آمریکا در پرونده برجام به ایران بدهکار است

آنها از یک سو در مواضع رسمی خود، مدعی خارج شدن پرونده برجام از دستورکار وزارت خارجه آمریکا هستند و از سوی دیگر، از طریق بازیگران واسطه به ارسال پیام‌های خود درخصوص نقاط اختلافی به تهران ادامه می‌دهند. در طول دو سال حضور بایدن در کاخ سفید، مقامات آمریکایی تلاش کردند توافق هسته‌ای را بدون رفع واقعی تحریم‌ها احیا کنند اما با مقاومت منطقی ایران مواجه شدند. در خصوص تحولات گذشته و چشم‌انداز آینده مذاکرات احیای برجام، گفت‌وگویی با ریچارد فالک، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه پرینستون و گزارشگر ویژه سابق حقوق بشر سازمان ملل متحد صورت داده‌ایم :

بیش از دو سال است مذاکرات احیای برجام در قالب دیپلماسی پنهان و آشکار در حوزه سیاست خارجی آمریکا ادامه دارد. به نظر شما چرا در نهایت مذاکرات نتیجه‌بخش نبوده‌است؟ خصوصا این‌که تیم سیاست خارجی دولت بایدن در مواضع ظاهری خود می‌گویند پرونده احیای توافق هسته‌ای در دستورکار نیست.
قبل از هرگونه تحلیلی درخصوص رفتار کنونی دولت بایدن و ارائه چشم‌انداز آینده ، باید تاکید کنیم که آمریکا در پرونده برجام به ایران بدهکار است.این دولت سابق آمریکا (دولت ترامپ) بود که با خروج از توافق هسته‌ای و وضع دوباره تحریم‌های یکجانبه و گسترش آنها، سخت‌ترین محدودیت‌ها را علیه ایران اعمال کرد. این تحریم‌ها، رنج زیادی را بر مردم ایران وارد ساخت. این در حالی بود که ایران تا سال ۲۰۱۸ میلادی به طور کامل به مفاد توافق‌نامه پایبند بود و طبق گزارش‌های ادواری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این پایبندی تایید شده‌بود. به هر حال، این آمریکا بود که از توافق خارج شد نه ایران. در اینجا ما با معادله‌ای دوطرفه مواجه نیستیم که دو طرف در ایجاد آن سهم داشته‌باشند، بلکه طرف خاطی اصلی آمریکاست.

شما بر فرامتن مذاکرات برجام تکیه کردید و از سهم آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای اشاره داشتید. بر اساس همین نگاه فرامتنی، بایدن باید درخصوص احیای برجام چه اقداماتی می‌کرد؟ آیا این اقدامات واقعا از سوی کاخ‌سفید صورت گرفت؟
قطعا نخستین اقدام دولت بایدن و شخص رئیس‌جمهور آمریکا، عذرخواهی از ایران و نظام بین‌الملل به واسطه اقدام ترامپ مبنی بر خروج از برجام بود. در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، کاخ سفید با نقش‌آفرینی افرادی مانند جردکوشنر داماد صهیونیست ترامپ و لابی‌های اسرائیلی از برجام خارج شد و اقدامی غیرقانونی را به بهانه بد بودن توافق هسته‌ای (به لحاظ امنیتی) صورت داد. بدیهی است دولت بعدی، باید این اقدام را به صورت رسمی محکوم می‌کرد و از بابت این رویکرد دولت ترامپ از ایران عذرخواهی می‌کرد. فراتر از آن، در مذاکرات احیای برجام نیز ایران به عنوان بازیگری که بدعهدی آمریکا را مشاهده کرده، حق دارد مطالباتی را بابت تضمین آینده مطرح کند، بنابراین مطالبه تضمین درخصوص رفع تحریم‌های ضد ایرانی در آینده و بالابردن هزینه‌های خروج دوباره آمریکا از توافق هسته‌ای، حق بازیگری است که یک بار بدعهدی طرف مقابل را مشاهده کرده‌است.

آیا در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای طی دو‌سال اخیر، مقامات آمریکایی به عنوان بازیگرانی خاطی و بدون تاثیرپذیری از صهیونیست‌ها وارد مذاکره با تهران شدند؟
خیر! ایالات متحده آمریکا و بازیگران دیگر( کشورهای اروپایی) از سوی اسرائیل و حتی برخی بازیگران منطقه‌ای، بابت اخذ امتیازاتی فرابرجامی از ایران تحت فشار قرار داشتند. همین مسأله روی متن و فرامتن مذاکرات تاثیر گذاشت. تاکید می‌کنم که بخش زیادی از این مطالبات خارج از آنچه بود که در نسخه اولیه توافق یعنی متن توافق سال ۲۰۱۵ میلادی به آن اشاره شده‌بود. پیش شرط احیای برجام پس از بدعهدی آشکار دولت ترامپ، ایجاد حسن نیت متقابل و اعتمادسازی است. این اعتمادسازی باید از سوی دولتی که از برجام خارج شده‌است یعنی آمریکا به صورتی جدی صورت می‌گرفت. اما در دوران ریاست‌جمهوری بایدن این اعتمادسازی از سوی واشنگتن صورت نگرفت و روند مذاکرات نیز تحت تاثیر عواملی قرار گرفت که اساسا نمادی از حسن‌نیت کاخ سفید در احیای توافق هسته‌ای محسوب نمی‌شد.

دموکرات‌ها به عنوان بازیگرانی که سال ۲۰۱۵ و در دوران حضور آنها در کاخ سفید برجام منعقد شد، مدعی پایبندی به معاهدات و میثاق‌های بین‌المللی بوده و ترامپ را نیز بارها به سبب خروج از توافقاتی مانند برجام مورد انتقاد قرار دادند اما با حضور بایدن در کاخ سفید، وی همان مسیرترامپ را ادامه دا‌د. نظر شما در این خصوص چیست؟
بایدن باید با بازگشت به توافق هسته‌ای، ادعای دموکرات‌ها در خصوص فاجعه‌بار خواندن خروج ترامپ از برجام را به اثبات می‌رساند اما او حداقل تا الان این فرصت را از دست داده‌است. بدون شک بازگشت آمریکا به توافقی که ترامپ از آن به صورتی غیرقانونی خارج شده‌است، اعتبار از دست رفته واشنگتن در این پرونده را می‌توانست احیا کند. همین مسأله سبب همسان‌سازی سیاست‌های ترامپ و بایدن در قبال توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵میلادی با ایران شده‌است.