«درمسیر حسین(ع)» از جمله برنامههای شبکه افق سیمای جمهوری اسلامی ایران است که در این ایام محرم، با تهیهکنندگی حمیدرضا صابونی و اجرای شمیم علیزاده و مهدی آقاموسی طهرانی، تولید شده و تا جمعه شب از ساعت ۲۱ به مدت ۵۵ دقیقه پخش میشود. این برنامه، با ترکیب روایت تاریخی، نگاه تحلیلی و تصویرنگاری از حالوهوای زائران، تلاشی برای بازخوانی پیام عاشورا در بستر امروز جامعه ایران و جهان اسلام دارد.
تهیهکننده «در مسیر حسین(ع)» در گفتوگو با «جامجم» از نوآوریهای برنامه در سری جدید و اقتضائات روز جامعه گفته است. او معتقد است این برنامه باید رویکرد و افق نگاهی گستردهتر به مسأله مهم اربعین داشته باشد.
طرحی نو برای «در مسیر حسین(ع)»
حمیدرضا صابونی با اشاره به ساختار برنامه و آیتمهایی که برای «در مسیر حسین(ع)» طراحی شده است، گفت: «ساختار برنامه شامل چند محور اصلی است؛ گفتوگو با کارشناسان دینی و صاحبنظران تاریخ اسلام، گزارشهای میدانی از مسیر پیادهروی اربعین و زیارت کربلا، بخش ویژه معرفی شهدای معاصر که زندگیشان برگرفته از فرهنگ عاشورا بوده و نماهنگها و کلیپهای هنری با مضامین حسینی.»
وی با بیان اینکه شبکه افق با پخش این برنامه میکوشد پلی ارتباطی میان مفاهیم عاشورا و دغدغههای معاصر ایجاد کند، افزود: «در مسیر حسین(ع)» از یکسو به بازخوانی حماسه کربلا و از سوی دیگر به الهامبخشی آن در عرصههای اجتماعی و فرهنگی میپردازد.»صابونی با اشاره به اینکه چند سال است این برنامه روی آنتن میرود، گفت: «تیم در مسیر حسین(ع) تمام تلاش خود را کرده تا با توجه به ظرفیت و شرایط زمانه به موضوع امام حسین(ع)، قیام حسینی و اربعین بپردازد و برای کاهش کمبودهایی که در برنامههای پیشین وجود داشته، سعی کردیم بخشها و آیتمهایی را با نوآوری و براساس نیاز روز جامعه به برنامه اضافه کنیم.»
میزبانی از خانواده شهدای جنگ تحمیلی دوم
تهیهکننده «در مسیر حسین(ع)» خبرخوانی و اطلاعرسانی را نیاز مهم روزهای اخیر برای بینندگان برنامه دانست و گفت: «با در نظر گرفتن نیاز مخاطب، این بخش را در کنار آیتمهای گفتوگومحور گنجاندیم.»
او جنگ تحمیلی ۱۲روزه را دلیلی برای دعوت از مهمانان ویژه دانست و اظهار کرد: «در بخش گفتوگو، میز جدیدی گشودیم و از خانواده شهدای جنگ تحمیلی اسرائیل علیه ایران برای حضور در برنامه دعوت کردیم. خانواده شهدای جنگ تحمیلی دوم با حضور در این برنامه از خاطرات خود در پیادهروی اربعین روایت کردند. یکی از این روایتها، ماجرای نرفتن به سفر اربعین است؛ سفری که بسیاری آن را آرزوی قلبی خود میدانند و امروز، با فراهمشدن مسیر و امکانات، برای زائران آسانتر شده است اما شنیدن اینکه چنین سفری برای یک نخبه علمی یا یک رزمنده مدافع که بهخاطر رشادتها و ایستادگی خود در راه امنیت کشور همچنان دستنیافتنی مانده، برای مخاطب باورکردنی نیست. یکی از نمونهها، خانواده شهید بزرگواری است که فرمانده یگان پهپادی بوده است. به نقل از اعضای خانواده، نه خود شهید و نه بستگانش هرگز سفر اربعین و زیارت کربلا را تجربه نکردهاند. پیگیریهایی هم برای اعزام ایشان در سال جاری انجام شد اما شرایط خاص امنیتی و محدودیتها مانع حضور آنان بود و این آرزو همچنان محقق نشد.»
