رویکرد حماسه‌خوان یک رویکرد تعاملی است و قصد دارد با در نظر گرفتن بازخوردهای برآمده از مخاطبان اقدام به طرح مباحث استراتژیک کرده و کارشناسانی از نحله‌های مختلف را مهمان کند. حماسه‌خوان به تهیه‌کنندگی سیداحمد موسویان در گروه حماسه و دفاع شبکه یک سیما به مدیریت محمدعلی صمدی تولید شده و روزهای زوج حوالی ساعت ۲۳ از شبکه اول سیما پخش می‌شود و تکرار آن ساعت ۱۶ روز بعد روی آنتن می‌رود. برای بررسی فصل تازه این برنامه با محمدعلی صمدی، مدیر گروه حماسه و دفاع شبکه یک و محسن راحمی سردبیر برنامه گفت‌وگو کرده‌ایم.
مدیریت بحث در دست کارشناسان برنامه
محمدعلی صمدی در‌خصوص هدف کلی فصل جدید برنامه فوق به جام‌جم می‌گوید: قرار شد فصل جدید با توجه به حوادث اخیر پیش‌آمده،خوانش اجتماعی و فرهنگی ازاین برهه زمانی باشد.یعنی بیشتر ابعادمردم‌شناسانه جنگ را ازمنظرهای متفاوت بازخوانی کنیم؛ ازحوزه‌های مختلف هنری تا بحث جامعه‌شناسی، تطبیق تاریخی یا فرهنگی تا موارد دیگر. سه استادی که در این برنامه داریم، انتخاب شدند و ضبط را کلید زدیم. احتمال دارد ترکیب کارشناسان تغییر کند و از ابعاد دیگری به بحث جنگ اخیر بپردازیم.وی ادامه می‌دهد: در این فصل تصمیم گرفتیم چیزی به‌معنای مجری در برنامه حضور نداشته باشد. به‌نظرمان آمد که مجری در این ترکیب ممکن است زمان کارشناسان را کمترکند.برای ما اصل قضیه این است که کارشناسان برنامه صحبت کنند و حضور مجری ممکن است بخش زیادی از زمان آنها را بگیرد. بههرحال زمان برنامه محدود است و ممکن است حضور مجری باعث شود بخشی از زمان کارشناسان گرفته شود. به‌همین دلیل تصمیم گرفتیم مجری به‌معنای فصول گذشته نباشد تا گردش برنامه در اختیار کارشناسان باشد وبتوانند بیشترین بهره را اززمانی که در اختیار دارند ببرند.
صمدی در‌خصوص رعایت ملاحظه تخصصی‌بودن و قابل فهم بودن برنامه به‌صورت همزمان می‌گوید: مدیریت این ملاحظه را کارشناسان دارند که چقدر بحث تخصصی باشد یا خیر. ما تأکید کردیم بحث‌ها جامعه مخاطبان بالایی را در‌بر‌بگیرد. در برخی موارد، ناگزیر وارد حوزه تخصصی می‌شوند اما این را هم به حداقل رساندیم و با مواردی که مشاوران برنامه و سردبیری وارد بحث می‌شوند، این مسأله هدایت شده و به حداقل برسد.
وی در‌خصوص موضوعاتی که در این فصل مورد بحث قرار می‌گیرد، بیان می‌کند: هنوز وارد ابعاد هنری ماجرا نشده‌ایم و هنوز به بحث تولید محتوای خودجوش در این دوره نپرداخته‌ایم یا حتی ابعاد فرهنگی ماجرا و بحث همیاری مردم را هم مطرح نکرده‌ایم. تلاش می‌کنیم به این موارد بپردازیم. البته باید در نظر داشت که بخشی از این پرداخت‌های موضوعی بستگی به این دارد که چه بخشی از کارشناسان برای حضور در این قالب از برنامه اعلام آمادگی کنند. چون برخی کارشناسان ممکن است قالب فعلی را برای حضور در برنامه نپسندند. با این حال چند قسمت ابتدایی که ضبط شد، از فرم فعلی جواب گرفتیم و با همت سردبیر خلاق برنامه توانستیم این کلیت جدید را به‌درستی اجرا کنیم. آن‌طور که با تیم سردبیری در ارتباط هستم، یک هفته قبل از ضبط شروع به برگزاری جلسات بارش فکری کردند تا بتوانند در‌خصوص عناوین برنامه به تعامل برسند.
اصلاح با توجه به بازخوردهای دریافتی
وی در‌خصوص رویکرد تعاملی برنامه هم می‌گوید: طبیعی است که بازخوردهای مخاطبان را می‌گیریم و متناسب با بازخورد برنامه آن را جلو خواهیم برد و بازتعریف خواهیم کرد. این مسأله گریزناپذیر است و باید بر این اساس جلو رفت. بازخوردها را بررسی خواهیم کرد تا براساس جمع‌بندی آن جلو برویم.
