پتروشیمی در مسیر اقتصاد مقاومتی

با این‌حال صنعت پتروشیمی کشورمان درچند روز گذشته ۶۰سالگی خود را جشن گرفت؛ صنعتی که به‌عنوان پیشران اقتصادی از آن یاد می‌شود و توانسته در اوج تحریم‌ها، ارزآوری قابل‌توجهی برای کشورمان به ارمغان آورد. هم‌اکنون صنعت پتروشیمی جایگاه ششم را در میان ۷۱ بخش اقتصادی کشورمان از آن خود کرده است. در نتیجه، تولید و صادرات آن همواره حائز اهمیت بوده و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون میزان تولید صنعت پتروشیمی به بیش از ۸۰میلیون تن رسیده و ظرفیت و پتانسیل لازم وجود دارد که تولیدات این صنعت تا پایان سال به ۱۰۲میلیون تن برسد. ازسوی دیگر، برنامه هفتم توسعه به وزارت نفت تکلیف کرده است که میزان تولیدات صنعت پتروشیمی باید به ۱۳۳میلیون تن برسد.برای دستیابی به این هدف، نیاز به برنامه‌ریزی مدون و همکاری متخصصین وتلاش مدیران صنعت وجود دارد. نقطه قوت افزایش تولید این محصولات در سال‌جاری، بهره‌برداری از ۲۰ طرح و پروژه پتروشیمی درسراسر کشور بود، به‌طوری‌که رکورد افتتاح طرح‌های تولید پتروشیمی در این سال با بهره‌برداری از ۱۵ طرح دیگر شکسته شد. ازسوی دیگر، لازم به ذکر است که درحال‌حاضر ۸۷درصد از کالاها و تجهیزات این صنعت ارزآور در داخل کشور تولید می‌شوند. با توجه به هدف‌گذاری وزارت نفت، باید انتظار داشته باشیم که تا چند سال آینده به خودکفایی در تولید این محصولات برسیم. آمارها نشان می دهد بیش از۱۳۰طرح و پروژه پتروشیمی در نقاط مختلف کشور درحال اجراست. احمد مهدوی‌ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز با اشاره به این‌که تلاش می‌شود طرح‌های پتروشیمی که پیشرفت فیزیکی بالای ۸۰درصد دارند امسال راه‌اندازی شوند، اظهار کرد: در این زمینه قرار است بانک‌مرکزی به طرح‌هایی که کمتر از ۵۰میلیون دلار منابع نیاز دارندکمک کند. ازاین‌ رو۱۱طرح در بانک‌مرکزی در حال بررسی است تا با تأمین منابع موردنیاز،جهش تولید درصنعت پتروشیمی محقق شود.بدیهی است که برای دستیابی به این میزان تولید،تأمین خوراک واحدهای پتروشیمی باید به‌عنوان یکی ازمهم‌ترین اولویت‌های صنعت پتروشیمی به شرایط مطلوبی برسد.همچنین درروندهای توسعه پتروشیمی، ازجمله تخصیص زمین،صدور مجوز و تخصیص تسهیلات، باید تسریع صورت گیرد و بروکراسی‌های زائد حذف شوند.
 
ارزآوری محصولات پتروشیمی 
میزان صادرات محصولات پتروشیمی در سال گذشته به ۱۵میلیارد دلار (۳۰میلیون تن) رسید که ۳۰درصد از کل صادرات غیرنفتی کشورمان (۴۹میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار) را شامل می‌شود. درعین‌حال، تولید این محصولات در سال گذشته به بیش از ۷۴میلیون تن افزایش یافته بود.  طی پنج سال گذشته، میزان ارزآوری محصولات پتروشیمی حدود ۶۵میلیارد دلار برآورد شده است. هند، چین، امارات و عراق چهار کشوری هستند که بیشترین حجم محصولات پتروشیمی ایران به آنها صادر می‌شود؛ به‌طوری‌که این کشورها به‌تنهایی ۷۵درصد از کل صادرات پتروشیمی کشورمان را تشکیل می‌دهند. 
مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن ملی کارفرمایی صنایع پتروشیمی کشور در خصوص میزان صادرات این محصولات در سال‌جاری گفت: صنعت پتروشیمی طی ۹ماهه امسال حدود هفت‌میلیارد دلار به نیما داده است و این رقم درحالی‌بوده که ۹.۵میلیارد دلار کل صادرات صنعت بوده است. وی با اشاره به قطعی گاز برخی از شرکت‌های پتروشیمی گفت: متاسفانه این موضوع به تولید فشار وارد کرده و پیش‌بینی می‌کنیم که حداقل یک تا ۱.۳میلیارد دلار از صادرات صنعت پتروشیمی نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کند. 

خلاء تنوع محصولات صادراتی در پتروشیمی
کارشناسان معتقدند با وجود ظرفیت بالای صنعت پتروشیمی برای تولید و صادرات محصولات مختلف اما هم‌اکنون این صنعت با مشکل عدم تنوع محصولات صادراتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. میثم فتحی‌محب، کارشناس حوزه انرژی دراین‌باره اظهار کرد: این صنعت تأمین‌کننده مواد اولیه برای صنایع کوچک و بزرگ تولیدکننده محصولات نهایی است و سالانه بیش از ۱۰میلیارد دلار از محصولات مورد نیاز این صنایع، ازجمله پلی‌اتیلن، PET و پلی‌استایرن را تأمین می‌کند. وی ادامه داد: با وجود افزایش قابل‌توجه ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی در دهه‌های گذشته، این صنعت هنوز نتوانسته به تکامل لازم دست یابد. برخی محصولات مورد نیاز صنایع پایین‌دستی در کشور تولید نشده و نیاز داخلی از طریق واردات دومیلیارد دلاری تأمین می‌شود. این کارشناس انرژی با اشاره به محدودیت سبد صادراتی محصولات پتروشیمی گفت: این سبد بر صادرات پلی‌اتیلن، متانول، اوره و گاز مایع متمرکز است. درواقع، در فرآیند توسعه صنعت پتروشیمی، آن‌طور که باید و شاید به توسعه زنجیره و تنوع محصولات توجه نشده است. صنعت پتروشیمی نه‌تنها نیازهای داخلی را تأمین می‌کند، بلکه با هدف تأمین نیازهای ارزی کشور، به‌عنوان یک منبع ارزآور مناسب شناخته می‌شود و ظرفیت‌های زیادی برای رشد دارد. از این‌رو، به نظر می‌رسد با افزایش تنوع در تولید و صادرات محصولات پتروشیمی، شاهد افزایش ارزآوری در این صنعت خواهیم بود.