جایگاه خانواده ایرانی را در سینما به جا نیاورده ایم

«یه حبه قند»، «مادر» و «مهمان مامان» تنها مانده‌اند
در این نشست سیدعلی اصغر تقوی مدرس دانشگاه و محقق گفت: تصویر خانواده در سینمای ایران وضعیت روشن و باثباتی ندارد و وضع ما و نسبت مان در سینما با خانواده ایرانی اسلامی مشخص نیست. در واقع تصویر خانواده در سینمای ایران آسیب پذیر است و ما نمی‌توانیم از آن دفاع کنیم. بنابراین باید به فکر اصلاح این تصویر باشیم.
وی افزود: مرد و زن در جایگاه خانواده‌ای که در سینما بازنمایی می‌شود، باور پذیر نیستند. برای مثال برخی تقابل‌ها بین مردان و زنان که در سینما دیده می‌شود، واقعی نیست. صورت بندی این تقابل در سینمای ایران عمدتا دوگانه‌های ظالم و مظلوم را بازنمایی می‌کند. فیلم‌هایی مثل «مادر»، «یه حبه قند» و «مهمان مامان» به عنوان استثنائاتی در سینمای ایران که بازنمایی درستی از خانه و خانواده دارند، تنها مانده‌اند.
تقوی با بیان اینکه سینمای ایران گویی اصرار به بازنمایی خانواده تک نفره و کم جمعیت دارد، بیان کرد: عشق‌ها نیز در فیلم‌های سینمای ایران معمولا در بیرون از خانواده شکل می‌گیرند و ما از درک قابلیت‌های عشق‌های دراماتیک خانوادگی غافل مانده‌ایم.
به این مدرس دانشگاه ما سینمای نکبت و فلاکت نداریم و این واژه‌ها اصلا برای سینمای ما وزین نیستند اما برخی فیلم‌های ما سیاه نما هستند و شاید به همین دلیل دیده نمی‌شوند و نمی‌توانند به خانواده اصیل ایرانی بپردازند. سینمای ما نباید برچسب زن و سیاه نما باشد.
تقوی خاطر نشان کرد: در سینمای خانواده نباید به دنبال گفتن این حرف باشیم که مسائل یا سیاه است یا سفید. بلکه باید این تصویر سایه روشن باشد و نقش زنان اصیل ایرانی را در خانواده روشن و روشن تر نشان بدهد. در یک جمع بندی کلی تصویر سینمای ایران از خانواده و خانه ایرانی روایتی صحیح و قابل قبول نیست.

حسن بنیانیان: فیلم‌های خانوادگی باید مفهوم عشق را ترویج کنند
حسن بنیانیان رییس اسبق حوزه هنری و کمیسیون پیوست نگاری شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این جلسه گفت: باید از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون مسجد را از مناظر کارکردهای دیگر فرهنگی مورد استفاده قرار می‌دادیم تا امروز فرزندانمان به طور طبیعی سیر فعالیت خود را بعد از مدرسه و کار و دانشگاه در مساجد می‌گذراندند و قاعده بزرگی از استعدادهای هنری شکل می‌گرفت که امروز فیلم‌هایی را به کل دنیا برای بازسازی خانواده متلاشی صادر می‌کرد.
وی با نقل خاطره ای از دیدار با مقام معظم رهبری افزود: من سه روز بود رییس حوزه هنری شده بودم و خدمت مقام معظم رهبری برای دریافت نظرات و رهنمودهای ایشان رسیدم و ایشان از من درباره برنامه‌هایم پرسیدند. من محورهایی را نوشته بودم که یکی از آن‌ها شناسایی طلاب فاضل برای فعالیت در حوزه هنری بود. ایشان علت را پرسیدند و گفتند کار واجب تر من در این مسئولیت این است که به حوزه هنری استان‌ها بگویم هر ماه دست کم هنرمندانشان با ائمه جمعه نشستی را برگزار کنند و ما توانستیم فرمایشات ایشان را تا حدی محقق کنیم. ما بلد نیستیم چطور با هنرمندان تعامل کنیم گاهی هنرمندان می‌خواهند خود را با تصویر کردن بدبختی های جامعه اثبات کنند. باید ابتدا اجازه دهیم هنرمندان درد و دل و طرح مساله کنند و درباره ظرفیت‌های سینما برای حل مسائل خانواده صحبت کنیم. هر فیلمی که مستقیم یا غیر مستقیم به افراد بگوید داشتن یک بچه کافی است یا اصلا به داشتن فرزند نیازی نیست، حتما سیاه‌نما است. فیلم‌ها باید بتوانند محبت بین زن و شوهر را بیشتر و عشق را ترویج کنند.

