اضطراب در کودکی، استرس در بزرگسالی

استرس در میان کودکان نیز مشهود است و طبق اعلام وزارت آموزش‌وپرورش در دسته‌بندی عوامل مخاطره‌آمیز سلامت روان دانش‌آموزان، اضطراب رتبه اول را دارد. کودکی که ترس حضور در مدرسه را دارد، نگران جدایی از مادر است یا دائم ناخن یا مداد خود را می‌جود و این‌گونه نشانه‌هایی از اضطراب خود را به نمایش می‌گذارد.اضطراب در دوران حضور کودک در پیش‌دبستانی و دبستان بیشتر دیده می‌شود، به این دلیل که عملکرد‌های کودک در این سن سنجیده شده و این اضطراب کودک را بالا می‌برد زیرا سطح انتظار از کودک زیاد می‌شود.

اضطراب، پشت صحنه برخی دردها
زمانی که صحبت از اضطراب کودکان است، آنهایی که به‌تازگی به مدرسه وارد شده‌اند، چندان قادر به بیان احساسات‌شان به‌صورت کامل نیستند اما کودکان بزرگ‌تر می‌توانند بیان کنند که دقیقا چه ‌چیزهایی آنها را ناراحت می‌کند و چرا، به همین دلایل دل‌درد و کمردرد و از این قبیل مشکلات در این سنین در کودکان زیاد دیده می‌شود و پشت اکثر این مشکلات، اضطراب نهفته است و مشکل
از بعد جسمانی نیست. والدین باید مراقب برنامه‌های زندگی کودکان باشند. برنامه‌های زیاد در زندگی کودک یعنی رفتن به مدرسه و کلاس‌های درسی یا آموزشی متعدد می‌تواند باعث فشار و استرس زیادی به کودک شود و باید متناسب با توان او برایش برنامه‌ریزی کرد. هم‌اکنون زمان اوقات‌فراغت در میان برنامه‌های مختلف در زندگی کودکان در حال کمترشدن است.آزار و اذیت از سوی همسالان و همکلاسی‌ها که این روزها تحت عنوان قلدری در مدارس از آن یاد می‌شود یکی دیگر از عوامل اضطراب در کودکان است و بسیاری از دانش‌آموزان در مدرسه موجب آزار و اذیت کلامی یا جسمی توسط همسالان و همکلاسی‌های خود قرار می‌گیرند. آزار و اذیت از طریق شبکه‌های اجتماعی هم از تهدیدهای جدید در محیط وب است.

اضطراب اکتسابی
روان‌شناسان معتقدند اضطراب در کودکان دلایل مختلفی دارد. دکتر سمانه حقیری، روان‌شناس کودک‌ونوجوان دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: «بخش زیادی از اضطراب به ژنتیک و عوامل محیطی بستگی دارد. حتی می‌توان ادعا کرد که منشأ اضطراب خانواده است؛ یعنی کودکان آن را از والدین خود می‌آموزند. وقتی پدر یا مادر مضطرب هستند و مهارت لازم برای کنترل مهارت و مشکلات را ندارند، آن را به فرزندان خود منتقل می‌کنند.»
اضطراب در کودکان انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آن اضطراب ناشی از جدایی والدین و اضطراب اجتماعی است.اضطراب اجتماعی یا فراگیر تحت تأثیر مسائل روزمره مانند اتفاقات در مدرسه یا جمع دوستان رخ می‌دهد و کودک نگران قضاوت‌شدن توسط دیگران است. این اضطراب زمانی تشخیص داده می‌شود که کودکان نگرانی غیر‌واقعی و بیش‌ازحدی درباره طیف وسیعی از رویداد‌های احتمالی داشته باشند. آنها ممکن است در مورد اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد، در مورد رفتار خود در گذشته، عملکرد خود در مدرسه یا میزان محبوبیت خود نگران باشند. اضطراب در کودکان با علائم مختلفی همراه است که والدین در صورت توجه به آنها متوجه استرس کودک خود خواهند شد.

علائم اضطراب کودک
این روان‌شناس کودک‌ونوجوان درباره علائم اضطراب در کودکان می‌گوید: «در اضطراب احساس مزمن نگرانی وجود دارد، مشکل در توجه و تمرکز، وابستگی بیش‌از‌حد به والدین یا مادر، نگرانی از ترک‌شدن و تنها ماندن و ترس همراه کودک است. البته بیش‌فعالی نیز با اضطراب همراه است. همچنین باید توجه داشت که فشارهای تحصیلی و امتحانات نیز یکی دیگر از عوامل اضطراب در کودکان است. تأکید بیش از حد مدارس به نمرات و گرفتن امتحانات متعدد از دانش‌آموزان موجب اعمال استرس بسیار زیادی بر آنها می‌شود.» اگر اضطراب درمان نشود در بزرگسالی تبدیل به اختلال اضطراب فراگیر می‌شود که معمولا فرد نمی‌تواند درست فکر کند، هر لحظه منتظر اتفاقی بد است و فرد احساس نگرانی مزمن می‌کند.

نقش مهم والدین
مهم‌ترین امر در کاهش اضطراب کودکان این است که والدین اضطراب کودکان را بپذیرند و آن را به‌عنوان تنبلی یا زیاده‌طلبی یا لوس بودن تلقی نکنند و توجه داشته باشند که علت تغییر خلق‌وخوی کودک‌شان چه بوده و باید با کودک خود ارتباط مناسبی برقرار کنند.حقیری درباره بیش‌فعالی که با اضطراب نیز همراه است به‌عنوان یکی از مشکلات شایع به‌ویژه در میان دانش‌‌آموزان دبستانی بیان می‌کند: «والدین باید توجه داشته باشند که بیش‌فعالی تحت کنترل کودک نبوده و یک اختلال عصبی رفتاری است. کودکان بیش‌فعال بیش از اندازه فعالیت می‌کنند و بسیار کم خسته می‌شوند، عدم توجه و تمرکز داشته، بی‌حوصله و پرخاشگر هستند، گفتار این کودکان سریع است و معمولا تکالیف خود را به تعویق انداخته و بی‌نظم هستند.»

کنترل استرس با این راهکارها
او درباره روش‌های کنترل استرس و اضطراب کودکان می‌گوید: «اگر والدین در دوران کودکی الگوسازی خوبی ایجاد کنند به‌عنوان مثال تلاش کنند تا فرزندشان را از چیزی نترسانند یا این‌که سعی کنند کودک از همان سنین کم جلوی جمع صحبت کند، به کودکان اعتمادبه‌نفس دهند و کودک احساس توانمندی و ارزشمند بودن داشته باشد، می‌توان مانع ایجاد اضطراب در او شد.»والدین باید دقت داشته باشند که اضطراب و استرس آنها می‌تواند به کودکان منتقل شود بنابراین در مقابل کودک باید رفتار خود را مدیریت کنند و اگر می‌خواهند فرزندشان اعتمادبه‌نفس و جسارت لازم را در برابر موقعیت‌های مختلف داشته باشد نیاز است که ابتدا روی روش‌های رفتاری و کنترل استرس خود تمرکز و پس از آن کودک را به کنترل اضطراب تشویق کنند.