فرود سفیر اژدهای زرد بر سیاره‌ سرخ

آخرین دستاورد تاریخی این کشور شنبه 25 اردیبهشت 1400 در ساعت 3 و 41 بامداد به وقت تهران اتفاق افتاد و چینی‌ها موفق شدند نخستین سطح‌نشین و مریخ‌نورد خود را با موفقیت روی سیاره‌سرخ فرود آورند.

پیش‌تر به‌جز ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی سابق موفق به فرودآوردن فضاپیمای مارس3 بر سطح سیاره‌سرخ شده‌بود، اما از آنجا که دقایقی بیشتر ارتباط این فضاپیما با زمین برقرار نشد کارشناسان آن را پروژه موفقی قلمداد نمی‌کنند.

بر این اساس چین را می‌توان دومین کشور پس از ایالات متحده در نظر گرفت که چرخه کامل فناوری طراحی، تولید، پرتاب و فرود فضاپیما تا مریخ و مدیریت این فرآیند را در اختیار دارد.

22 بهمن 99 ماموریت «تیان‌ون-1» (Tianwen-1) چین که شامل سه بخش اصلی مدارگرد، مریخ‌نشین و مریخ‌نورد است در مدار مریخ قرار گرفت.

از آن موقع تا به امروز، مدارگرد این ماموریت به بررسی مریخ و پیداکردن محل مناسب برای فرود مریخ‌نشین خود پرداخته‌است.

سازمان ملی فضایی چین اعلام کرده‌است بامداد شنبه 25اردیبهشت کاوشگر در نیمکره شمالی مریخ فرود آمده و محققان این ماموریت با دریافت سیگنال‌های مثبت از سلامت این مریخ‌نورد در ایستگاه کنترل زمینی فرود موفق آن را تایید کرده‌اند.

گفته می‌شود فرآیند فرود مجموعه مریخ‌نشین و مریخ‌نورد چینی بسیار شبیه فرود مریخ‌نوردهای کیوریاسیتی و پرسویرنس ناسا بوده‌ است.

در مسیر فرود ابتدا یک سپر حرارتی از داغ‌شدن بیش از حد فضاپیما در ورود به جو جلوگیری کرده‌است. سپس کاوشگر با چتر نجات راهی منطقه فرود شده که دشتی بزرگ در دهانه اتوپیا در مریخ است.

در این مرحله نیز کاوشگر با از سرگذراندن مرحله معروف به «هفت دقیقه وحشت» ضمن کاهش سریع سرعت فرود با روشن کردن جت‌های رو به سطح سیاره، سرعت بالای خود را کاهش چشمگیری داده و با موفقیت به‌آرامی بر خاک مریخ نشسته‌است.

اکنون مریخ‌نورد چینی به نام ژورونگ (Zhurong) که نامش را از خدای آتش باستانی چین اقتباس کرده‌است به زودی در سطح مریخ جابه‌جا خواهد شد و باید امیدوار باشیم چینی‌ها دست کم دو سه عکس از این حرکت تاریخی فضاپیمایشان منتشر کنند.

ژورونگ قرار است با حرکت روی سطحی شیب‌دار از مریخ‌نشین جدا شود و پایین بیاید و حرکت بر سطح سیاره‌سرخ را آغاز کند. محققان ماموریت تیان‌ون-1 امیدوارند مریخ‌نورد دست کم 93 روز زمینی (معادل 90 روز مریخی) به کاوش در این سیاره ادامه دهد.

مدتی که تقریبا به مدت ماموریت مریخ‌نوردهایی همچون اسپریت و آپورچونیتی بسیار نزدیک است البته از نظر شکل ظاهری نیز این مریخ‌نورد با شش چرخ خیلی شبیه قد و قواره کاوشگرهای دوقلوی اسپریت و آپورچونیتی ناسا طراحی شده‌است. به نظر می‌رسد در این زمینه چینی‌ها باز هم از سیاست کپی‌کاری دقیق از محصولات رقیب بهره برده‌باشند.

یک پیروزی چشمگیر

درست است فرود موفقیت‌آمیز این کاوشگر، اولین تلاش چینی‌ها بر نشستن بر خاک مریخ است، اما آنها پیشتر در این زمینه یک شکست تلخ را در بدو پرتاب ماموریت تجربه کرده‌بودند.

آنها سال 1390 مدارگرد یینگ‌هو-۱ (Yinghuo-1) را با هدف آوردن نمونه ماموریت فوبوس-گرانت روس‌ها به زمین راهی فضا کردند، اما فضاپیمایشان نتوانست از مدار زمین خارج شود و چینی‌ها سقوط آن فضاپیما را با چشمی گریان در اقیانوس آرام نظاره‌گر بودند.

