آسیب زیرزمینی‌ها به بدنه دوبله

داوود شعبانی، معروف به تورج نصر که تنها یکی از آثارش صداپیشگی شخصیت شیپورچی بود، در جرگه چنین نسل طلایی قرار دارد. البته این هنرمند توانمند در کنار صداپیشگی که انجام می‌دهد، بازیگری سینما، رادیو و تلویزیون را نیز در کارنامه هنری خود جای داده است. بازیگری در نقش اصلی «آقای شهروندی» از جمله کار‌های درخشان و زبانزد این هنرمند باسابقه است که هنوز هم از آن سریال به خوبی یاد می‌شود. او همیشه جزو معدود افرادی است که با صدای دلنشین و طنزآلود خود علاقه‌مندان زیادی را شیفته خود کرده و تا به امروز خوش درخشیده است. کارنامه هنری تورج نصر و آثار به جامانده درخشان از این هنرمند بهانه‌ای شد تا با او گفت‌وگویی داشته باشیم.

باتوجه به از دست‌دادن پیشکسوتان دوبله که هر کدام در جای خود به عنوان ستون‌های این عرصه محسوب می‌شوند، وضعیت حال دوبلاژ ایران را چگونه ارزیابی کرده و فکر می‌کنید تا چه میزان نیرو‌های جدید و تازه‌کار توانستند در این حوزه عرض‌اندام کنند؟

با از دست‌دادن هر کدام از این پیشکسوتان، جای یک صدای طلایی از بین ما کم شد. مسلما، این هنرمندان جایگزینی نخواهند داشت؛ هرکدام از آن‌ها به نوبه خود از ستون‌های اصلی این عرصه به شمار می‌رفتند. آن‌ها پایه‌گذاران دوبلاژ طلایی ایران بودند و برای همیشه جزو صدا‌های ماندگار باقی ماندند. متاسفانه در حال حاضر، برخی برای واحد دوبلاژ کم‌کاری می‌کنند به طوری که گاهی همین کوتاهی موجب صدمه به این عرصه و افراد فعال در آن می‌شود. با تزریق جوان‌های تازه‌نفس در چنین شرایطی به بدنه دوبله در بیشتر مواقع شاهد عدم موفقیت عده زیادی از آن‌ها هستیم که این فقط یک نمونه است. شاید یکی دیگر از دلایل مهم این امر، مربوط به زمان ورود آن‌ها باشد یعنی جذب برخی از آن‌ها در واحد دوبلاژ، درست زمانی اتفاق افتاد که ما در سوگ از دست‌دادن بزرگان این عرصه بودیم. اگر این افراد در زمان حیات آن‌ها وارد این مجموعه می‌شدند، می‌توانستند تجربیات بسیاری را از آن‌ها بیاموزند و خوب بدرخشند. در حال حاضر تعداد محدودی از استادان و بزرگان این عرصه را سراغ داریم که قادر به هدایت نیرو‌های تازه‌نفس باشند. برای جبران این موضوع، خود جوانان باید با پشتکار فیلم‌های دوبله‌شده فارسی توسط پیشکسوتان را از زمان گذشته تا به الان پیگیری کنند تا اطلاعات ارزشمندی از نوع لحن، حس و درک فیلم به دست آورند بعد دوره‌های لازم راپشت سر بگذارند.

برای ما در مورد فیلم‌های گذشته که به صورت آنالوگ دوبله می‌شدند و گویندگان زمان زیادی برای دوبله اثر می‌گذاشتند، اما در سال‌های اخیر این روند تغییر کرد و دیجیتالی شده برای‌مان بگویید که چه تاثیری در کار می‌گذارد؟

