فرصت آبزیان برای امنیت غذایی

صنعت پرورش ماهی درقفس یکی‌از شیوه‌های نوین آبزی‌پروری است که با توجه به اشتغال، درآمدزایی و بازگشت سریع سرمایه،‌ متقاضی زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد اما رونق آن نیازمند تلاش برای حل مشکلات متعدد و ابهام‌های موجود است. حالا شیلات در اکثر استان‌ها فرصتی را به‌وجودآورده تا هموطنان بتوانند با ورود به این عرصه علاوه بر تامین مواد غذایی مورد نیاز کشور به اشتغال‌زایی نیز بپردازند.با این‌که صنعت شیلات ایران تا رسیدن به جایگاه واقعی خود راه درازی دارد اما با گذری به استان‌ها مشخص می‌شود که اقدامات مثبتی در این مسیر انجام شده و اگر مسئولان و نهادها به وعده‌های خود عمل کنند می‌توان افق روشنی برای شیلات تصور کرد.لرستان؛ جایی که براساس نقشه‌ها تقریبا ۵۹ درصد مساحت آن در حوزه کرخه و ۴۱ درصد در حوزه کارون بزرگ قرار گرفته است. این استان با بیش از ۱۳۰رودخانه دائمی و فصلی با طول حدود ۹۰۰۰ کیلومتر در دو حوضه کارون و کرخه با تولید حدود هشت‌میلیارد مترمکعب روان‌آب و حدود ۴.۵میلیارد مترمکعب روان‌آب ورودی در مجموع ۱۲.۵میلیارد مترمکعب، معادل ۱۲درصد از آب‌های جاری کشور را تشکیل داده و یکی از غنی‌ترین شبکه‌های آب سطحی کشور است.در چنین شرایطی صنعت آبزی‌پروری طی سال‌های اخیر مورد توجه جدی متولیان امر در لرستان قرار گرفته. لرستان یکی از استان‌های پیشرو در آبزی‌پروری بوده و علم شیلات در این منطقه بومی شده است. اکنون لرستان یکی از تولیدکنندگان تخم چشم‌زده و بچه‌ماهی کشور است و در پرورش ماهی تا عمل‌آوری و رسیدن بر سر سفره مردم، حرف‌ برای گفتن دارد.درحال‌حاضر مجتمع‌های بزرگ آبزی‌پروری در سطح استان در حال تکمیل است که با آغاز به کار آنها حدود ۱۰هزار تن به ظرفیت تولید ماهی استان افزوده خواهد شد. ظرفیت تولید ماهی و آبزیان در این استان ۳۲هزار تن در سال است.
     
اشتغال‌زایی با آبزی‌پروری
اردبیلی‌ها افزایش تولید آبزیان را تا ۱۶هزار تن در مناطق مختلف استان هدف‌گذاری کرده‌اند و با توجه به وضعیت آب‌وهوایی در این منطقه، اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد.مدیرکل شیلات اردبیل با بیان این‌که با افزایش ظرفیت تولید تلاش می‌کنیم تا نه‌تنها سرانه مصرف مردم استان را بالا ببریم، بلکه شرایطی را مهیا کنیم تا از قبل صنعت آبزی‌پروری، زمینه اشتغال برای بیکاران رشته‌های مرتبط هم فراهم آید، می‌گوید: «درحال‌حاضر ظرفیت تولید انواع ماهیان گرمابی و سردابی در استان ۱۱هزار و ۵۰۰ تن است که قطعا این ظرفیت با توجه به قابلیت مناطق مختلف استان قابل افزایش خواهد بود.»
محمد اله‌بخش، به وجود منابع آبی غنی به‌ویژه در شمال استان برای آبزی‌پروری اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «دریاچه گیلارلو در گرمی ظرفیت خوبی برای افزایش تولید آبزیان است وقطعا در این دریاچه می‌توان فضا و فرصت مناسب برای افزایش رهاسازی، تولید و عمل‌آوری ماهیان متنوع را انجام داد. بر همین اساس ۷۰هزار قطعه ماهیان گرمابی با تهیه و توزیع ۱۰ تن غذای مناسب در پرورش آبزیان برای این منطقه هدف‌گذاری شده بود تا ما برداشت متنوع ماهیان را در این منابع آبی طبیعی شاهد باشیم.»
به گفته این مسئول، در سطح استان ۳۵۰ مزرعه پرورش آبزیان وجود دارد که تولید ۱۱هزار و ۵۵۰ تن از انواع آنها را در این مزارع برعهده دارند. در شهرستان گرمی هم این ظرفیت ۱۲ مزرعه آبزی‌پروری است تا زمینه تولید ۵۰۰ تن محصول باارزش در این بخش فراهم آید.
اله‌بخش ادامه می‌دهد: «ما آمادگی داریم تا بچه‌ماهیان رایگانی را در اختیار پرورش‌دهندگان قرار دهیم که قطعا با بهره‌برداری از استخرهای دومنظوره باغداران می‌توان پرورش آبزیان را نیز به‌عنوان صنعت مکمل گردشگری توسعه داده و بستر مناسب آن را فراهم کرد.»

