «کیمیا» را باید دیگر اثری دانست که به شکل ملموس، روایتی خاص از روزهای دفاع مقدس ارائه کرده بود. اگرچه این مجموعه تلویزیونی ابتدا با حال و هوای زندگی یک دختر دبیرستانی آغاز شد اما در ادامه به روایت جنگ در جنوب کشور رسید تا نشان دهد چطور مردم جنوب برای خاک‌شان ایستادگی کرده‌بودند.
شوق پرواز یک قهرمان
در میان آثاری که در حوزه دفاع مقدس تولید و پخش شده، مجموعههایی مثل «شوق پرواز» هم دیده می‌شود که به شیوه خاص و روایتگر چهره‌ای تأثیرگذار در روزهای دفاع مقدس بوده. این مجموعه ابتدا با قصه یک نویسنده آغاز می‌شود که قصد دارد کتابی درباره یک فرد تأثیرگذار بنویسد اما به‌مرور با زندگی او آشنا می‌شود و به‌دلیل تأثیری که از این شخصیت گرفته، از مهاجرت صرف‌نظر می‌کند. شوق پرواز چه از منظر بازیگران و حضور چهره‌هایی مثل شهاب حسینی و چه از منظر قصه و تازه بودن آن، توانست خوش بدرخشد و مخاطبان را با خود همراه کند.
در چشم تاریخ
کمی که به عقب‌تر بازگردیم، نام مجموعههایی مثل «در چشم باد» هم در این لیست دیده می‌شود. هرچند پرداختن آن به دفاع مقدس به شکل ویژه و همچون آثاری نبود که به آن روزها پرداخته بودند. با این حال، قصه خاص و روایت پرکششی که داشت، توانست مخاطبان را با خود همراه کند.
«خوش‌رکاب»
بسیاری از مخاطبان آقا تقی و کامیونش را به‌خاطر دارند که عاشقش بود و وقتی به او گفتند باید برای کمک به جبهه برود ناراحت شد و نگران این بود که خط روی آن نیفتد اما دفاع مقدس و روزهای خاصش، آقا تقی را هم دگرگون کرد و از خوش‌رکابش، یک خوش‌غیرت ساخت که تا خط مقدم همراهش شود. این مجموعه تلویزیونی نشان داد ایستادگی پشت وطن، در انحصار هیچ قشر خاصی نیست و افرادی مثل آقا تقی هم می‌توانند با چیزهایی که دوست دارند به میدان بیایند و دفاع کنند. خوش‌رکاب با بازی درخشان محمد کاسبی، روایت متفاوتی از دفاع مقدس داشت.
این «خاک سرخ»
«خاک سرخ» را هم باید دیگر مجموعه دفاع مقدسی تلویزیون دانست که هنوز برای بسیاری از مخاطبان خاطره‌ساز است. این مجموعه، روایتگر دختری به نام لیلا در سال‌های قبل از انقلاب است که از خانواده‌اش جدا شده و در پی حوادثی در جست‌وجوی کشف هویت خویش بود. مجموعه فوق با بازی پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، لاله اسکندری و... یک قصه گیرا را از دل روزهای سخت جنگ برای مخاطبان روایت کرده بود.
روایت آزادگان
مجموعه دیگری که با حال و هوای دفاع مقدس روی آنتن رفته، «بازگشت پرستوها» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی است که بیانگر روزهای سخت اسارت رزمندگان در خاک عراق و بازگشت‌شان به میهن بود. این مجموعه قصه خود را از زاویه سختی‌هایی بیان کرده بود که اسرای دفاع مقدس در روزهای اسارت متحمل شدند. زنده‌یاد داوود رشیدی، عنایت شفیعی، سیاوش طهمورث و... از جمله بازیگرانی بودند که در این مجموعه تلویزیونی نقش‌آفرینی کردند.
یک سفر ماندگار
«سفر به چزابه» اثر ماندگار رسول ملاقلی‌پور را باید دیگر موردی دانست که درلیست آثار دفاع مقدسی پخش شده از تلویزیون قرار می‌گیرد. این مجموعه به هنرمندی مسعود کرامتی، فرهاد اصلانی، حبیب دهقان نسب و... روایتی از مبارزه در دوران دفاع مقدس را به شیوه‌ای خاص بیان کرده بود. برخی سکانس‌های خاص این مجموعه هنوز هم برای مخاطبان خاطره‌ساز است.