صابونی تأکید کرد: «این روایت، گویای این واقعیت است که با وجود گشوده بودن مسیر کربلا برای بسیاری، هنوز هستند کسانی که سالها با عشق این سفر را در دل دارند اما توفیق حضور نیافتهاند؛ گاه هم به این دلیل ساده که اگر امروز نروند، شاید فردایی در کار نباشد.»
او افزود: «در خلال برنامه، یکی از مهمانان از داغی تازه سخن گفت: یکی از سربازان نیروی انتظامی که امسال تصمیم داشت عازم اربعین شود و دو روز بعد، خبر رسید که در مأموریتی به شهادت رسیده است. پس از جستوجوی دو تا سهروزه، پیکر مطهرش پیدا شد و به خانواده بازگشت. این حادثه نهتنها دل خانواده که قلب همه عوامل برنامه را شکست و فضای احساسی خاصی را در ضبط ایجاد کرد.»
صابونی گفت: «این میز گفتوگو فرصتی است تا اززائران اربعین حسینی بخواهیم به یادشهدای عزیزهستهای زیارت بهجای آورند. این بخش از برنامه، از سوی مخاطبان وحتی خود مهمانهایی که در برنامه حاضر شدند،با استقبال زیادی روبهرو شد. مهمانان ما با طرح خاطرات ناگفته، فضایی احساسی و صمیمی بامردم ایجاد میکردندکه قابل ستایش است. بیان این خاطرات آنقدر زیبا و دلانگیز بودکه گاهی اوقات هنگام روایت،عوامل پشت صحنه همراه بینندگان اشک میریختند.»
از کارشناسان مذهبی تا آیندهپژوهی اجتماعی
به گفته تهیهکننده برنامه، تیم «درمسیر حسین(ع)» در این سری تلاش کرده تا از ظرفیت کارشناسان مذهبی به معنای مرسوم استفاده نکند و به جای آن، میز گفتوگو را بهسوی تحلیلگران اجتماعی و آیندهپژوهی سوق دهد. ایده این بود که مخاطب، علاوه بر شنیدن فضائل دینی اربعین که در همه شبکهها و رسانهها بازگو میشود، با ابعاد تازهتری از این واقعه عظیم و پیامدهای اجتماعی و آیندهنگرانه آن آشنا شود.
تهیهکننده توضیح میدهد: «بهجای آنکه صرفا تأکید کنیم اربعین چقدر ثواب دارد و چطور باید انجام شود، از اندیشمندان اجتماعی دعوت کردیم تا از زاویه دیگری مثل آیندهپژوهی اربعین یا پیامدهای اجتماعی به آن نگاه کنند. این رویکرد هم برای مخاطب جالب بود و هم برای کسانی که میخواستند از دریچهای تازه به این حرکت عظیم بنگرند.»
تعامل میان سنت و نگاه نو
مسأله پیادهروی اربعین و زیارت امام حسین(ع) یک رویکرد کاملا دینی و سنتی دارد. سؤال این است که چگونه میتوان در برنامهای رسانهای، این سنت را با نگاه نو پیوند داد؟ وی در پاسخ به این پرسش گفت: «این واقعا لطف امام حسین(ع) بود که به این سمت حرکت کردیم. دوستان فکر کردند که باید اربعین را کمی متفاوتتر مطرح کنیم. خود این حرکت عظیم، که در دنیا بیسابقه است، مطمئنا برای آینده پیامدهایی خواهد داشت. بهنظر من، ثمر اصلی اربعین هنوز نمایان نشده و تازه در حال جوانهزدن است. البته برداشتهایی انجام شده اما اثرات اصلی آن را باید در سالهای آینده دید.»
پرهیز از تکرار و شعارزدگی رسانهای
به باور تهیهکننده و عوامل برنامه، روایت رسانهای از واقعه عاشورا و بهخصوص حرکت اربعین، معمولا در دام تکرار و شعارزدگی میافتد اما «در مسیر حسین(ع)» بهدنبال عبور از این کلیشه بوده است.
صابونی توضیح میدهد: «در سالهای گذشته، کارشناسان مذهبی بسیاری در ایام اربعین در برنامههای مختلف حضور داشتند و مسیر اربعین را زنده برای مردم روایت میکردند. بعد از چند سال، مردم بهخوبی میدانند که اربعین با چه کیفیت و چه حجم عظیمی برگزار میشود و این همه بهخاطر نگاه عشق، ارادت، معرفت و زیارت است.»
