سخنرانی با چاشنی فناوری

چنین دستاوردی باعث شده تا بسیاری از تولیدکنندگان صنایع مختلف دنیا بکوشند از نانوذرات در تولیدات خود استفاده کنند و کیفیت محصولات‌شان را ارتقا دهند. فناوران کشور ما نیز همگام وهمسو با کشور‌های دیگربه حوزه‌های مختلف علم نانو وارد شده و توانسته‌اند محصولات قابل رقابتی‌ را در این حوزه وارد بازارهای جهانی کنند. بدون شک درمسیر توسعه هر فناوری جدیدی در گام نخست باید به آموزش و ترویج این علم در میان نسل جوان پرداخت چراکه دستیابی به دستاورد‌های مهم این علم تنها در سایه آموزش و کسب دانش محقق می‌شود.ستاد توسعه فناوری‌های نانو و میکروی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری هرساله به منظورترویج وفرهنگسازی این فناوری نوظهور،رویدادی را باعنوان«سخنرانی نانویی» برپا می‌کند. امسال نیز سومین دوره ازاین رویداد با همکاری مرکز فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و با سخنرانی۹سخنران در حوزه فناوری نانو در دانشگاه شریف برگزار شد. درگفت‌وگو با محمد محمدی، مدیر برنامه ترویج دانشجویی گروه ترویج و فرهنگ‌سازی ستاد نانو و ارائه‌دهندگان این برنامه، اهداف و برخی از موضوعات مطرح شده را مورد بررسی قرار داده‌ایم. 

فناوری نانو، علمی میان‌رشته‌ای است. ردپای این علم را می‌توان در حوزه‌های مختلف محیط‌زیست (به منظور رفع و شناسایی آسیب‌های میکروپلاستیک‌ها، استفاده از فیلتر‌های جاذب گاز دی‌اکسیدکربن)، پزشکی (استفاده از اگزوزوم‌ها برای درمان‌زخم)، دارورسانی، تجهیزات مختلف صنعتی و...مشاهده کرد.محمد محمدی، مدیر برنامه ترویج دانشجویی گروه ترویج و فرهنگسازی ستاد نانو درباره اهمیت برگزاری رویداد سخنرانی نانویی به جام‌جم می‌گوید: «نقش انکارناپذیر توسعه فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی موجب شده که ستاد توسعه نانو برنامه‌هایی را باهدف ترویج هرچه بیشتر و فرهنگسازی این علم نوظهور برگزار کند که سخنرانی نانویی هم از جمله همین برنامه‌هاست.» 
وی می‌افزاید: «هدف اصلی از برگزاری چنین رویدادی این است، افرادی که با موضوع نانو در فضا‌های دانشگاهی، پژوهشی و نوآوری سروکار دارند، به‌صورت ساده مباحث نانویی رابرای دانشجویان تبین کنند. دراین رویداد یک دوره آموزشی شش‌ساعته برای سخنرانان برگزار کرده‌ایم. همچنین تلاش کرده‌ایم بحث منتورینگ و مشاوره این افراد را نیز تقویت کنیم تا بتوانند سخنرانی خود را به جذاب‌ترین شیوه ارائه دهند.
   
از ترویج آموزش تا حمایت از طرح‌های فناورانه
محمدی درخصوص‌سخنرانی‌نانویی۱۴۰۲توضیح می‌دهد:«امسال نگاه نمادی-‌مشابه علم‌نانو- به این رویدادداشتیم؛ یک‌نانومتر، ۱۰به توان منفی ۹متر است ازاین‌رو تعداد ارائه‌کنندگان این رویداد ۹‌نفر بودند که هرکدام ۹ دقیقه سخنرانی داشتند. در پایان نیز به نفرات اول تا سوم این رویداد، جوایزی به‌صورت نقدی و‌بودجه پژوهشی برای انجام کار‌های تحقیقاتی‌شان اختصاص یافت.»
وی خاطرنشان می‌کند: «علاوه‌بر این جوایز ما در ستاد نانو برای این افراد (که از مدرسان فناوری نانو هستند) در طول سال برنامه‌های مختلف دیگری نیز در نظر گرفته‌ایم. برای مثال برنامه توان‌افزایی را داریم که رویدادی سه روزه است. در این رویداد نیز سعی می‌کنیم مهارت‌های تبلیغ، ترویج و آموزش نانو را به صورت فشرده ارائه دهیم. همچنین از طرح‌های فناوارانه این افراد در برنامه نانو استارتاپ حمایت می‌کنیم و آنها را با گروه‌های دیگر از جمله گروه‌های مجامع بین‌المللی آشنا می‌‌سازیم تا بتوانند در گام‌های بعدی نقش‌آفرینی بیشتر و موثرتری داشته باشند.»
   
