بر این اساس، شش اثر رادیو تلویزیونی سازمان صدا وسیما به جمع فینالیستهای جشنواره سالانه اتحادیه رادیو و تلویزیونی آسیا و اقیانوسیه ABU راه پیدا کردهاند. در این میان، در بخش تلویزیونی، «گزارش خبری حمله به سازمان صداوسیما» از معاونت سیاسی در گروه گزارش خبری و «ماجراهای نوید» ساخته محمدرضا فرزادمهر تولید مرکز کودک و نوجوان در بخش کودکان به مرحله نهایی جشنواره راه یافتند. همچنین چهار اثر رادیویی شامل پادکست «شرق دور، شرق نزدیک» ساخته محسن رسولی از رادیو گفتوگو، مستند رادیویی «معلم خاموش» اثر سارا اکبری از مرکز خراسان رضوی، «مسیر مخفی» اثر زهره سربازی از رادیو ایران (در بخش چشمانداز) و نمایش «رویای پاییز» اثر فریدون محرابی از رادیو نمایش به فینال راه یافتند. سه اثر از منتخبان رادیو در بخشهای پادکست، مستند و چشمانداز از واحد جشنواره امور بینالملل و بخش نمایش از دانشگاه صداوسیما برای دبیرخانه جشنواره در مالزی ارسال شده بود. بهاین ترتیب در مجموع، آثار سازمان در نیمی از گروههای جشنواره در مرحله فینال حضور دارند.
روایت درست در یک انیمیشن
«ماجراهای نوید» که در میان آثار راهیافته است، از جمله موفقترین نمونههای پویانمایی بوده که توانسته مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند. محمدرضا فرزادمهر، تهیهکننده این مجموعه بر این باور است که بچهها با شخصیت نوید و خواهرش نورا ارتباط خوبی برقرار کردهاند. فرزادمهر در این خصوص و روند موفقشدن این پویانمایی کهبه راهیافتن آن به جشنواره ABU منجر شده، به جامجم میگوید: صحبت از قهرمانی دال مرکزی پویانمایی ماجراهای نوید است و تلاش کردیم این اثر را با هدف تقویت روحیه پهلوانی و قهرمانی در مخاطب بسازیم. خوشبختانه این انیمیشن نهتنها در میان مخاطبان ایرانی توانسته حس قهرمانی و هیجان را برانگیزد، بلکه در جوامعی با قرابت فرهنگی کمتر نیز، مورد استقبال قرار گرفته است. برخلاف پویانماییهای سوپرهیرویی(ابرقهرمانی) که غالبا مفاهیم فانتزی و اغراقآمیز را به تصویر میکشند، این اثر با تکیه بر پیشینه غنی فرهنگ ایرانی و دینی، توانسته ارتباطی واقعی و سازنده با مخاطبان داخلی و خارجی برقرار کند. وی ادامه میدهد: امیدواریم که پیام کودکان و قهرمانان ایران در ادامه بتواند بهخوبی به خارج از مرزها برسد. درباره ماجرای نوید، باید بگویم که این پویانمایی در سال ۱۴۰۳در شبکه کودک کانال نهال پخش شد و جزو محبوبترین آثار بین تمامی پویانماییهاست که هم در میان ایرانیها و هم مخاطبان خارجی، مورد استقبال بسیار بالایی قرار گرفت. ماجراهای نوید بهدلیل کوتاهی و روایت چابک و سریع داستانها، پیشبینی میکردیم که بهراحتی با مخاطب ارتباط برقرار کند. از این رو، زیرنویس ویژهای طراحی کردیم تا مخاطبان خارجی بتوانند پیام اثر را بدون مشکل دریافت کنند و نسخهای انگلیسی با زیرنویس فصل اول ماجرای نوید را در اختیار جشنواره قرار دادیم.