او ادامه میدهد: «بر همین اساس، تصمیم گرفتیم زاویه دید خود را تغییر دهیم و به حوزههایی بپردازیم که کمتر به آن پرداخته شده بود. این تغییر جهت، به لطف خدا، تا امروز به شکل خوبی پیش رفته و مورد استقبال مخاطبان زیادی قرار گرفته است. امیدواریم که امام حسین(ع) هم مهر قبولی بر تلاشهای این تیم بزند.»
حمیدرضا صابونی به بخشهای دیگر برنامه اشاره کرد و گفت: «ما در این برنامه کوشیدیم تا ضمن مطالبهگری از مسئولان درباره مسائل و نیازهای زائران اربعین حسینی، به طرح مشکلات و مسائل روز مانند تغذیه، گرمای هوا و… بپردازیم. همچنین اتفاقات مسیر پیادهروی و جامعه نیز باید به سمع و نظر مخاطب برسد که جزو اولویتهای ماست.»
او تأکید کرد: «طرح مسائل جغرافیایی، رفاهی، اجتماعی و بهداشتی از مسائل مهمی است که در میز گفتوگو به آن پرداخته میشود. این برنامه برای افرادی که توفیق شرکت در پیادهروی اربعین را نداشتند، فرصتی است تا خود را در این مسیر همراه زائران ببینند. ما تلاش میکنیم حالوهوای اربعین را از قاب تلویزیون به خانه مردم ببریم.»
تصویر ماندگار خداحافظی
تهیهکننده «در مسیر حسین(ع)» درباره پیام پایانی برنامه و تصویری که میخواهد در ذهن مخاطب باقی بماند، گفت: «این واقعه آنقدر گسترده است که ما شاید بتوانیم بگوییم تنها یک قطره از این دریای بیکران را به نمایش گذاشتیم. در آخرین قسمت، آنچه میتوانم برای مخاطبم بهجا بگذارم، آن تصویر واقعی و زندهای است که توانستیم از اربعین ارائه کنیم.»
او افزود: «همکاران ما در شبکههاوخبرگزاریهای مختلف،به اندازه یک قطره، مشغول بازتاب این واقعه عظیم دینی، سنتی، تاریخی و اعتقادی هستند. این تلاشها، در مجموع، تصویری بزرگتر را میسازد که اربعین را در ذهن و دل مردم ماندگار میکند. در این عرصه و این فضا،تنها با قلم و تصویر وروایت توانستیم سهمی کوچک دربازتاب عظمت اربعین داشته باشیم. امیدوارم که این تلاشها، هرچند قطرهای، درمسیررودخانهای قرارگیردکه به دریای معرفت و عشق حسینی پیوند میخورد.»
برنامهای در دو بخش
«در مسیر حسین(ع)» امسال در قالبی گستردهتر تولید و پخش میشود و در دو قالب اصلی روی آنتن میرود.
بخش نخست، «ایران درمسیر حسین(ع)» است که بااجرای آقای آقابیگی ازشبکه یک سیما واجرای آقای پرنیان از شبکههای دو، سه، چهار، تهران، نسیم و افق پخش میشود. همچنین در شبکه قرآن، این بخش با اجرای آقای آوینی روی آنتن میرود. این برنامه بهصورت رفتوبرگشتی در طول روز، بین آیتمها و گزارشهای مختلف، بهعنوان حلقه اتصال محتوایی میان شبکهها عمل میکند و با پویایی، خبررسانی و ارتباط زنده با زائران، حال و هوای اربعین را به خانهها میآورد.
بخش دوم، برنامه ثابت «در مسیر حسین(ع)» است که هر شب با اجرای آقای آقاموسی و خانم شهرامپور از شبکه افق پخش میشود. این بخش با ساختار منظم و آیتمهای ثابت، فرصت پرداخت عمیقتر به گفتوگو با مهمانان و بخشهای محتوایی را فراهم میکند و رویکردی تحلیلی و احساسی را بهطور همزمان در محوریت خود قرار داده است.
هر دو بخش زیر نظر دو گروه سردبیری مجزا فعالیت میکنند:
سردبیری بخش ایران در مسیر حسین(ع) برعهده آقای سیدآقایی است که با تیم خود، هماهنگی میان شبکهها و تطبیق محتوای زنده با فضای کلی ستاد رسانهای اربعین را مدیریت میکند.
سردبیری برنامه ثابت «در مسیر حسین(ع)» نیز به بهنام یاوری سپرده شده که تمرکز او بر هماهنگی محتوای گفتوگو، انتخاب مهمانان و مدیریت جریان روایی برنامه است.