توجه به گونه نمایشی در چالش تهاجم فرهنگی

از مجموعه‌های درام گرفته تا آنهایی که رگ و بویی از یک قصه تاریخی دارند؛ چیزی که نشان از یک دغدغه در او دارد و خودش درباره آن به مساله تهاجم فکری و فرهنگی اشاره می‌کند.

جبلی در روزهای گذشته از دو مجموعه نمایشی بازدید داشته که قرار است در سال 1402 روانه آنتن شوند.

یکی با عنوان فراری که روایتی از سلوک شهدایی و محصول شبکه دو سیماست و دیگری، سریالی تاریخی با عنوان رحیل که شبکه سه آن را در دست گرفته است.

رئیس رسانه ملی در این بازدید که مهدی نقویان رئیس سیمافیلم و محسن برمهانی معاون سیمای صدا و سیما هم او را همراهی می‌کردند، ضمن خسته‌نباشید به عوامل مجموعه‌ها، با آنها به گفت‌وگو پرداخت. در این بازدید چند پلان از هر سریال در حضور رئیس رسانه ملی ضبط شد. گزارش پیش‌رو روایت جام‌جم‌ از بازدید رئیس رسانه ملی و حال و هوای پشت صحنه است.

پرده اول: فراری
حتی کولر تاکسی با آن ژست و ابهت مدرن‌بودنش هم جانی برایش نمانده که هوای دم‌کرده نیمه خرداد را کمی معتدل کند، چه برسد به این مدرسه پسرانه که جایی در میان روستای گل‌حصار در تب و تاب است تا میزبان رئیس رسانه ملی باشد. هر کسی را که نگاه کنی، دستش را سایبان صورت کرده تا شاید واضح‌تر ببیند و از تندی آفتاب به صورتش کم کند. داخل مدرسه شاید سایبان کلاس‌ها فرصتی برای نفس کشیدن باشد، اما عوامل سریال بدون وقفه در تب و تاب ضبط دیگر قسمت‌های سریال هستند.چیزی که تا قبل از این درباره سریال فراری گفته می‌شد این بود که این سریال روایتی از زندگی یکی از شهدای مدافع حرم است. اما کارگردان چیز دیگری می‌گوید و از اطلاعات غلط منتشر شده گله دارد. او در جمع خبرنگاران می‌نشیند و در همان گرماگرم ضبط و تندی هوای شرجی، توضیح می‌دهد که سریال فراری قرار نیست روایتگر یک فرد یا یک شهید باشد بلکه سلوکی را از زندگی آنها ارائه می‌کند.

سریال رحیل این روزها ادامه مراحل تصویربرداری خود را در حوالی تهران تجربه می‌کند. جایی در همان مدرسه پسرانه که حالا میزبان رئیس رسانه ملی شده است. پیمان جبلی به اولین چیزی که در مورد این سریال اشاره می‌کند، اهمیت کار کودک و نوجوان و تجربه خودش در تدریس است. او می‌گوید: من خودم سابقه تدریس در این مقطع را داشتم و اهمیت کار کودک و نوجوان را می‌دانم چون از حوزه‌هایی است که کم کار شده است. این کار، خلاء های قبل را پر می‌کند. این سریال یک داستان واقعی است که در بستر زندگی جامعه ایرانی بوده و نشان‌دهنده ارزش هایی است که در نسل کودک و نوجوان وجود دارد؛ قصه‌های واقعی که قهرمان‌هایی از نوجوان‌ها تحویل جامعه داده است. فراری به یکی از این قصه‌ها می‌پردازد.

وی در خصوص دیگر سریال‌های جدید در حوزه شهدای مدافع حرم هم عنوان می‌کند: دوستان ما در سیما فیلم و در مرکز سیمرغ طرح‌ها و فیلمنامه‌های متعددی را در حال بررسی و اجرا دارند که مجموعه آنها به حوزه‌های دفاع از حرم و امنیت برمی‌گردد که قصه‌های واقعی از این قهرمانان است. این طرح‌ها به تدریج وارد مرحله تولید خواهد شد. در مجموع، بیش از ۱۰۰ طرح و فیلمنامه در حال بررسی است که بخشی از آن به‌همین افراد می‌پردازد. تعدادی از این 100 طرح به فیلمنامه تبدیل و برخی هم به مراحل دیگر رسیده است. سریال فراری جزء کارهایی است که در دوره اخیر انجام شده است.