دوراهی یک سفر
مجموعه دیگری که با حال و هوای دفاع مقدس روی آنتن رفت، «پرواز در ارتفاع صفر» بود. این مجموعه با همکاری نیروی هوایی جمهوری اسلامی و در هفت قسمت در گروه فیلم و سریال شبکه یک سیما تهیه و تولید شده بود. مجموعه فوق روایت زندگی یک خلبان در دوران شروع جنگ بود که تازه ازدواج کرده، همسرش بیماری قلبی دارد و استرس مأموریت‌های شوهر برای او اصلا خوب نیست و این فرد بر سر یک دوراهی برای انجام وظیفه یا ماندن پیش خانواده‌اش قرار می‌گیرد. بازیگرانی همچون شاهرخ استخری، عمار تفتی و سوگل خلیق در این مجموعه بازی کرده بودند.
روایت جاویدالاثرها در یک اثر تلویزیونی
«شکوه یک زندگی» را هم باید دیگر مجموعه در این حوزه دانست که سال ۱۳۹۶ به کارگردانی رضا بهشتی و تهیه‌کنندگی امیرعباس کنی در تکریم خانواده‌های شهدا و جاویدالاثر تولید شده بود. عبدالرضا اکبری، بیتا سحرخیز و زنده‌یاد حسام محمودی از بازیگران این مجموعه تلویزیونی بودند که روایتی خاص برآمده از روزهای دفاع مقدس را به تصویر کشیدند.
بهترین تابستان نوجوانی
نوجوان یزدی مجموعه «بهترین تابستان من» برای خیلی‌ها هنوز هم خاطره‌ساز است. علی صادقی که بعد از این مجموعه در آثار دیگر تلویزیون هم درخشید، در آن مجموعه قصه سعید را به تصویر کشید که بهترین تابستان زندگی‌اش را در پشت جبهه‌های جنگ می‌گذراند. این مجموعه حال و هوای روزهای دفاع مقدس را از نگاه این نوجوان روایت کرده‌بود.
در اوج مثل سیمرغ
«سیمرغ» اگرچه در ابتدا به شکل یک فیلم سینمایی تولید شد اما بعدتر بارها به شکل یک مینی‌سریال روی آنتن تلویزیون رفت. این مجموعه درباره حماسه دلاورانه هوانیروز ایران بود که در روزهای دفاع مقدس و با دلاورمردانی مثل شهید شیرودی و شهید کشوری، جان تازه‌ای به رزمندگان دادند. زنده‌یاد آتیلا پسیانی، سیدجواد هاشمی و رضا صفایی‌پور از بازیگران این مجموعه تلویزیونی بودند.
روایت «تانک‌خورها»
یکی از جدیدترین آثاری که با حال و هوای دفاع مقدس روی آنتن رفت، مجموعه «تانک‌خورها» بود که قصه‌ای تازه و کمتر شنیده‌شده را برای مخاطبان بیان کرد. مجموعه فوق، به کارگردانی پرویز شیخ‌طادی و تهیه‌کنندگی ایرج محمدی، روایتی از جوانانی ارائه کرده که با وجود این‌که ابتدا باوری به مبارزه و جنگ نداشتند، درگیر می‌شدند و بعد داوطلبانه برای تعمیر تانک‌های جنگی به مناطق پرخطر می‌رفتند. نقطه جذاب این سریال، قصه تازه آن بود که تا به حال درباره‌اش صحبت نشده بود. گفته می‌شد تانک‌خورها، برگرفته از تاریخ شفاهی رزمندگان دفاع مقدس بود.
یک «قول مردونه»
مجموعه «قول مردونه» اگرچه بیشتر متمرکز بر فعالیت منافقین بعد از انقلاب بود اما بخشی از همدلی‌های روزهای جنگ را هم به تصویر کشید و توانست با نگاهی طنز، این حوزه را برای مخاطبان جوان‌تر مقبول‌تر کند. این مجموعه با بازسازی دقیق فضاها، طراحی لباس، انتخاب بازیگران و بهره‌گیری از نگاهی انسانی به دفاع مقدس، تلاش کرده بود روزهای جنگ را بازنمایی کند. قربانعلی طاهرفر کارگردان قول مردونه پیش از این گفته بود: در این مجموعه سعی کردیم جنگ را نه یک پدیده دورافتاده بلکه بخشی از زندگی روزمره مردم نشان دهیم بی‌آن‌که به شعارزدگی یا تقدس‌گرایی افراطی بیفتیم. جنگ در زندگی مردم جاری بود اما شادی، محبت و انسانیت همزمان هم وجود داشت. این نگاه انسانی به دفاع مقدس، به باور من شایسته‌ترین ادای احترام به آن نسل است.