به نظرم آنالوگ‌بودن نوع کار دوبله مزیت‌های فراوانی را به همراه داشت. به طور نمونه گوینده‌ها در آن زمان فرصت بیشتری برای اصلاح و تمرین گویندگی برای فیلم داشتند. در مدت زمانی که دوبله فیلم با آپارات صورت می‌گرفت، همزمان فیلم باید به نقطه اولش برمی‌گشت. این بهترین فرصت برای تمرین بچه‌های گوینده بود. مشورت، رد و بدل‌کردن دیالوگ‌ها و هماهنگی با یکدیگر از جمله کار‌هایی بود که ما بچه‌های دوبله در استودیو انجام می‌دادیم. به همین دلیل این مسائل بستر خیلی خوبی را برای کسب تجربه و یادگیری فراهم می‌کرد. ما در چنین دوره‌ای دوبله یاد گرفتیم و کار کردیم. خوب به خاطر دارم با یک میکروفن ۱۵ نفر گویندگی می‌کردیم و، اما دوبله دیجیتالی در کنار برخی مزایا، معایب زیادی را به همراه آورد به گونه‌ای که کارکردن گویندگان انفرادی شده است. یعنی هر کسی تمام نقش‌های داستان فیلم را یکجا و در همان ساعت می‌گوید و می‌رود. پس طبیعی است که در این بین فرصت زیادی برای یادگیری جوانان باقی نماند. به نظرم کمبود زمان برای درک بیشتر داستان و ماهیت فیلم موجب شده کیفیت دوبله نسبت به گذشته به حداقل برسد.

برخی اعتقاد دارند در عصر دیجیتالی دوبله، کیفیت آثار نسبت به گذشته پایین آمده است. به نظر شما چه راهکاری موجب بهبود وضعیت حال حاضر می‌شود؟

به عقید شخصی من، باید یک مکان آموزشی با حضور اساتید مجرب این عرصه فراهم شود تا افرادی که قصد ادامه مسیر این راه را دارند در دوره‌های آموزشی فرصت بیشتری برای تمرین و تکرار پیدا کنند.

یکی از مشکلاتی که در سال‌های اخیر در دوبله با آن رو‌به‌رو هستیم، دوبله‌های زیرزمینی است و این‌که چنین افرادی باعث لطمه به دوبله شده‌اند. به نظرتان دوبله‌های غیراستاندارد تا چه میزان به دوبله ایران آسیب زده است؟

دوبلور‌های زیرزمینی با دوبله‌های غیر استاندارد، بزرگ‌ترین لطمه را به بدنه دوبله وارد کرده‌اند. ما در آن‌ها شاهد زیرسوال‌بردن لهجه‌ها به بدترین شکل ممکن، به کاربردن جملات و کلمات سخیف در فیلم‌ها که همه این‌ها به مخاطبان نوعی بدآموزی را انتقال می‌د‌هد و ما بعد‌ها تاثیرش را در اجتماع بر روی رفتار افراد خواهیم دید همه این مسائل بدآموزی دارد علی‌الخصوص اگر قشر سنی بیننده کودکان و نوجوانان باشند. متاسفانه تا امروز هیچ دستگاه مربوطی، این موضوع را با جدیت پیگیری نکرده است. با توجه به رسالت دوبله که همان حفظ زبان باارزش ادبیات فارسی است، من و تمام همکارانم از مسئولان ذیربط تقاضا داریم شبکه‌های زیرزمینی را جمع‌آوری کنند و فکری به حال این موضوع شود.

شما به عنوان عضوی از این مجموعه، تا چه اندازه درحفظ اصالت آن گام برداشته‌اید؟

من و تمام همکارانم در بخش دوبله، تمام تلاشمان بر این است که اصالت ادبیات زبان فارسی در جایگاه خود حفظ شود تا بتوانیم آن را به جهانیان معرفی کنیم. اگر هم روزی نبودیم این مسئولیت را نسل بعد از ما ادامه دهند. آموزش صحیح کار دوبله به افراد تازه‌وارد یک قدم مثبت برای تداوم کار دوبله است. ما به افرادی نیازمندیم که بعد از ما این حرفه باارزش را حفظ کنند. این مسئولیت، هم بر عهده تعدادی از گویندگان قدیمی بوده که از خود نسلی توانمند بر جای بگذارند و هم بر عهده جوانانی است که فیلم‌های بامحتوا و محوریت آموزنده و سازنده ببینند و با جدیت کارشان را ادامه دهند.