جبلی همچنین در خصوص حمایت دیگر ارگان‌ها از رسانه ملی هم عنوان می‌کند: لازم می‌دانم از همراهی دیگر دستگاه‌ها تشکر کنم. باید به این نکته توجه کنیم که مردم نیاز به حوزه سرگرمی دارند و مجموعه‌های تلویزیونی متناسب با همین اهداف باید تولیدش شود. باید دست‌مان در تولید مجموعه نمایشی پر باشد. حمایتی که تاکنون صورت گرفته، طبیعی و معمولی بوده در حالی که ما نیاز به حمایت‌های بیشتری داریم؛ حمایت‌هایی در بودجه و تخصصی آن. با زحمت دولت و مجلس، امسال یک بودجه اختصاص یافته است. آنچه ما نیاز داریم این است که این بودجه به طور کامل تخصیص یابد تا مجموعه‌های نمایشی کامل شده و به آنتن برسد. نیاز داریم به حوزه سریال و نمایش به عنوان یک حوزه راهبردی نگاه شود.

جبلی در بازدیدی که از این مجموعه دارد، به برخی سختی‌ها در ساخت زندگی بزرگان هم اشاره کرده و می‌گوید: بازسازی زندگی بزرگان ملاحظاتی دارد و به ندرت کارهای موفقی از آب در می‌آید. دلیل اول این است که ممکن است بگویند فلان اتفاق نبوده یا درست پرداخته نشده است. کما اینکه اگر قرار باشد روایت نعل به نعل از زندگی یک شهید داشته باشیم، خانواده معترض می‌شود که جزئیات درست نبوده است. در واقع هرچقدر رویداد مهم تر است حساسیت بیشتر می شود. بهترین کار همینی هست که شما انجام می‌دهید که سایه شهید روی درام باشد. این کار به نشان دادن درست شخصیت شهدا هم کمک می‌کند. در واقع این اقتباس کمک می‌کند کارها سرعت بگیرد و ذهن حرکت کند تا ابعاد مختلف بگیرد. رئیس رسانه ملی عنوان کرد: پیگیرترین مخاطبان رسانه ملی کودکان هستند و بالای ۸۰ درصد آنها پیگیر آنتن هستند. ما از هر کاری که در این حوزه باشد استقبلال می‌کنیم. باید از کودکی دست فرمان محتوا برای کودک مناسب باشد.

ملک محمدی مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو هم توضیحات بیشتری درباره این مجموعه می‌دهد: ابتدا همه تصور می‌کردند این سریال، زندگی شهید هادی است. به همین خاطر اسم سریال را فراری گذاشتیم. ما به طور دقیق نمی‌گوییم که این سریال مربوط به زندگی فلان شهید است. در عین حال، مجموعه فوق ما به ازای بیرونی دارد ولی برداشت آزاد برای تولید آن صورت گرفته است. قصه ۵ فصل است که ۳۰ قسمت در دو فصل در حال ساخت است.

امیر داسارگر کارگردان سریال فراری هم که پیش از این «منطقه پرواز ممنوع» را در کارنامه خود داشت، جزئیاتی درباره ساخت فراری ارائه می‌کند: من در سال 95 طرحی نوشتم که بعد از آن قرار شد به سریال تبدیل شود. از ابتدای سال 99 فیلمنامه را شروع کردیم. به طور کلی این مجموعه نگاهی به سبک زندگی شهدا و جهان زیسته آنهاست. حتما در زندگی این آدم‌ها چیزهایی وجود دارد که در زندگی بقیه نیست. مهم‌ترین چیز، مسوولیت‌پذیری و بی‌تفاوت نبودن آنها نسبت به جامعه است. به هر حال کار، نمایشی است و دنبال ارائه یک قهرمان هستیم.