علی اکبر عبدالعلی‌زاده: سینمای ایران مملو از فیلم های خوبی از خانوداه ایرانی است اما ...

علی اکبر عبدالعلی زاده نویسنده منتقد و پژوهشگر در این نشست گفت :مرحوم طالب زاده و همکارشان در کتاب سایه روش به خوبی جایگاه اجتماعی خانواده و انواع خانواده کانونی را تشریح کرده و به بخشی از تولیدات سینمای ایران نیز برمبنای همین تعریف کلاسه شده پرداخته است . اما به چرایی وضعیت موجود و چگونگی اصلاح مسیر نپرداخته است.
وی در ادامه افزود : همچنان که اساتید اشاره کردند سینمای ایران تصاویر خوب و ماندگاری از خانواده ایرانی و هسته مرکزی آن یعنی زن و مادر ایرانی را به تصویر کشیده است . از فیلم «مادر» علی حاتمی که جایگاه فرهنگی زن ایرانی در آن مستتر است تا آثار رسول ملاقلی پور که جایگاه زنانگی و مادرانگی را به بهترین نحو تصویر کرده است. همچنین کیومرث پور احمد تا حمید نعمت الله و رضا میرکریمی که حضور زن در هسته اصلی جامعه یعنی نهاد خانواده را بسیار خوب بازنمایی کرده اند. از «مهر مادری» کمال تبریزی و آثار رخشان بنی اعتماد تا پوران درخشنده و نرگس آبیار که تصویر مادران شهید فراموش شده در دورترین روستاها را بسیار زیبا تصویر کرده است، آثاری که حاصل عملکرد سیستم نظام فرهنگی کشور نیستند بلکه حاصل جنبش‌های فردی هنرمند یا مدیر وقت بوده‌اند. این آثار اما یک نقطه مشترک دارند آن هم آگاهی هنرمند یا مدیر مربوطه نسبت به جایگاه خانواده، مادر و زن در فرهنگ ایرانی است .

این مدیر رسانه، آگاهی بخشی از جایگاه زن در فرهنگ ایرانی را امری غفلت شده خواند و افزود : جایگاه زن در فرهنگ ایرانی نه در بخش آموزش نه در بخش رسانه ملی و نه در میان هنرمندان و مدیران فرهنگی ناشناخته است و اگر بخواهیم در کوتاه مدت شاهد افزایش تصویر مطلوب در سینما باشیم باید این نقص را برطرف کنیم . تبیین پاکدامنی و نجابت و پوشیدگی مستوری به عنوان شاخصه های زن ایرانی ازجمله ترک فعل های جدی نهادهای فرهنگی است .
این غفلت سبب شده واقعیت جایگاه زن در فرهنگ خودمان را فراموش کنیم و روایت برساخته و جعلی رقیب فرهنگی مان درمورد حقوق اولیه زن در غرب را باور کنیم . در حالی که بسیاری از این مناقشات فمنیستی به روایت غربی اصلا شامل حال ما نمی شود .

