مجازات اعدام مانع فرزندکشی نمی شود / پدر بابک خرمدین باید روانکاوی شود

علی نجفی توانا در گفت‌ و گو با جام جم آنلاین، در بررسی مقایسه ماهوی میان فرزندکشی و قتل گفت: در قوانین جزایی اکثر کشورهای جهان برای قتل تعاریف مشابهی آورده شده. قتل یعنی سلب عمدی حیات از انسان زنده ای دیگر که می تواند عمدی یعنی با قصد قبلی یا غیر عمدی و تصادفی باشد. البته این تعاریف صرف نظر از انگیزه های مجرمانه مانند اختلافات خانوادگی، مادی، کینه توزی و... است. بنابراین تفاوتی نمی کند قتل در داخل یک خانواده صورت بگیرد یا خارج از آن، اما رویکرد قوانین کشورهای مختلف در ارتباط با قتل متفاوت است. به عبارت دقیق تر در تعریف قتل عمدی معنای واحدی بین اکثر کشورهای جهان وجود دارد، اما واکنش و مجازات نسبت به آن متفاوت است. به عنوان مثال در فرانسه مجازات قتل عمد با در نظر گرفتن مواردی، حبس ابد یا کیفر درجه یک، یعنی حبس تا 25 سال در نظر گرفته می شود. در حالیکه در ایران قتل عمل شامل مجازات قصاص است و قصاص هم به طرق مختلف اعمال می شود.
او تصریح کرد: متاسفانه در سالهای اخیر شاهد افزایش خشونت (اعم از قتل، ضرب و شتم و...) در جامعه بودیم که این خشونت ها از منظر شخصی که مرتکب آن می شود در دو دسته قابل بررسی است. خشونت هایی که توسط اشخاص نزدیک فرد صورت می گیرد و خشونت هایی که توسط غریبه ها بر فرد وارد می شود که مجازات هر دو دسته یکی است، اما در مورد قتل فرزند توسط پدر در قوانین کیفری با یک استثنا از حیث مجازات مرتکب قتل مواجه هستیم. به این معنا که اگر پدری فرزندش را به قتل برساند با توجه به یکی از قواعد فقهی، مجازات او قصاص نخواهد بود. اما از آنجا که ممکن بود اجرا و تبیین این ضابطه فقهی در قانون مجازات کشور ما، تبعات اجتماعی و روحی روانی زیادی داشته در جامعه باشد، تصمیم گرفتند که پدر را شامل مجازات تعزیری بدانند. یعنی مجازاتی که در آن قصاص، دیه و حد نباشد و قانونگذار بتواند مجازاتی که در شرع نیامده و مبنای جرم انگاری آن مصالح و منافع جامعه است را برای مجرم تعیین کند. از این رو اگر پدری مرتکب قتل فرزندش شود قصاص نمی شود، اما بین 10-3 سال حبس می گیرد.
 
این وکیل دادگستری افزود: جرم رفتاری است که به علل مختلف (روحی و روانی، اجتماعی، اقتصادی و...) به افراد و جامعه تحمیل می شود. در واقع هر مجرمی دلیلی برای ارتکاب به جرمش دارد. همیشه این سوال را از دانشجویان و کسانیکه در این حوزه با آنها مواجه هستم، می پرسم که تا به حال کدامیک از شما مرتکب جرم نشده؟ جواب این سوال اکثرا مثبت است و همه ما بعضا نه یک بار بلکه بارها و به اشکال مختلف مرتکب جرم شده ایم. این جرم فارغ از عوامل بیرونی، شامل یکسری عوامل درونی هم می شود. مثل بیکاری، بی پولی، آزارهای روحی و جسمی در دوران کودکی و بسیار علت درونی دیگر که معلول رفتارهای مجرمانه ای است.
 