وی ادامه می‌دهد: کلیت فیلمنامه به جهان زیسته خودم مرتبط است. چیزهایی در زندگی شهداست که کمتر درباره آن صحبت شده یا نگاه از بیرون بوده است. تلاش می‌کنیم فضاهای کمتر پرداخته شده را نشان دهیم. صدها ساعت مصاحبه و گفت‌وگو برای این سریال انجام شده. تصویربرداری تا آخر سال ادامه می‌یابد و احتمالا در پاییز پخش آن آغاز می‌شود.

داسارگر در ادامه این بازدید عنوان می‌کند: نمی‌خواهم به شهید خاصی اشاره کنم اما بخشی از شخصیت شهید مصطفی صدرزاده در این مجموعه به نمایش درآمده است. جالب اینجاست که رهبری در مدت اخیر مدام صحبت از این شهید کردند و به نظرم این کار ما را سخت می‌کند. خروجی سریال، حاصل دیداری بود که من سال‌ها قبل با شهید مرتضی عطایی داشتم. انگار شهید صدرزاده که کارهای نوجوان می‌کرد، ما را استخدام کرده که کار بسازیم. کما اینکه خودش هم گفته بود دعا کنید شهید شوم دستم برای کار فرهنگی بازتر شود. وی در خصوص انتخاب نوجوان‌ها در این سریال می‌گوید: کاری که در منطقه پرواز ممنوع هم تجربه کردم این بود که می‌خواستم نوجوان‌ها به جهان قصه نزدیک باشند و به همین دلیل، از مساجد و گروه‌های سرود انتخاب‌شان کردم.

هدایت هاشمی از بازیگران مجموعه فراری که در پشت صحنه این سریال حاضر است، در خصوص پرداختن به زندگی شهدا، به نکته مهمی اشاره کرده و می‌گوید: حقیقت این است که پرداختن نعل به نعل به زندگی یک شهید با آوردن آن در قالب نمایشی، یک چیز مجزاست. به نظرم عوامل با هوشمندی کار کردند. من علاقه به کار کودک و نوجوان دارم و هر وقت فرصتی دست داده وارد شدم. چیزی که در فیلمنامه این سریال دیدم، امید است. ما در این سریال از یک فرد پیروز صحبت می‌کنیم. همه تصور می‌کنند شهدا با مردم خیلی فرق دارند ولی نقطه قوت فیلمنامه این بود که نشان داد آنها از مردم هستند. ما همه سر سفره شهید صدرزاده هستیم.

حسین رفیعی از دیگر بازیگران این سریال هم در ادامه این بازدید عنوان می‌کند: من هرکاری که حوزه نوجوان باشد وارد می‌شوم. اعتقاد دارم کار برای کودک درهر سطحی ارزشمند است. این کار خیلی خاص و ویژه است و دل بزرگی می خواهد. وی ادامه داد: تیمی که جمع شده‌اند، همه عاشق کار هستند و ذوق کار را در نگاه عوامل می‌بینم. همین نشان می‌دهد که کار درست انجام شده. بخش زیادی از مردم امیدشان تلوزیون است و از کارها لذت می‌برند. به نظرم نباید آنها را از تماشای این آثار محروم کرد. این کار جزء کارهایی است که به نظرم جای خودش را پیدا می‌کند.

به گزارش جام جم، در این سریال که تولید شبکه دو سیماست، بازیگرانی مثل هدایت هاشمی، نسرین بابایی، حسین رفیعی، بهار نوحیان، شهین تسلیمی، جواد خواجوی، مجید پتکی، شهروز آقایی‌پور، افشین آقایی و حسین اوجاقلو به ایفای نقش می‌پردازند. سریال فراری پیش از این در لاهیجان و لنگرود هم تصویربرداری داشت و این روزها در حاشیه تهران به ادامه تصویربرداری مشغول است.