اهمیت اسطوره
فرزادمهر بیان میکند: بازخورد سفر مدیران رادیو و تلویزیون اتحادیه آسیای ABU که به تهران آمده بودند، بسیار مثبت بود و شیرینی تماشای ماجرای نوید همچنان در یادشان باقیمانده است. اسطوره یک مفهوم جذاب است که در سینمای واقعگرا و سینمای پویانمایی، چه بزرگسال و چه خردسال شامل کودک و نوجوان، اهمیت ویژهای دارد. در جوامعی که فرهنگ غنی ندارند، اغلب اسطورهها به شکل فانتزی و حماسههایی بدون پشتوانه فرهنگی طراحی میشوند. بههمین دلیل، آنها مجبورند به مفاهیمی دست یابند که ریشههای فرهنگی عمیق ندارند اما ما که اسطورههایمان پیشینههای چندهزار ساله دارد، وقتی مخاطب داخلی و خارجی با آنها مواجه میشود، راحتتر ارتباط برقرار میکند. اگر بتوانیم شاهنامه و اسطورههای خودمان را بهشکلی سینمایی، هنرمندانه و با تکنیکهای جذاب به تصویر بکشیم، قطعا مخاطب خارجی استقبال بسیار بیشتری نشان خواهد داد.
ریشههای پهلوانی با قهرمانهای بومی
وی در خصوص استفاده از شخصیتهای شاهنامه در ماجراهای نوید هم بیان میکند: ما چون ریشههای پهلوانی رگههای ادبی در فرهنگمان داریم، مخاطب راحتتر میتواند با قهرمانان بومی ارتباط برقرار کند. ماجراهای نوید هم بر همین اساس استوار شده و توانسته مفاهیم گستردهای را بیان کند. در قسمت چهارم این پویانمایی نیز به موضوع حفاظت از محیطزیست پرداختیم و نشان دادیم که جریان سرمایهداری، برای حداکثرسازی سود خود، به محیطزیست رحم نمیکند. در این قسمت، شخصیت نوید که نماینده حفظ محیطزیست است، مقابل این تهدید میایستد. همچنین در قسمت سوم، نوید از خانوادهاش حمایت میکند که این رفتار ریشه در باورهای مذهبی، فرهنگی و ملی ما دارد. اینها همه مفاهیمی هستند که فارغ از رنگ،نژاد، ملیت، قومیت، مذهب و دین، چون با فطرت انسان سازگاری بیشتری دارند و نسبت به آن فانتزیهای خیالی و پوشالی سینماهای اغراقشده غربی، ارتباط عمیقتر و واقعیتری با مخاطب برقرار میکنند.
فرزادمهر همچنین در خصوص پویشهای مختلفی که در ماجراهای نوید پیگیری شده، به تأثیرگذاری آنها اشاره کرده و میگوید: از آخرین پویشهای مرتبط این را بگویم که بعد از پخش بچهمرشد۲، بچهها را دعوت کردیم که حداقل از واژههای خارجی استفاده نکنند و به جای آن از واژههای فارسی بهره ببرند. در کمتر از سه هفته، ۵۰ هزار ویدئو از سراسر کشور به دست ما رسید و بچهها به دعوت نوید پاسخ دادند؛ هرکدام قول دادند از حداقل یک واژه خارجی استفاده نکنند. این تجربه باعث شد بیشتر متوجه شویم که نوید چقدر در بین کودکان محبوب است و حرفها، شعارها و پیامهایش تأثیر زیادی روی آنهادارد.