شناسایی میکروپلاستیک‌های آب با کربن کوانتوم دات
فناوری نانو امروزه کاربرد‌های زیادی در صنایع مختلف پیدا کرده است؛ از مهم‌ترین کاربرد‌های این فناوری می‌توان به بحث تصفیه آب و رفع‌مشکلات محیط‌زیستی اشاره کرد.میلاد نظافتی، دانشجوی کارشناسی ارشد شیمی پلیمر، دانشگاه شهید بهشتی تهران، از سخنرانان این رویداد در این خصوص می‌گوید: «پلاستیک‌ها که مواد شیمیایی مشتق‌شده از نفت هستند در طبیعت تجزیه نمی‌شوند. این مواد بر اثر تابش نور خورشید و شرایط محیطی طی سال‌ها به قطعات کوچک و به ابعاد کمتر از پنج میلی‌متر تبدیل می‌شوند. این پلاستیک‌ها حتی در این ابعاد نیز تجزیه‌پذیر نیستند. این مواد پس از ورود به آب دریا وارد بدن آبزیان از جمله ماهی‌ها می‌شوند که البته در آنجا هم تجزیه نمی‌شوند. در نهایت با تناول ماهی، این میکروپلاستیک‌ها وارد بدن انسان می‌شود. مطالعات بالینی نشان داده‌ است، میکروپلاستیک‌ها در بدن باعث ایجاد سرطان ریه می‌شود.وی می‌افزاید: آسیب‌های این مشکل محیط‌زیستی در چند سال آینده چشمگیرتر خواهد شد اما با بهره‌گیری از فناوری نانو به ویژه کربن کوانتوم دات می‌توان میزان این آسیب‌ها را کاهش داد؛ استفاده از کربن کوانتوم دات برای تصفیه آب باعث راحت‌تر شدن فرآیند سنتز آب می‌شود. کربن کوانتوم دات از مواد مختلفی سنتز می‌شود که یکی از آنها، تفاله چای است. اگر کربن کوانتوم دات را پس از استخراج به آب حاوی میکروپلاستیک بیفزاییم، باعث چسبیدگی و نشان‌دار شدن میکروپلاستیک‌ها می‌شود. سپس با کمک نوعی جاذب می‌توان میکروپلاستیک‌های آب را حذف کرد.
   