افزایش چشمگیر تولیدات شیلات
تولید آبزیان کشور در پنج سال اخیر بیش از ۲۳ درصد رشد داشته و همچنان یکی از صنایع در حال توسعه در ایران به‌شمار می‌رود.اینها بخشی از حرف‌های رئیس سازمان شیلات ایران است و با بیان این‌که صنعت شیلات قابلیت توسعه و سرمایه‌گذاری دارد و یکی از محورهای اصلی اقتصاد دریامحور به‌شمار می‌آید، می‌گوید: از آنجا که اقتصاد و معیشت مردم ساحل‌نشین به دریا وابسته است، با سرمایه‌گذاری در حوزه‌های شیلاتی و به‌ویژه آبزی‌پروری می‌توان به ارزآوری، معیشت و اشتغال پایدار مردم منطقه کمک کرد.سیدحسین حسینی بر استفاده از فناوری‌های نوین و دانش‌بنیان‌ها، ایجاد زنجیره تولید، توسعه بازار و ترویج فرهنگ آبزی‌مصرفی تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: هرمزگان با تولید حدود ۳۴۰هزار تن مجموع صید و صیادی و آبزی‌پروری رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده که این آمار نشان از جایگاه و اهمیت فعالیت‌های شیلاتی این استان دارد.به گفته این مسئول، هرمزگان دارای ۱۱هزار هکتار اراضی پرورش میگوی آماده بهره‌برداری و ۱۵هزار هکتار اراضی پرورش میگوی‌ در حال ساخت است. به‌بهره‌برداری‌رساندن ظرفیت ۵۰هزار هکتاری اراضی مستعد پرورش میگوی استان از برنامه‌های پیش‌روی شیلات است.وی تصریح می‌کند: در تمام استان‌ها سعی شده از پتانسیل شیلات استفاده شود. به‌طوری‌که مجموع تولیدات شیلاتی کرمانشاه در سال گذشته ۲۱هزار و ۵۰۰ تن بوده که از این مقدار ۱۳هزار و ۶۵۱ تن ماهی سردابی، ۵۴۴۹ تن انواع ماهیان گرمابی و ۲۴۰۰ تن محصولات شیلاتی را تشکیل می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود امسال تولیدات شیلاتی استان کرمانشاه در پایان سال به ۲۲هزار و ۳۱۰تن برسد.رئیس سازمان شیلات ایران ادامه می‌دهد: براساس هدف‌گذاری صورت‌گرفته تا پایان سال ۱۴۰۶ تولیدات شیلاتی استان کرمانشاه به ۳۴هزار تن خواهد رسید.

مزرعه‌های نمونه کشوری
طبق آمار سازمان شیلات ایران، برنامه ارتقای بهره‌وری این سازمان در بخش آبزی‌پروری برای حل مسأله «پایین‌بودن تولیدات آبزی‌پروری در واحد سطح» به ارائه راه‌حل و اقدام اساسی «اجرایBMP، عملیاتی‌کردن تکنولوژی‌های برتر و هوشمندسازی مزارع آبزی‌پروری» پرداخت و این اقدام با شاخص عملکرد «میزان تولید آبزی‌پروری ناشی از بهره‌وری» در ۳۳ منطقه که ۱۱ اداره کل و ۲۲ استان غیرساحلی را شامل می‌شود در سال ۱۴۰۱ تدوین و انجام شد.مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان شیلات ایران دراین‌باره می‌گوید: «براساس برنامه تحولی، سازمان شیلات ایران در سال ۱۴۰۱ با هدف‌گذاری یک‌‌میلیون و ۴۶۱هزار تن، عملکردی نزدیک به یک‌‌میلیون و ۳۶۱ هزار تن داشت.»
رجبعلی قربان‌زاده ادامه می‌دهد: «در برنامه ارتقای بهره‌وری که مطابق برنامه تحولی تدوین شده، افزایش تولید سال گذشته، نزدیک به ۱۹۲هزار و ۵۸۰ تن برآورد شده بود که از این میزان باید ۱۵درصد یعنی معادل ۲۸هزار و ۸۸۷ تن از طریق بهره‌وری محقق می‌شد که عملکرد ۲۵هزار و ۶۰۶ تن، معادل ۸۹ درصد داشته است.»

چالش تامین بچه‌ماهی
چالش‌های تامین بچه‌ماهی، نبود زمین‌های ساحلی برای ایجاد مجتمع و سایت‌های پشتیبان، تنش‌های صیادان و پرورش‌دهندگان و محدودیت سرمایه‌گذاری دولتی ازجمله مهم‌ترین مسائل و مشکلات صنعت پرورش ماهی در قفس است که گریبان فعالان این عرصه را در استان بوشهر گرفته است.رئیس گروه پرورش ماهی در قفس اداره کل شیلات استان بوشهر با بیان این‌که تامین بچه‌ماهی از اساسی‌ترین مشکلات صنعت پرسود ماهی در قفس است تا جایی که امروز تامین و تقویت این زیرساخت به‌عنوان مهم‌ترین خواسته فعالان در این صنعت مطرح می‌شود، به جام‌جم می‌گوید: «درحال‌حاضر تنها شرکت راموز در شهرستان تنگستان از توابع استان بوشهر مسئولیت تامین بچه‌ماهی‌ها را برای مجموعه‌های پرورش ماهی در قفس در این استان و کل کشور برعهده دارد و اگر روزی این مجموعه دچار مشکل شود همه مجموعه صنعت پرورش ماهی در قفس کشور زمینگیر خواهد شد.»به گفته حامد رضایی، محصول تولیدی در صنعت پرورش ماهی در قفس هم مصرف داخلی و هم زمینه صادرات دارد. به‌طوری‌که یک مجموعه ۵۰۰ تنی با سرمایه‌گذاری ۱۶میلیارد تومان ۳۵میلیارد تومان سود به همراه دارد.