موقعیتی برای برادران باکری
مخاطبانی که فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» را دوست داشتند، توانستند به تماشای نسخه مفصل‌تری از آن در تلویزیون بنشینند. سریال «عاشورا» با روایتی مبسوط‌تر از گردان عاشورا و با خط کلی فیلم موقعیت مهدی جلو رفت تا روایتگر برادران باکری در دوران دفاع مقدس باشد. این مجموعه با قصه‌های به‌هم‌پیوسته و شیرینی که داشت، توجه مخاطبان را به خود جلب کرد.
در دل یک قصه عاشقانه
«نجلا» به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور از دیگر مجموعه‌های روایتگر روزهای دفاع مقدس است. قصه فصل اول مجموعه نجلا، در سال ۱۳۵۸ می‌گذرد و دختری به یک پسر عاشق در آن اوضاع آشفته و ناامنی‌ها وعده‌ای می‌دهد که طی آن اگر پسر بتواند او را از مرز ایران و عراق رد کند و به زیارت اربعین برسد، در قبال عشقش به او پاسخ مثبت می‌دهد اما همه اینها در طول مسیر دستخوش اتفاقاتی می‌شود. فصل دوم این مجموعه نیز در دوران اشغال خرمشهر رخ می‌دهد و شخصیت‌های اصلی داستان درگیر جنگ تحمیلی می‌شوند تا روایتگر حقایق آن روزها باشند.
دختری از جنوب ایران
مجموعه «کیمیا» را باید دیگر اثری دانست که به شکل ملموس، روایتی خاص از روزهای دفاع مقدس ارائه کرده بود. اگرچه این مجموعه تلویزیونی ابتدا با حال و هوای زندگی یک دختر دبیرستانی آغاز شد اما در ادامه به روایت جنگ در جنوب کشور رسید تا نشان دهد چطور مردم جنوب برای خاک‌شان ایستادگی کرده‌بودند.
شوق پرواز یک قهرمان
در میان آثاری که در حوزه دفاع مقدس تولید و پخش شده، مجموعههایی مثل «شوق پرواز» هم دیده می‌شود که به شیوه خاص و روایتگر چهره‌ای تأثیرگذار در روزهای دفاع مقدس بوده. این مجموعه ابتدا با قصه یک نویسنده آغاز می‌شود که قصد دارد کتابی درباره یک فرد تأثیرگذار بنویسد اما به‌مرور با زندگی او آشنا می‌شود و به‌دلیل تأثیری که از این شخصیت گرفته، از مهاجرت صرف‌نظر می‌کند. شوق پرواز چه از منظر بازیگران و حضور چهره‌هایی مثل شهاب حسینی و چه از منظر قصه و تازه بودن آن، توانست خوش بدرخشد و مخاطبان را با خود همراه کند.
در چشم تاریخ
کمی که به عقب‌تر بازگردیم، نام مجموعههایی مثل «در چشم باد» هم در این لیست دیده می‌شود. هرچند پرداختن آن به دفاع مقدس به شکل ویژه و همچون آثاری نبود که به آن روزها پرداخته بودند. با این حال، قصه خاص و روایت پرکششی که داشت، توانست مخاطبان را با خود همراه کند.
«خوش‌رکاب»
بسیاری از مخاطبان آقا تقی و کامیونش را به‌خاطر دارند که عاشقش بود و وقتی به او گفتند باید برای کمک به جبهه برود ناراحت شد و نگران این بود که خط روی آن نیفتد اما دفاع مقدس و روزهای خاصش، آقا تقی را هم دگرگون کرد و از خوش‌رکابش، یک خوش‌غیرت ساخت که تا خط مقدم همراهش شود. این مجموعه تلویزیونی نشان داد ایستادگی پشت وطن، در انحصار هیچ قشر خاصی نیست و افرادی مثل آقا تقی هم می‌توانند با چیزهایی که دوست دارند به میدان بیایند و دفاع کنند. خوش‌رکاب با بازی درخشان محمد کاسبی، روایت متفاوتی از دفاع مقدس داشت.