وقتی نام تورج نصر بر سر زبان می‌آید مخاطب به طور ناخودآگاه یاد شخصیت‌های طنز و کمدی می‌افتد. آیا فعالیت در این حوزه را خودتان انتخاب کرده‌اید یا از طرف عوامل دست‌اندرکار انتخاب شدید؟

هر دو، من از بچگی علاقه زیادی به کار‌های طنز داشتم و همیشه شیطنت عجیبی با من همراه بود. از دوره دبستان برای بچه‌های مدرسه، محله و ... تئاتر، برنامه طنز و کمدی اجرا می‌کردم. تحصیلاتم را در رشته هنر به اتمام رساندم. بعد‌ها هم دوبلاژ صدا و سیما برای فیلم‌های انیمیشن با مضمون کمدی و طنز من را انتخاب کردند.

به عنوان فرد باتجربه‌ای که در حوزه کودک کار کردید، نظر شما در مورد کیفیت فیلمنامه‌های امروز برای سنین کودکان و نوجوانان چیست؟

متاسفانه در محتوای فیلم‌ها شکاف عمیقی بین فیلم‌های گذشته با امروز به وجود آمده است. بیشتر فیلمنامه‌های الان دستخوش متن‌های ضعیفی است که برای سنین کودکان، نوجوانان و جوانان اصلا مناسب نیست. به طور نمونه ساخت فیلم‌های اکشن و... گویی خشونت و جنگ‌طلبی را در روحیه بچه‌ها به وجود آورده است و این موضوع برای سنین پایین آسیب‌های روحی زیادی را به وجود می‌آورد. به نظرم، محوریت فیلم‌های گذشته، گفتارگونه و آموزشی است. به نظرم، دیدن چنین فیلم‌هایی به نوبه خود یک محل بزرگ آموزشی همانند دانشگاه برای کسب تجربه است. باید برای حفاظت از فرهنگ و گویش سرزمین‌مان، بیشتر به این موضوعات بها دهند. چراکه افراد با گویش و زبان اصیل‌شان به دنیا معرفی می‌شوند.

شما سال‌هاست در کار‌های طنز چه در تلویزیون و چه در رادیو فعالیت داشته‌اید، اما برخی سازندگان آثار در کار‌هایی که می‌سازند سیاه‌نمایی می‌کنند. به نظرتان برای رفع این مساله باید چه تدابیری اندیشید؟

به نظرم، واژه طنز گویای خیلی چیزهاست. این کار صرفا خندیدن یا شوخی‌کردن نیست. بلکه پرداختن به مسائل روز و واقعیت اجتماع است به طوری که هر نمونه از کار طنز باید به گونه‌ای باشد که در عین تلخ‌بودن، برای ببیننده یا شنونده هم شیرین باشد و هم زیاد موجب آزار مخاطب نشود. با این تفاسیر بتواند پیام اصلی فیلم یا برنامه را به طور کامل به مخاطب انتقال دهد. ما بیشتر مواقع شاهدیم که طنز جای خود را به مقوله ابتذال داده و باید فکری به حال آن شود.

در کنار فعالیت دوبله، فعالیت جدید شما در عرصه بازیگری، بازی در سریال سلمان فارسی است که این سریال جزو کار‌های تاریخی سیما است. برای ما از نوع همکاری خودتان با داوود میرباقری، کارگردان این مجموعه تاریخی بگویید.

من دورادور با آقای میرباقری آشنایی داشتم، ولی سریال تاریخی «سلمان فارسی» اولین همکاری من با این کارگردان است که افتخار حضور در آن را دارم و نقش اصلی این مجموعه تاریخی را بازی می‌کنم. من جدا از کار‌های زیادی که تا به امروز انجام داده‌ام، گمان می‌کنم همکاری با میرباقری تجربه خاص و جدیدی است برای من که بی‌نهایت به آموخته‌های من اضافه کرد. او برای این نقش ایده به من می‌داد و من روز‌های متعددی را تمرین کردم. او طی کار با خوش‌اخلاقی تمام، صبر و حوصله زیاد با تمامی عوامل کار می‌کنند. خب این موضوع برای من خیلی باارزش است. همچنین باعث افتخار من است که در کنار علیرضا شجاع‌نوری بازی می‌کنم. به نظرم، نوع رفتار و کردار کارگردان با عوامل ذیربطش خیلی در انسجام گروه، انرژی بچه‌ها، کیفیت و خروجی کار تاثیرگذار است.