پرده دوم: رحیل
حوالی منطقه 17 و محله فتح تهران این روزها شاهد ضبط یک قصه‌ تاریخی است که خود را برای پخش در ماه صفر آماده می‌کند. تهویه جوابگوی این حجم از شرجی هوا در سوله‌ بزرگ نیست و بازیگران بین ضبط سکانس‌ها، از پنکه‌های دستی کمک می‌گیرند تا قدری از ریختن عرق‌شان در این گرما کم شود و حجم سنگینی لباس‌های تاریخی را کمتر احساس کنند. سریال تاریخی رحیل یک روایت دست اول از پایان دوران قاجار و ابتدای پهلوی به مخاطب ارائه می‌کند. این مجموعه که تولید شبکه سه سیماست، قصه‌ای زنانه دارد و روایتگر فردی به اسم مها و از دربار قاجار است که تلاش می‌کند، دیگر زنان اندرونی را با خود متحد و یک تعزیه عاشورایی اجرا کند. مرحوم حسام محمودی در این سریال نقش ولیعهد قاجاری را بازی می‌کند؛ آن هم در دورانی که سلسله قاجار در حال فروپاشی است. هرچند که به گفته تهیه‌کننده این مجموعه، بیشتر بازی این مرحوم در سریال رحیل به اتمام رسیده بود اما جای خالی‌اش حتی در پشت صحنه هم احساس می‌شود. بازیگرانی مثل حمیدرضا آذرنگ، اندیشه فولادوند، کاظم هژیرآزاد و ابتسام بغلانی هم در زمان بازدید رئیس رسانه ملی، در پشت صحنه حاضر و مشغول ضبط برخی سکانس‌های این سریال بودند.

نکته جالبی که می‌توان در بازدیدهای رئیس رسانه ملی از سریال‌های مختلف به وضوح دید، توجه او به سریال‌های مختلف است. یعنی مثل دوره‌های قبل نیست که این بازدیدها، مختص سریال‌های الف باشد. پیمان جبلی در خصوص دغدغه‌ای که او را به پشت صحنه این مجموعه‌ها می‌کشاند، به جام‌جم می‌گوید: ما با چالش های جدی روبرو هستیم که اگر در یک عنوان بخواهم خلاصه کنم، باید بگویم در تهاجم فکری و فرهنگی هستیم که دشمن به جامعه و فرهنگ ایرانی عمل می‌آورد. بخشی از این چالش ضد فرهنگی که در ایران با آن روبرو هسشتیم، ناشی از دشمنی دشمن است تا نقطه قوت ما را بگیرد. بخشی هم ممکن است به دلیل رویکردی باشد که در داخل کشور و در مجموعه‌های تولیدکننده محصولات فرهنگی شکل گرفته است.

وی ادامه می‌دهد: این عامل باعث می‌شود که بخواهیم نقش پررنگ‌تری داشته باشیم و تلاش کنیم که در گونه‌های مختلفی که تولید می‌شود، آن را درنظر بگیریم. از مهم‌ترین گونه‌های تولیدات تلویزیونی، مجموعه‌های نمایشی است. باید تمام توان‌مان را برای تقویت تولید نمایشی در گونه‌های مختلف بگذاریم. ریزه کاری‌های مدنظر مخاطب را هم در نظر داشته باشیم تا بتوانیم در این چالش بسیار مهم، دست برتر را داشته باشیم. چالش جدی و موقعیت سختی است اما ایمان ما به عزم و اراده همکاران‌مان در سازمان، جدی است. در واقع تلاش می‌کنیم مساله تقویت ایمان و امید که رهبری هم به آن اشاره کردند در محصولات مان مورد توجه قرار دهیم.

به گزارش جام‌جم، بخشی از آنچه در تولید سریال رحیل اتفاق می‌افتد، درست همان مساله تبیین جایگاه زن ایرانی است که جبلی بارها به آن اشاره کرده بود. او در بازدیدی که از پشت صحنه این سریال داشت، به مساله پایبندی زنان به الگوهای ایرانی اسلامی در دوران پهلوی و قاجار اشاره کرد و می‌گوید: رمز پایداری زنان در آن دوران اعتقادات دینی‌شان بوده. به طور کلی، وفاداری به تاریخ کار سختی است و به دلیل اینکه با کارهای جاری تلویزیون متفاوت است نیاز به داستان‌های مختلف جدید داریم. دغذعه همیشگی من این بوده که آماده سازی کارهای فاخر را در اولویت قرار دهیم. تاکید داریم به کارهای تاریخی کمک کنیم‌. این سریال تاریخی، مصداق روشنی از هویت ایرانی است.