او با انتقاد از برخی اظهارنظرهای عمومی و رسانه ها در خصوص قتل های خانوادگی خاطرنشان ساخت: متاسفانه وسایل ارتباط جمعی، رسانه ها و حتی برخی از متخصصین و مسوولان در قتل های خانوادگی مانند پرونده خرمدین ها یا آنچه برای رومینا اشرفی (دختران نوجوان اهل تالش که پدرش او را به قتل رساند) اتفاق افتاد بدون آسیب شناسی و ریشه یابی صرفا به وضعیت موجود می پردازند. این بدترین نوع واکنش نسبت به خشونتی است که ریشه اش در گذشته زندگی اشخاص وجود دارد. بنابراین اگر قرار است واکنشی منطقی و علمی داشته باشیم در وهله اول باید چرایی و علت وقوع چنین حوادثی را بررسی کنیم که قطعا در هر فرد با دیگری متفاوت است. در زندگی پدر بابک خرمدین حتما نکاتی وجود دارد که با علم به آنها بهتر می توان کاری که با فرزندانش کرده را تحلیل و به نتیجه راهبردی رساند. این آسیب شناسی و ریشه یابی است که به ما می آموزد چه راهکاری را برای کاهش چنین قتل هایی در جامعه بیاندیشیم.
 
نجفی توانا در پاسخ به اینکه چه کنیم که این اتفاقات مجددا تکرار نشود؟ تاکید کرد: به عنوان یک آسیب شناس و جرم شناس فکر می کنم برای جلوگیری از فرزندکشی در جامعه باید در ابتدا تدابیر پیشگیرانه را اتخاذ کرد. این پیشگیری عمدتا باید از طریق فرهنگی صورت پذیرد. فیلم، سریال، موسیقی، کتاب و... نقش موثری در تحکیم مهر و محبت در خانواده دارد. اگر اصلی ترین رکن جامعه یعنی خانواده طی آموزه ها و برنامه های متعددی امنیت و آرامش را بیاموزند و از سلامت روانی و تمکن اقتصادی برخوردار باشند در جامعه نیز دست به خشونت کمتری می زنند. خانواده باید همگام با تغییر شرایط اجتماعی رو به رشد هر چه بیشتر تغییر کند. حرکات و سکنات نسل گذشته را نمی توان در خانواده های امروزی به کار گرفت و منتظر نتیجه مثبت نشست.
 
او در پایان تصریح کرد: عجیب است که جامعه فکر می کند اگر قوانین سخت گیرانه تری نسبت به فرزندکشی در جامعه وجود داشت پدر بابک خرمدین فرزندانش را نمی کشت! به ضرس قاطع عرض می کنم حکم اعدام صد باره هم نمی تواند مانع از ارتکاب جرم چنین پدران و مادرانی باشد. کمااینکه همین الان مجازات قصاص و اعدام را در جامعه داریم، اما میزان جنایت در جامعه بالاست. حد سرقت را داریم، اما میزان سرقت در جامعه بالاست یا برای حمل و توزیع مواد مخدر مگر اشد مجازات در نظر گرفته نمی شود، پس چرا باز هم چنین مسئله ای را در جامعه می بینیم؟ به همین خاطر است که من هر چند که به شخصه با افزایش مجازات برای خشونت های خانوادگی موافق هستم، اما اطمینان دارم با افزایش اینگونه مجازات آمار فرزندکشی پایین نمی آید. آنچه که موجب ارتکاب جرم می شود کم یا زیاد بودن مجازات نیست، شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که باید اصلاح شود. در هیچ زمینه ای نمی شود با مجازات، جرمی را مهار کرد. مجازات صرفا یک ترس کیفری است، نه چیزی بیشتر. برای جلوگیری از جرم باید آن را ریشه یابی کرد، از پندارهای سنتی خارج شد و وقایع روز را دید. جرائم اجتماعی با مجازات قابل پیشگیری نیست مگر آنکه مجازات در کنار اقدامات پیشگیرانه قرار بگیرد.