این «خاک سرخ»
«خاک سرخ» را هم باید دیگر مجموعه دفاع مقدسی تلویزیون دانست که هنوز برای بسیاری از مخاطبان خاطره‌ساز است. این مجموعه، روایتگر دختری به نام لیلا در سال‌های قبل از انقلاب است که از خانواده‌اش جدا شده و در پی حوادثی در جست‌وجوی کشف هویت خویش بود. مجموعه فوق با بازی پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، لاله اسکندری و... یک قصه گیرا را از دل روزهای سخت جنگ برای مخاطبان روایت کرده بود.
روایت آزادگان
مجموعه دیگری که با حال و هوای دفاع مقدس روی آنتن رفته، «بازگشت پرستوها» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی است که بیانگر روزهای سخت اسارت رزمندگان در خاک عراق و بازگشت‌شان به میهن بود. این مجموعه قصه خود را از زاویه سختی‌هایی بیان کرده بود که اسرای دفاع مقدس در روزهای اسارت متحمل شدند. زنده‌یاد داوود رشیدی، عنایت شفیعی، سیاوش طهمورث و... از جمله بازیگرانی بودند که در این مجموعه تلویزیونی نقش‌آفرینی کردند.
یک سفر ماندگار
«سفر به چزابه» اثر ماندگار رسول ملاقلی‌پور را باید دیگر موردی دانست که درلیست آثار دفاع مقدسی پخش شده از تلویزیون قرار می‌گیرد. این مجموعه به هنرمندی مسعود کرامتی، فرهاد اصلانی، حبیب دهقان نسب و... روایتی از مبارزه در دوران دفاع مقدس را به شیوه‌ای خاص بیان کرده بود. برخی سکانس‌های خاص این مجموعه هنوز هم برای مخاطبان خاطره‌ساز است.
دوراهی یک سفر
مجموعه دیگری که با حال و هوای دفاع مقدس روی آنتن رفت، «پرواز در ارتفاع صفر» بود. این مجموعه با همکاری نیروی هوایی جمهوری اسلامی و در هفت قسمت در گروه فیلم و سریال شبکه یک سیما تهیه و تولید شده بود. مجموعه فوق روایت زندگی یک خلبان در دوران شروع جنگ بود که تازه ازدواج کرده، همسرش بیماری قلبی دارد و استرس مأموریت‌های شوهر برای او اصلا خوب نیست و این فرد بر سر یک دوراهی برای انجام وظیفه یا ماندن پیش خانواده‌اش قرار می‌گیرد. بازیگرانی همچون شاهرخ استخری، عمار تفتی و سوگل خلیق در این مجموعه بازی کرده بودند.
روایت جاویدالاثرها در یک اثر تلویزیونی
«شکوه یک زندگی» را هم باید دیگر مجموعه در این حوزه دانست که سال ۱۳۹۶ به کارگردانی رضا بهشتی و تهیه‌کنندگی امیرعباس کنی در تکریم خانواده‌های شهدا و جاویدالاثر تولید شده بود. عبدالرضا اکبری، بیتا سحرخیز و زنده‌یاد حسام محمودی از بازیگران این مجموعه تلویزیونی بودند که روایتی خاص برآمده از روزهای دفاع مقدس را به تصویر کشیدند.
بهترین تابستان نوجوانی
نوجوان یزدی مجموعه «بهترین تابستان من» برای خیلی‌ها هنوز هم خاطره‌ساز است. علی صادقی که بعد از این مجموعه در آثار دیگر تلویزیون هم درخشید، در آن مجموعه قصه سعید را به تصویر کشید که بهترین تابستان زندگی‌اش را در پشت جبهه‌های جنگ می‌گذراند. این مجموعه حال و هوای روزهای دفاع مقدس را از نگاه این نوجوان روایت کرده‌بود.
در اوج مثل سیمرغ
«سیمرغ» اگرچه در ابتدا به شکل یک فیلم سینمایی تولید شد اما بعدتر بارها به شکل یک مینی‌سریال روی آنتن تلویزیون رفت. این مجموعه درباره حماسه دلاورانه هوانیروز ایران بود که در روزهای دفاع مقدس و با دلاورمردانی مثل شهید شیرودی و شهید کشوری، جان تازه‌ای به رزمندگان دادند. زنده‌یاد آتیلا پسیانی، سیدجواد هاشمی و رضا صفایی‌پور از بازیگران این مجموعه تلویزیونی بودند.
