اسلام؛ نجات‌بخش بنیان خانواده

از طرفی اهمیت حقوق زن در خانواده باعث شده است که اسلام نیز حقوقی را وضع کند. درحقیقت با وجود وجوه اشتراک و تمایز زن و مرد، اسلام سعی کرده است که در ابعاد مختلف، به‌خصوص درراستای حفاظت از بنیان خانواده، ابعاد مختلف حقوق زن را مورد توجه قرار دهد.این درحالی‌است که زنان برای قوانین مربوط به خود در دوره‌های مختلف تاریخی و بر‌اساس شرایط، برای احقاق حق خودشان از نهاد خانواده تا سطح شهر در تلاش بودند. با توجه به اهمیت موضوع حقوق زن در خانواده که ابعاد مختلفی به‌خصوص در راستای حفاظت از بنیان خانواده به همراه دارد و همچنین مورد توجه رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر ایشان با اقشار مختلف بانوان قرار گرفته است، بر همین اساس و در ادامه با زینب بهجت‌پور، مدیرکل تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه خواهران گفت‌وگو کرده‌ایم. 

از نظر شما در جامعه ما تا چه حد به حقوق زن در خانواده اهمیت داده می‌شود؟
مطالعات زنان و خانواده، حوزه پژوهشی جدیدی است که اندیشمندان این عرصه از زوایای مختلف به آن پرداخته‌اند. رایج‌ترین مباحث مربوط به زنان و خانواده در دو حوزه جامعه‌شناسی و حقوق است که غالبا با رویکرد انتقادی به سنت‌های علمی این دو رشته مطرح شده. در کشور ما با وجود تمام پیشرفت‌های به‌دست‌آمده برای زنان پس از انقلاب اسلامی با آغاز دهه ۷۰ گفت‌وگوهای چالشی و گاه انتقادی پیرامون حقوق زن انجام شده است. فعالیت داخلی منتقدان به‌علاوه فشارهای خارجی برای تضعیف دیدگاه دینی درباره حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان باعث شد تا متفکران دینی با تلاش بیشتری به دفاع از دیدگاه اسلامی در خصوص زن و خانواده بپردازند. ازجمله مهم‌ترین مباحث عدالت، پردازش نظریه‌ای است که شامل ابعاد نظری وعملی روشن به مثابه راهبرد اداره جامعه است. حقوق زنان مبحثی مهم و با گستره‌ای وسیع است که حقوق خصوصی و عمومی آنان را شامل می‌شود. این مقوله درهمه جوامع و دردوران‌های مختلف و زمان‌های متفاوت، ویژگی‌های فرهنگی و نوع مناسبات اجتماعی آن عصر، متفاوت بوده ‌است. درسند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران نیز به موضوع زنان و خانواده توجه ویژه شده است. همه این حقوق متناسب با توانایی زنان و موازین اسلام تصویب شده است. احکام مربوط به حقوق زنان، در زمینه‌های مختلف کتب فقهی عالمان مسلمان قرار گرفته ‌است. دسته‌ای از این احکام که ناظر بر حقوق زن در خانواده است، در موضوعاتی چون حضانت، مهریه و نفقه مطرح شده‌ و آن دسته از حقوقی که ناظر بر زندگی فردی زن است، در بحث‌هایی همچون ارث و مالکیت است. در این میان برخی از احکام اسلامی بین زنان و مردان متفاوت وضع شده‌ است. متفکران اسلامی، دلیل عمومی این تفاوت‌ها در حقوق را به سبب تفاوت‌های غریزی و طبیعی میان زن و مرد می‌دانند. وجود غرایز متفاوت، سبب شده ‌است تا هریک از دو جنس زن و مرد، در اموری وظایفی بیشتر یا انحصاری داشته باشند. این گروه معتقدند که نقش اسلام در ایجاد برابری میان زن و مرد با توجه به حقوق بنیادین آنها صورت گرفته‌ است و یکسان و برابر بودن حقوق زن و مرد را خلاف عدالت می‌دانند و عمل‌کردن طبق اقتضائات تفاوت‌های واقعی را تبعیض نمی‌دانند. 
 
چه قوانینی درباره حقوق زنان در کشور وجود دارد و تا چه اندازه این قوانین رعایت می‌شود؟
صرف‌نظر از روابط عاطفی بین زن ومرد که پایه و علت استحکام ودوام زندگی مشترک است ودر قرآن و به‌تبع‌آن در قانون، زوجین به مودت توصیه شده‌اند، درماده۱۱۰۳و۱۱۰۴ قانون مدنی به تفصیل قوانین دراین زمینه آمده است. مانند آن‌که زن شرعا و قانونا مکلف به انجام اموری که در جامعه معمول است، نیست. زن درخانه شوهر، مکلف به تهیه غذا، نظافت، شست‌وشوی لباس و... نیست ودرصورت تمایل می‌تواند برای انجام این امور مطالبه دستمزد یا اجرت کند. همان‌طور که دادگاه می‌تواند بنا به درخواست زن برای وی اجرت‌المثل تعیین کند. این مبلغ جدای از نفقه‌ای است که به عهده مرد است. طبیعتا ضامن اجرای قانون دستگاه‌های مسئول دراین زمینه هستند، هرچند لایه‌های پنهان این موضوع در خانواده‌ها هنوز جای پیشرفت دارد.
 
این عدالت و این حقوق زن در خانواده تا چه حد با قانون‌گذاری و قوانین موجود رعایت و حل می‌شود؟ آیا قانون‌گذاری می‌تواند به این موضوع کمک کند؟
همان‌طور که رهبر فرزانه انقلاب می‌فرمایند امروز یکی از بزرگ‌ترین بلاهایی که گریبان کشورهای غربی را گرفته و آنها را به وضعیت نامطلوبی دچار کرده، مسأله‏ خانواده است. لذا هر مردی که شعار خانواده بدهد، از نظر غربی‏ها و به‌خصوص از نظر زنان در غرب، یک فرد مطلوب و یک مرد محبوب است چراکه آنان از تزلزل بنیان خانواده رنج می‏برند. متاسفانه غرب بنیان خانواده را که کانونی برای مرد و زن و به‌خصوص برای زن محیط امن و آرامش بوده را از دست داده است. بسیاری از خانواده‏ها متلاشی شده‏اند و بسیاری از زنان تا آخر عمر تنها زندگی می‏کنند. اگر جامعه‏ اسلامی‏ بتواند زنان را با الگوی اسلامی‏ تربیت کند، آن‌وقت زن به مقام واقعی خود می‌رسد. اگر زن در جامعه‏ بتواند به کمالات معنوی و اخلاقی‏ای که خدای متعال برای همه‏ انسان‌ها چه مرد و چه زن به‌طور یکسان در نظر گرفته است برسد، تربیت فرزندان بهتر و محیط خانواده گرم‏تر خواهد شد و از طرفی جامعه‏ پیشرفت بیشتری می‌کند. برای این امر باید تلاش کرد تا زنان و دختران ما بتوانند همان حرکتی را انجام دهند که به‌صورت یک انسان بزرگ در خواهند آمد. به‌صورت طبیعی در این مسیر وضع قوانینی که مسیر رشد و تعالی بانوان را مهیا کند لازم است، اما ضروری است که زیرساخت‌های این مسیر در کار فرهنگی فراهم شود.