دانش ایرانی در خدمت امنیت حفاری

فوران چاه‌های نفت ازخطرات مهمی است که فرآیند استخراج نفت را چه درخشکی وچه دردریا تهدید می‌کند؛ حادثه فوران چاه رگ سفید در سال ۹۶ نمونه‌ای از بروز چنین حوادثی درکشور است.متخصصان کشورمان با طراحی و تولید «دستگاه پیشرفته شبیه‌ساز فوران حفاری سری ۵۰۰۰» گام بلندی درراستای آموزش نیروی متخصص برای استخراج ایمن ازچاه‌های نفت برداشته‌اند.براساس استانداردهای بین‌المللی فراهم کردن تمهیدات ایمنی جزو نخستین فعالیت‌هایی است که پس از حفر چاه‌های نفت و گاز باید انجام شود. آموزش نیروی انسانی برای مقابله باپیشامدهای خطرآفرین احتمالی ازجمله این اقدامات است که نیازبه وسایل و تجهیزات کمک‌آموزشی مناسب دارد.استفاده ازشبیه‌سازهای پیشرفته می‌تواند ازگزینه‌های مناسب درامرشبیه‌سازی کار در شرایط واقعی باشد و امکان آموزش مستمر باهزینه پایین وتکرارسناریوهای ایمنی مختلف بدون به خطرافتادن جان کارکنان یا تاسیسات را فراهم کند.

همت برای خودکفایی
باوجود مزیت‌های نام برده شده،تنها دستگاه شبیه‌ساز خارجی که در ایران استفاده می‌شد، ازکارافتاده بود و به دلیل تحریم‌ها امکان تعمیر آن وجود نداشت. همین امر هم موجب شد تا متخصصان یک شرکت دانش‌بنیان در کشور برای تولید داخلی چنین دستگاهی دست به کار شوند.متخصصان این شرکت دانش‌بنیان موفق شدند دستگاه شبیه‌ساز خارجی را در عملیات پیچیده مهندسی، دوباره راه‌اندازی کنند. همین کار هم موجب شد در کنار توسعه دانش فنی، اعتماد به نفس و شوق جدی برای تولید داخلی چنین محصولی ایجاد شود و بلافاصله تلاش برای تولید بومی این محصول آغاز شود. بنابر اظهارات رسمی مدیران شرکت ملی حفاری ایران در حال حاضر حداقل ۱۰ دستگاه از این شبیه‌ساز در کشور مورد نیاز است و در شرایط فعلی امکان تأمین آن از خارج کشور وجود ندارد. به گفته جعفر زدوار، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان، حدود ۶۰۰۰ نفر از کارکنان صنعت حفاری کشور ملزم به طی دوره‌های آموزشی با این تجهیز جهت دریافت مجوز فعالیت بر تأسیسات نفتی هستند.
   
آغاز مسیری جدید در توسعه ایمنی صنایع نفت و گاز
پس از تلاش موفقیت‌آمیز در راه‌اندازی مجدد دستگاه موجود و آغاز تلاش برای تولید داخلی شبیه‌ساز، صنایع نفتی کشور با امضای قراردادهایی برای تولید چهار نمونه داخلی از این دستگاه از این طرح استقبال کردند.جعفر زدواردرباره این پروژه به«جام‌جم» می‌گوید: «تولید این محصول از سال ۱۴۰۰ با برنامه‌ریزی دقیق، پشتیبانی تولید و به‌خدمت‌گیری ظرفیت بخش‌های خصوصی کشور آغاز شده و پس از تکمیل دستگاه‌های اول و دوم،دستگاه سوم درخط نهایی تولیدودستگاه چهارم درمرحله ساخت قطعات قرار گرفته است.»اما این پایان کار نخواهد بود و با توجه به درخواست متقاضیان، برنامه‌ریزی برای تولید دستگاه‌های شبیه‌ساز فوران حفاری ادامه دارد.این شرکت دانش‌بنیان اکنون ظرفیت تولید دودستگاه درسال رادارد ودرنظر دارد تا این ظرفیت را توسعه دهد. 

از مهندسی معکوس تا نوآوری
تجربه کسب شده در راه‌اندازی مجدد محصول خارجی کلید اصلی دست یافتن به دانش تولید داخلی و مبنای طراحی و ساخت این دستگاه شبیه‌ساز بوده است. بخش‌های مختلف این دستگاه با روش مهندسی معکوس و در کنار آن ابتکار و خلاقیت متخصصان کشور در بهینه‌سازی قطعات تهیه شده‌اند. مهندس زدوار در رابطه با حضور شرکت‌های خصوصی در مسیر توسعه این طرح می‌گوید: «پس از طراحی کلیه سیستم‌ها و زیربخش‌های شبیه‌ساز، بسیاری از زیر مجموعه‌ها به بخش خصوصی برون‌سپاری شد.» وی می‌افزاید: «مونتاژ نهایی در شرکت صورت می‌گیرد و خط تولید محصول پیاده‌سازی شده است. همچنین بازخوردهای دریافت‌شده از نمونه‌های تحویل شده محصول می‌تواند زمینه بهینه‌سازی هرچه بهتر و حتی صادرات این محصول را هم فراهم کند.» البته که مسیر تولید این محصول حیاتی برای صنایع نفت و گاز کشور چالش‌های زیادی هم داشته است. جعفر زدوار از مهم‌ترین معضلات این مسیرمی‌گوید:«بروکراسی اداری درسازمان‌ها ونهادهای اصلی ازمهم‌ترین چالش‌های شرکت‌هاو تولیدکننده‌ها در کشور است. ضمن این‌که هماهنگی هرچه بیشتر مجموعه‌ نفت با دیگر ارکان اجرایی بالادستی می‌تواند تاثیرات به‌سزایی در امر سرعت‌بخشی به تولید محصولات راهبردی در کشور داشته باشد.»