تبدیل پسماند‌های کلزا به نانو زیست‌ماده‌ پیشرفته
مزارع کلزا در فصل برداشت نوعی پسماند و ساقه برجای می‌گذارند. این پسماند‌ها به عنوان خوراک دام نیز استفاده نمی‌شود؛ از این‌رو کشاورزان مجبور به سوزاندن پسماند‌های کلزا هستند. اکنون پژوهشگران ایرانی با به کارگیری فناوری نانو توانسته‌اند راه‌حلی برای این چالش مهم پیدا کنند.آرمین جمالی، دانشجوی دکتری تخصصی کامپوزیت‌های لیگنوسلولزی از دانشگاه گرگان و مدیر تولید و کنترل کیفیت شرکتی دانش‎‌بنیان و از سخنرانان این رویداد در این خصوص می‌گوید: «مجموعه ما با استفاده از فناوری نانو توانسته است این پسماند‌ها را تبدیل به چند نانوزیست‌ماده پیشرفته کند؛ طی فرآیند سنتز این مواد به نانو الیاف مانند نانوفیبر سلولز، نانو کریستال سلولز و نانو الیاف لیگنوسلولزی تبدیل می‌‍‌‌شوند. اکنون با این نانو مواد، موفق شده‌ایم محصولاتی در مقیاس آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی تولید کنیم.»
وی می‌افزاید: «نانو ماسک تنفسی N۹۵ و N۹۹ ازجمله این محصولات است که با نانو الیاف سلولزی تولید شده‌ است. در دوران کرونا حدود سه میلیون از این ماسک‌ها تولید و به بازار عرضه شد. فیلتر سیگار وقلیان نیز ازدیگر محصولاتی است که با استفاده از نانو الیاف لیگنوسلولزی ساخته شده است.»
به گفته جمالی تمام این تحقیقات در راستای پروژه‌های پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد ودکتری درحال انجام است و اکنون نانوزیست‌مواد این شرکت به ۲۴ کشور دنیا از‌جمله آمریکا، کانادا، اسپانیا، هند، چین و ژاپن صادر می‌شود.
   
درمان سوختگی با نانو ذرات اگزوزوم
امروزه اگزوزوم در درمان بیماری‌ها نقش بسیار مهمی دارد؛ ذراتی که حامل‌هایی در اندازه نانو هستند، درسلول‌های بدن ساخته شده ودرتمام مایعات بدن یافت می‌شود.سیده سمیرا حسینی، دانشجوی کارشناسی زیست‌شناسی سلولی ومولکولی دانشگاه فردوسی مشهد و از سخنرانان این رویداد درباره این موضوع می‌گوید: «محتویات داخل این ذرات فرمول شیمیایی خاصی دارد که در داخل بدن ساخته می‌شود و بدن به آن نیاز دارد. برخی از این مواد را حتی نمی‌توان در محیط آزمایشگاهی تولید کرد. بدن در زمان‌های خاصی مانند ترمیم بافت، بازسازی بافت، رگ‌زایی و...‌ به صورت طبیعی این ذرات را می‌سازد.»
وی می‌افزاید: «امروزه این نانو‌ذرات به نام اگزوزوم در دنیا برای درمان بیماری‌ها کاربرد زیادی دارد. این روش درمانی نسبت به سایر روش‌ها اثر زود‌بازدهی هم دارد. ممکن است برخی روش‌های درمانی ماه‌ها و سال‌ها زمان نیاز داشته باشد اما با استفاده از این روش، بیمار طی یک هفته درمان می‌شود. برای مثال بیماری بر اثر حادثه دچار سوختگی درجه دو شده و پوست صورتش را از دست داده بود؛ وضعیت پوست بیمار پس از گذشت یک هفته رو به بهبودی رفت اما تا شش ماه این درمان را ادامه داد تا دیگر هیچ اثر و ردی از سوختگی روی پوستش باقی نماند. بررسی‌های بالینی نشان داد که کلاژن‌های پوست این بیمار تا۳۰۰برابر افزایش پیدا کرده و پوستش نیز جوان‌تر شده است.»
حسینی بیان می‌کند: «این ذرات در ایران نیز برای جوان‌سازی و روشن‌سازی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. کرم‌های ساخت ایران نیز در بازار عرضه شده‌ است که به جوان‌سازی پوست کمک می‌کند.»
به گفته این محقق جوان: «‌علاوه‌بر جوان‌سازی ودرمان سوختگی، این نانو‌ذرات درپزشکی بازساختی برای درمان بافت پوست، بافت عصبی و بافت ماهیچه‌ای قلب کاربرد زیادی دارد. این ذرات علاوه‌بر این‌که سرعت بازسازی را افزایش می‌دهند، در هر بافتی کاربرد ویژه‌ای دارند. برای مثال دسترسی به بافت عصبی بسیار سخت و دشوار است؛ اگزوزوم‌ها دسترسی به این بافت‌ها را هموار می‌سازند.»