جدال قهرمان در ناکجاآباد

نمایش همچون سایر آثار همتی مثل هفت‌هشتم، صبح بخیر، یک شاخه گل سرخ و... تلاش دارد قهرمانی را به تصویر بکشد که در جدالی به فاصله بی‌انتهای خیر و شر، دست به انتخابی بزرگ می‌زند و در نهایت پهنه‌ای در برابر چشمان مخاطب هویدا می‌سازد تا او نیز بتواند خود را در این دو‌راهی به آزمایش گذارد. داستان با اشتباه در یک پرداخت آغاز می‌شود. مسئول امور مالی یک بانک برای واریز حقوق رئیس به‌جای عدد۰۱ در انتهای شماره حساب او، عدد۱۰ را وارد می‌کند. تشابه اسمی رئیس بانک با صاحب حساب دوم «قاسم خان‌نوری»، این انتقال را ممکن می‌سازد و روایت از پس همین اشتباه صفر و یکی آغاز می‌شود.
۰ و ۱ زبان کامپیوتر است و وجود یا عدم را به نمایش می‌گذارد و وقتی در زندگی اجتماعی جان می‌گیرد می‌تواند بر وجود یا عدم وجود یک ارزش انسانی دلالت کند:
انسانیت در یک فرد وجود دارد یا نه؟ یک نفر را می‌توان وسوسه کرد یا نه؟‌ شجاعت داری یا نه؟ به فکر دیگران هستی یانه؟ می‌بازی یا نمی‌بازی؟ و...
اینها همه ارزش‌هایی هستند که سیروس همتی در روایت خود از فیش‌آباد بر آنها صحه گذاشته و به قهرمان داستانش در تقابل با این ارزش‌ها جان می‌دهد تا در لوای یک تلخ طنز، پرده از مفهومی به نام «قناعت» بردارد؛ مفهومی که این بار در جدال میان ماهی و نهنگ بر آن صحه نهاده شد.
همتی هوشمندانه ماهی را از تقابل بین فیش در زبان فارسی و Fish در زبان انگلیسی وام گرفت و برای تداعی آن عنوان نمایش را فیش‌آباد گذاشت تا جدال میان خیر و شر در یک مفهوم آرمانی در بدنه داستان شکل گیرد؛ چرا که ماهی در فرهنگ ما همان‌گونه که مولانا در اثر ارزشمند خود مثنوی مطرح می‌کند نمادی از انسان سالک و کامل است. ‌مضمونی که همتی از آن برای نشان دادن جایگاه شهدا بهره گرفت و در مقابلش نهنگ را قرار داد تا در جدال نابرابر آنها در جبهه قناعت، ویژگی‌های یک انسان کامل بازنمایی شود.
تاکید به قناعت به‌عنوان فاکتوری مهم در شناخت راز خوشبختی در قالبی طنز و در لوای یک موضوع روز به نام «فیش‌های نجومی»، به این نمایش آوانگارد عمق می‌دهد؛ به‌ویژه آن‌که او سعی می‌کند در یک فضای شبه گروتسک، مخاطب را تا انتهای نمایش بین خنده و اندوه بلاتکلیف گذارد و در نهایت او را در خارج از سالن به فکر وا دارد. این ویژگی‌ها ارزش متن سیروس همتی را بالا می‌برد، حتی اگر در برخی صحنه‌ها با اغراق‌ روبه‌رو باشد.

روزنامه جام جم