با توجه به این که گاهی شاهد فیلمنامه‌های خوبی نیستیم، وقتی فیلمنامه سریال سلمان فارسی را مطالعه کردید به لحاظ تاریخی آن را چطور دیدید؟

سریال «سلمان فارسی» روایت تاریخی منسجمی دارد. با توجه به گستردگی فیلمنامه، این یک اثر تاریخی و باشکوه است که بازیگران می‌توانند توانمندی‌هایشان را در عرصه بازیگری نشان بدهند. ضمن این که هنرمندان بسیاری در این سریال بازی می‌کنند. میرباقری با نکته‌بینی درست و به‌موقع بر کار تمامی عوامل از جمله نورپرداز، طراح صحنه و لباس و ... نظارت کامل دارند زحمت زیادی برای ساخت این مجموعه عظیم می‌کشند.

هیچ وقت «غرور کاذب» نداشته باشید

تورج نصر در بخشی از حرف‌هایش می‌گوید: پیام من به تمام جوانان این است که اگر قصد ورود به هر زمینه‌ای از دنیای هنر را دارید اول از همه عاشق آن کار باشید در این صورت ۷۰درصد موفقیت شما حتمی است. دنیای هنر تمامی ندارد. در هر حوزه‌ای که هستید همیشه به دنبال اطلاعات جدید و نقدپذیر باشید. هیچ وقت غرور کاذب نداشته باشید. چرا که اگر خودتان را جدی بگیرید خلاقیت شما هم کم می‌شود. به نظرم، بهترین منتقدان شما مردم هستند. پس برای موفقیت و ماندگاری اجازه دهید مردم قضاوت‌تان کنند.

یک حنجره و هزاران صدا

نوشین مجلسی - گروه رسانه
تورج نصر از دست دوبلور‌ها و بازیگرانی است که آنطور که شاید و باید در میان هم‌نسلانش تا امروز قدر دانسته نشده است. او که حرفش را با صداسازی و بازی با آوا در بسیاری از کارتون‌ها و همچنین سریال‌ها و فیلم‌ها زده است، صدای تعداد زیادی از شخصیت‌های ماندگاری بوده است که نسل‌های مختلف با آن خاطره دارند. این دوبلور پیشکسوت در بازیگری هم خوش درخشیده و از جمله نقش‌آفرینان سریال تازه داود میرباقری، سلمان فارسی است که بسیاری گوش به زنگ خبری تازه از آن یا تماشای تصاویر جدیدش هستند، است. نصر تجربه حضورش در این سریال را بی‌نظیر توصیف می‌کند و می‌گوید: مگر می‌شود با داوود میرباقری کار کنید و لذت نبرید، از نظر من این سریال بزرگترین و موفق‌ترین سریال تاریخی تلویزیون خواهد شد زیراکه چهره‌های سرشناس بازیگری گرد هم آمدند تا به شخصیت‌هایی که میرباقری خلق کرده است جان ببخشند. دوبلور‌ها به واسطه حضور در استودیود‌های دربسته، معمولا چهره‌هایی کمتر شناخته شده هستند، اما همانطور که اشاره شد نصر در قاب تصویر هم دیده شده است که یکی از آثار نوستالژیکش «هوشیار و بیدار» است که در دهه۶۰ کودکان و نوجوانان بسیاری را با خود همراه کرده بود. همچنین در سال‌های اخیر سریال‌های ایرانی معمای شاه، افسانه هزار پایان، محله گل و بلبل و... از دیگر آثاری است که مخاطبان بازی این نقش‌آفرین کهنه‌کار را در آن به تماشا نشستند. اویی که صدایش در کالبد شخصیت‌های ماندگار فیلم، سریال‌های خارجی و پویانمایی‌های خاطره‌انگیزی، چون داستان زندگی، سال‌های دور از خانه، مردی با تپانچه طلایی، گربه سگ، تنسی، آقای طوطی، چوبین، دره وحشت، باخانمان، دامبو، جیمبو، باربا پاپا، بتنمن، بلفی و لی‌لی بیت، پسر شجاع و... به گوشمان رسیده است. نصر با صدا و چهره‌ای ویژه که همچون معدنی ناب از آوا‌ها و نقش‌های رنگارنگ است که همچنان در ۷۶سالگی قابلیت برداشت و هنرنمایی دارد.

روزنامه جام جم