حالا اما در شرایطی که تلاش‌های اتحادیه‌اروپا و بریتانیا و روسیه برای موفقیت در رساندن کاوشگر به سطح مریخ با شکست مواجه شده و ژاپنی‌ها و هندی‌ها هنوز برای فرود بر سطح مریخ گامی برنداشته‌اند، سازمان ملی فضایی چین، دانش فنی خود را به عنوان دومین سازمان فضایی جهان پس از ناسا -که توانایی رسیدن به مریخ را دارد- به رخ رقبا می‌کشد.

جدا از اینها نباید فراموش کنیم چینی‌ها که تا اینجا به‌جز تلاش برای توسعه ایستگاه فضایی خود در مدار زمین، تجربه اعزام کاوشگر به ماه را در جریان برنامه چانگه (Chang’e) در کارنامه داشته‌اند و با آوردن سنگ‌هایی از ماه به زمین در ماه‌های اخیر خبرساز شدند، هرگز در فضا از مدار ماه جلوتر نرفته‌بودند.

حالا اما در گامی بلند و در اولین تجربه خود در اعزام ماموریت میان‌سیاره‌ای تیان‌ون-1 توانسته‌اند موفقیتی چشمگیر به دست بیاورند و در یک حرکت هم به مدار مریخ برسند و هم بر سطح سیاره‌سرخ با موفقیت فرود بیایند.

در شرایطی که هفته پیش انتشار خبر سقوط کنترل‌نشده موشک 30متری لانگ‌مارچ 5بی در جو زمین موجی از انتقادات را نسبت به برنامه فضایی این کشور وارد کرد، سقوط این موشک در اقیانوس هند و در پی آن فرود موفق بر سطح مریخ توانست تا حد زیادی اعتبار برنامه فضایی چین را نزد افکار عمومی جهان ترمیم کند.

دورنمای بلندمدت چینی‌ ها در فضا

اما رسیدن به مریخ، پایان کار چینی‌ها در بلندپروازی‌های فضایی‌شان نیست و آنها می‌گویند می‌خواهند تا سال 1403 و در همکاری با سازمان فضایی روسیه (روسکاسموس) شانس خود را برای برداشت نمونه‌ای از یک سیارک و آوردنش به زمین امتحان کنند؛ فناوری‌ای که دورنمایش می‌تواند توسعه فناوری‌های مربوط به معدن‌کاوی در سیارک‌ها باشد و در صورت موفقیت چین در این عرصه باید ببینیم رقابت این سازمان فضایی دولتی با صدها استارت‌آپ بخش خصوصی غربی که این روزها خیز بلندی برای معدن‌کاوی در سیارک‌ها برداشته‌اند، وارد چه مرحله‌ای خواهدشد.

هدف مریخ‌نورد ژورونگ از کاوش در سیاره‌ سرخ

ژورونگ در ناحیه‌ای فرود آمده‌است که به نظر می‌رسد حجم بالایی از آب به شکل یخ زیر لایه‌های سطحی وجود داشته‌باشد. به این ترتیب، شاید شانس بالایی از احتمال یافتن نشانه‌ای از حیات در این ناحیه از مریخ وجود داشته‌باشد.

از همین رو بود که 45سال پیش ناسا مریخ‌نشین وایکینگ-2 را نیز در همین منطقه فرود آورده‌بود. جست‌وجو برای یافتن یخ آب و کاوش در ترکیب مختلف جوی و خاک مریخ از جمله هدف‌هایی است که برای مریخ‌نشین و مریخ‌نورد چینی در ماموریت تیان‌ون-1 در نظر گرفته شده‌است. برای این کار این مریخ‌نورد از ابزارهایی همچون دو دوربین پانوراما، رادار نفوذ به زمین، ابزار لیزر برای مطالعه ترکیبات سنگ‌ها، ردیاب مغناطیسی و ابزارهای هواشناسی بهره می‌برد.

ارتباط ژورونگ با ایستگاه کنترل زمینی از طریق مدارگرد تیان‌ون-1 رله می‌شود که در مدار مریخ مشغول گردش به دور این سیاره است.

عمر قانونی در نظر گرفته‌شده برای این مدارگرد معادل با یک سال مریخی (687 روز زمینی) در نظر گرفته شده‌ است که اگر به‌خوبی این مدت را پشت سر بگذارد احتمالا نظیر دیگر مدارگردهای قدیمی سازمان‌های فضایی غربی، سال‌ها در مدار سیاره‌سرخ به ارسال اطلاعات برای اژدهای زرد خواهد پرداخت.

کاظم کوکرم - دانش / روزنامه جام جم