وی ادامه می‌دهد: اینجا باید یادی از مرحوم حسام محمودی هم داشته باشم که در این مجموعه نقش قابل توجهی را ایفا کرده و سرنوشت این بود که در بین ما نباشد. در دوران تحول رسانه ملی از ابتدا تاکید بر دو عبارت هویت محوری و عدالت گستری داشتیم و تلاش کردیم در همه آثار تولیدی، به خصوص در گونه نمایشی، به آن توجه کنیم. هویت زن ایرانی در فراز و فرودهای تاریخ در این مجموعه نمایشی، به زیبایی به تصویر کشیده شده است؛ در واقع منظور هویت اعتقادی، دینی، فرهنگی و اجتماعی است که زن ایرانی در دوره‌های مختلف -چه دوره‌هایی که تحت فشار محدودکننده پهلوی اول و دوم بوده و چه در دوره‌هایی که از زن به عنوان یک عنصر مغلوب و تحت اختیار استفاده می‌شده- پشت سر گذاشته است. در حقیقت زن ایرانی همه این‌ها را تحمل کرده و به هویت خود پایبند مانده است. به نظرم این مجموعه نمایشی به خوبی می‌تواند این مجموعه هویتی و علاقه‌ای که ما به فرهنگ عاشورایی داریم را در کنار هم نشان دهد. در واقع در کنار عنصر ایمان، می‌توانیم عنصر امید به آینده را هم به تصویر ببینیم.

رامین عباسی زاده تهیه کننده سریال رحیل است که پیش از این کارهایی مثل او یک فرشته بود و احضار را داشت. او در بازدید رئیس رسانه ملی از سریال رحیل عنوان می‌کند: کلیت قصه این مجموعه از شهریور ۱۳۰۴ شروع می‌شود که طی یک قصه، روایتی از مظلومیت زنان قاجار به تصویر کشیده می‌شود. دوره پهلوی هم مثل قاجار، تلاش شده بود که زنان را به سمت فحشا بکشند اما به نظرم آنچه نجات‌بخش شد، مکتب امام حسین بود.

وی ادامه می‌دهد: کارهای قاجار در این سریال به شکل واقعی بیان شده تا آن بزرگنمایی صورت گرفته کنار رود. در کنار روایت، آگاهی بخشی هم در حال انجام است. از کار خسته نمی‌شویم و هر روز شور و شعف ما بیشتر می‌شود. شخصیت اصلی نامش مها هست که رهبر ندیمه‌های بی‌پناه دربار قاجار در حین فروپاشی این سلسله می شود. آنچه که در سریال رحیل مورد اشاره قرار می‌گیرد، هویت ایرانی زن مسلمان است که با اندیشه، حجاب و پایداری در مسیری که تاریخ به آن می‌تازد استوار می‌ماند و دوام می‌آورد. آنچه باعث دوام او می‌شود، تمسک جستن به اهل بیت بوده است. طبیعی است که هدفی که دنبال می‌کنیم این است که مردم آن را دوست داشته باشند. به طور کلی، کار کردن با صدا و سیما برای من سعادت است.

عباسی‌زاده می‌گوید: یک سال و نیم روی فیلمنامه کار کردیم و آن را کامل کردیم تا عوامل، تسلط کافی را داشته باشند. در این برهه تاریخی می‌خواهیم بگوییم راه نجات یک زن، تمسک به اهل بیت است. در دوره قاجار و پهلوی، آنطور که باید به زن ایرانی توجه نشده و خواستیم نشان دهیم که راه نجات، اسلام و توجه به اهل بیت بوده است. تا الان حدود 40 درصد سریال رحیل انجام شده و تدوین همزمان انجام می‌شود. اگر خدا یاری کند، قسمت‌های اول آن در ماه صفر خواهد بود.