وی افزود: در ادبیات و اسناد تاریخی از اسطوره خلقت، مشی و مشیانه که زن و مرد را در برابری کامل و همزمان و از ریشه ریواس بیان می‌کند و دوره‌های زن پادشاهی تا جنبش تنباکو و پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تا همین مدافعین حرم تا حضور اجتماعی این روزها در گرانی و دشواری، تصویری واقعی از جایگاه زن و مادر در خانواده به دست می دهد که غالبا سینما و تولیدات فرهنگی از آن غافل هستند. گاهی جریان نخبگی از فرهنگ عامه جا می ماند . مردم در رفتار خود باور های عمیقی دارند و به آن عمل می کنند که گاهی ریشه‌ها و اهمیت آن را نمی‌دانند.
وی در ادامه به جلوه‌های روشن جایگان زن در فرهنگ ایرانی پرداخت و گفت : زبان فارسی تنها زبانی است که فعل مرد و زن در آن یکی است و این یعنی برابری در گویش . دقت کنید اگر در ایران مردی زنی را بزند در نگاه عموم جامعه نامرد است خودش هم وقتی مرتکب این فعل می شود می داند که نامرد است در حالی که در غرب کتک زدن زن عرصه قدرت‌نمایی مردانه است . در محاوره و نگارش رسمی مقدم بودن زن بر مرد در ترکیب کلمات کاملا مشهود است . زن و مرد ، زن و شوهر ، دختر و پسر ، در غرب کسی که همین امر را رعایت کند جنتلمن است !
عبدالعی زاده ادامه داد: اما در غفلت ما از تبیین این جایگاه دشمن موارد قشری و عشیره ای و خاص را درشت نماییی می کند به نحوی که خود ما در ایران واقعیت جامعه را زمین می گذاریم و دروغ دشمن را باور می کنیم .

این محقق و عضو شورای سردبیری روزنامه جام جم در ادامه افزود: ساختار نظام فرهنگی هیچ کاری نمی کند حتی نقش هدایتی خود را اعمال نمی کند و استعداد و توان فیلمسازان دغدغه مند را به سوژه های فراوان امروزی متصل نمی کند. اینگونه است که دائم در سینما دروغ دیگران را تکرار می کنیم . این ناخود آگاهی و عدم شناخت تاجایی پیش می رود که ما حتی ریشه‌های حجاب را بازیابی نکرده و نمی کنیم در حالی که موضوعی فراگیر در تاریخ معاصر است . اصلا تلاش نشده تا فرهنگ مستوری پیش از اسلام را دریابیم و به جامعه منقل کنیم . هرکدام از این ها سوژه یک یا چند فیلم سینمایی است .
وی ادامه داد: در این وضع نهادهایی موظف هستند که متاسفانه ترک فعل کرده اند و بخشی نیز برعهده نهادهای سینمایی است که باید دارای شناخت نسبت به جایگاه زن در فرهنگ ایرانی اسلامی باشند. وقتی ظرفیت‌ها احصا نمی‌شود، مدیریت درستی صورت نمی‌گیرد و بنیان و کارکرد سینما را درک نمی‌کنیم، همین می‌شود که به وضوح اجرای طرح های ضد فرهنگی را با سرمایه و توان داخلی برپرده سینما می بینیم.
وی افزود: رابرت مرداک غول رسانه ای غریب می گوید :« اگر می خواهیم جامعه ایرانی را دچار فروپاشی کنیم باید به هسته اصلی خانواده آسیب بزنیم. امور خانواده ایرانی توسط مادر مدیریت می شود و باید جایگاه زن و مادر را به لجن بکشیم»
عبدالعلی زاده در ادامه با طرح مثالی از تصویر نامطلوب زن در سینمای ایران بیان کرد: در فیلم «خط فرضی» درباره زن که تمام وجوه قدسی زن را در ابتدا دارد قصه‌ای روایت می‌شود، او معلم است و مادر ؛ معلمی که مورد اعتماد و رازدار دانش آموزان است. او بدون اطلاع شوهرش به یک عروسی می‌رود که در فضای کلبه های جنگلی برگزار می شود و شب هنگام بچه‌اش دچار گاز گرفتگی می شود. از اینجا به بعد در مسیر فیلم جایگاه مادر به تدریج به لجن کشیده می‌شود و فیلمساز شخصیتی دروغ‌گو از مادر می سازد که دلیل منطقی و دراماتیک ندارد. از این دست فیلم ها متعدد داریم که در سال های اخیر آشکارا حضور دارند.
وی عنوان کرد: ما حتی از ناحیه رقیب نیز نتوانسته‌ایم جایگاه مادر را دریابیم اما جریان مقابل همواره برای تاثیرگذاری سوار بر ظرفیت‌های داخلی و آسیب زنی از همان ناحیه شده است.