یک گزارش خبری ویژه
اما در میان آثار راهیافته به جشنواره ABU یک اثر دیگر نیز از بخش سیما دیده میشود که مربوط به گزارش خبری حمله به ساختمان صداوسیماست. جاسم ثمری تولیدکننده این اثر که خودش خبرنگار صداوسیماست، سینما خوانده و تلاش میکند رنگی از پرده نقرهای را به جعبه جادو بیاورد. او در گزارش ویژه خود نیز همین کار را کرده است. ثمری در این خصوص به جامجم میگوید: در دوران جنگ، فکر کنم چهارم تیرماه بود، تقریبا یک هفته از شروع جنگ گذشته بود. ورود به سازمان و ساختمان شیشهای به دلایل امنیتی کمی سخت بود اما من دوست داشتم گزارشی تهیه کنم که حداقل نشان دهد کارهایی که بچهها انجام میدهند چقدر مهم است و در محل کار ما این اتفاق افتاده است. من هم سینما خواندهام و هم ارتباطات و دوست داشتم این حلقه اتصال بین صدا و تصویر را در گزارشم بهخوبی نشان دهم. تلاش کردم اما نمیدانم چقدر رضایتبخش بوده است. وی ادامه میدهد: وقتی شما ۲۴ ساعت روزت را در یک مکان میگذرانی، حس خاصی به آنجا پیدا میکنی. برای ما محل کارمان خانه اول است. برای همین روایت حمله به ساختمان شیشهای برایم مهم بود. به نظرم به این دلیل گزارش فوق مورد توجه قرار گرفته که حضور ما در آن واحد سوخته نشان داده شد تا بگوییم فعالیتمان ادامه دارد. شاید تصور میکردند که اگر ما نباشیم، رسالت خبری از بین میرود و شاید مجبور به عقبنشینی شویم. همانطور که میدانید، هدف اسرائیل از حمله به ساختمان شیشهای این بود که اطلاعرسانی ما را مختل کند، هرجومرج در کشور ایجاد کند و از آب گلآلود ماهی بگیرد. اگر واقعا بچهها پای کار نبودند، شاید اتفاقات دیگری رخ میداد اما باید بگویم واقعا همکارانی بودند که ماهی یک گزارش یا حتی دو گزارش میدادند و در آن ماه پرکارترین افراد بودند. ثمری میگوید: من قبل از اینکه خبرنگار شوم، بازیگر بودم و در سینما فعالیت میکردم اما حالا ۱۳ سال است که در خبر هستم. دوست دارم گزارشها کمی رنگ و بوی سینمایی داشته باشند، نه اینکه صرفا چیدمان تصویری ساده باشد. البته در کار خبری صحت، دقت و سرعت خیلی مهم است، ولی تلاش میکنم با ابزارهای سینمایی، حس مورد نظرم را منتقل کنم. در آن گزارش هم میخواستم نشان دهم که خبرنگاران همچنان در حال فعالیت هستند و هیچ ترسی ندارند. به نظرم این گزارش خبری به این دلیل مورد توجه قرار گرفت و وارد بخش رقابت ABU شد که همه فکر میکردند صرفا اماکن دولتی یا نظامی مورد حمله قرار میگیرند اما وقتی یک خبرگزاری بینالمللی هدف قرار میگیرد و خبرنگارانش همچنان به مسیر کاریشان ادامه میدهند، این نکته قوت بزرگی است.
انعکاس صدای مهاجرت
یکی از آثاری که در بخش صدا مورد توجه قرار گرفته و فینالیست شده، «مسیر مخفی» اثر زهره سربازی از رادیو ایران است. سربازی خودش درباره این اثر به جامجم میگوید: همیشه دغدغه من موضوع مهاجرت بوده اما در این اثر تمرکز اصلیام روی مهاجرتهای غیرقانونی بوده؛ مهاجرتهایی که معمولا بر پایه احساسات و هیجان شکل میگیرند و کمتر بر تصمیمگیری منطقی استوارند. وی ادامه میدهد: برای ساخت مسیر مخفی، چند سال سوژهها را زیر نظر گرفتم و با آنها هم پیش از مهاجرت و هم چند سال بعد از آن گفتوگو کردم. همین بازه زمانی طولانی و امکان مقایسه نگاه و تجربه افراد، به مستند بُعدی تازه و جذابیت خاصی بخشیده است. محمد کیانی و امید باشتباوی در بخشهای طراحی و گزارشهای این مستند نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری داشتند. سربازی در خصوص نحوه انتقال محتوا به مخاطبان جهانی در آثار مربوط به بخش صدا، تصریح میکند: در جشنوارههای بینالمللی، متن کامل برنامه را به انگلیسی ترجمه میکنم و همراه فایل صوتی ارائه میدهم. داوران هنگام گوشدادن به برنامه، همزمان متن ترجمهشده را هم میبینند که این باعث میشود بهتر و دقیقتر با محتوا و مفهوم برنامه آشنا شوند. در واقع داوران با کنداکتور زمانی جلو میروند تا درک بهتری از اثر داشته باشند. در پایان امیدوارم این اثر بهعنوان نماینده ایران، باعث سربلندی کشورمان در جشنواره ABU باشد.