صمدی همچنین درباره وجه تمایز پرداختن به جنگ ۱۲روزه با روزهای دفاع مقدس هشت‌ساله تصریح می‌کند: بخش عمده‌ای از کار ما در بازخوانی روایت‌های دفاع مقدس، بحث تاریخی است چراکه سال‌ها از آن دوران گذشته و بههرحال تحت عنوان «تاریخ» شناخته می‌شود. مطالعه تاریخی، مقتضیات و محدودیت‌های خود را دارد. چون بههرحال قدری از آن دوران فاصله گرفته‌ایم و می‌خواهیم وارد ابعاد عمقی تاریخ شویم و وجوه معرفتی آن را مطرح کنیم. این کار از این منظر، دشواری‌های خاص خود را دارد اما الان تنها چند هفته از جنگ اخیر گذشته و این امتیاز را داریم که همه شاهدان میدانی حضور دارند. او ادامه می‌دهد: یکی از مشکلاتی که پیش از این در بازخوانی دفاع مقدس در حماسه‌خوان داشتیم این بود که خود عوامل، درک مستقیمی از آن دوران نداشتند. مخاطبان هم ممکن بود برداشت‌های جدیدی به‌واسطه رشد و بلوغ فرهنگی و اجتماعی‌شان پیدا کرده باشند اما برخلاف آن دوران، چنین مشکلاتی در ارتباط با جنگ ۱۲روزه نداریم چراکه فضای جنگ هنوز به‌نوعی باقی است و هنوز شور حماسی و انسجام ملی که در جنگ تجربه شد باقی‌مانده. در عین حال، تیم تولید این فصل، خودش شاهد این جنگ بوده و بهتر می‌توانند درکی از آن داشته باشند. به همین خاطر بهترین فرصت بود که روایتی از جنگ داشته باشیم تا وقتی این دوران وارد حوزه تاریخ می‌شود، شبیه یک سند موجود باشد. از این منظر پرداختن به این دوران ضرورت داشت. چون آسیب‌شناسی دوران جنگ تحمیلی هشت ساله را می‌دانیم و این امکان را داشتیم که از آسیب‌های آن دوران پیشگیری کنیم.
صمدی با اشاره به اولویت خاص شبکه برای پرداختن به جنگ ۱۲روزه در گروه حماسه و دفاع تأکید می‌کند: تدبیر مدیریت شبکه این است که بخش عمده برنامه‌های گروه حماسه، تا اطلاع ثانوی مختص جنگ ۱۲روزه باشد. فعلا اولویت دیگری نداریم و به‌نظرم سال آینده هم همین خواهد بود. با برنامه‌هایی مثل «جبهه» و ویژه‌برنامه‌های هفته دفاع مقدس تمرکز را روی این موضوع خواهیم گذاشت.
پرداخت عمیق به جنگ ۱۲روزه
بخش مهمی از برنامه حماسه‌خوان در فصل فعلی، متمرکز بر موضوعات مختلف حول جنگ ۱۲روزه است که نیاز به پایش و بررسی جدی دارد. محسن راحمی، سردبیر این برنامه درباره محورهای مورد بررسی در حماسه‌خوان، به جام‌جم می‌گوید: مبنای ما این بوده که یک بازخوانی مجدد از جنگ ۱۲روزه داشته باشیم. تلقی خودمان این بوده که کار شبیه اثری باشد که شهید آوینی در دوران دفاع مقدس انجام داده بود که حالا باید تغییراتی در آن لحاظ شود. درواقع روایتی را که او از جنگ ارائه می‌کرد حالا ناظر به جنگ اخیر داشته باشیم و این دوران بازخوانی شود. تفاوتی که وجود دارد این است که می‌خواهیم ترکیب اندیشمندانه‌‌تری داشته باشیم. البته به‌لحاظ فرمی این روایت متفاوت است اما در پس‌زمینه ذهن‌مان این بوده که به سبک شهید آوینی سراغ آن برویم که حین و بعد از جنگ سراغ این روایت رفته بود. الان هم ضرورت بازخوانی تئوریک این ۱۲روز را احساس می‌کردیم. اصلا این را بحث کردیم که اسمش را چه بگذاریم که حق مطلب را ادا کند.
وی در‌خصوص ورودی و شروع برنامه هم تصریح می‌کند: در ابتدا بحثی را به شکل یک سرمقاله تصویری ارائه می‌کنیم و بعد ناظر به آن، سوالاتی مطرح و پاسخ داده می‌شود. در نهایت تلاش می‌شود برنامه شبیه به پروژکتوری باشد که از چند جهت یک زمین را روشن می‌کند تا موضوع از چند زاویه باز شود. درواقع لایه‌ای فکری‌تر و عمیق‌تر از جنگ اخیر را ارائه می‌کنیم. یکی از تأکیدات‌مان هم درباره گفتارهایی بوده که حین و بعد از جنگ تولید شد و محور آن روایت جنگ بود. اینها را دسته‌بندی کردیم و به بحث گذاشتیم. در نهایت سه کارشناس درباره آن نظر می‌دهند. در تدوین هم کارهایی انجام می‌شود تا غنی‌سازی برنامه صورت گیرد. فرم برنامه را هم در چند قسمت کامل‌تر خواهیم کرد.
راحمی در‌خصوص رویکرد تعاملی و پایش نظرات مردمی هم بیان می‌کند: بازخوردها کمی نیاز به زمان دارد و قرار است تیم تهیه برنامه، این بازخوردها را منتقل کند که هم شامل نظرات اساتید علوم انسانی درباره بحث‌های مطرح شده در برنامه است و هم افرادی که تجربه تولید برنامه‌های تلویزیونی را داشته‌اند دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کنند. البته بازخورد خود مردم هم بررسی و لحاظ می‌شود.
