دستبوسی پلتفرم‌ ها از سلطان صاحبقران

اما این‌ كه ناگهان و به شكل همزمان، سه سریال در شبكه نمایش خانگی درباره ناصر الدین‌ شاه ساخته می‌ شود، هم جای سوال دارد و هم كنجکاوی‌ برانگیز. سوال از این منظر كه این توجه ناگهانی و ‌ یكباره به زندگی این شاه قاجار چطور روی داده و آیا شبكه نمایش خانگی نمی‌توانست با كنترل و نظارت دقیق‌ تر، زمان ساخت دو اثر را به زمان دیگری موكول و این سه ناصر الدین‌ شاه را به لحاظ زمانی مدیریت می‌كرد؟ و البته كنجكاوی از این جنبه كه به‌ هر حال، كارنامه متفاوت نویسندگان، كارگردان‌ ها و جنس بازی بازیگران نقش ناصر الدین‌ شاه و دیگر نقش‌های آن دوره تاریخی، شاخك‌ های علاقه‌مندان آثار نمایشی را برای مواجهه و مقایسه تیز می‌ كند.

چرا ناصر الدین‌ شاه؟ ناصر الدین‌ شاه قاجار كه 25 تیر 1210 به دنیا آمد و 12 اردیبهشت 1275 به ضرب گلوله میرزا رضای كرمانی كشته شد، نزدیك به نیم‌ قرن در ایران حكومت كرد. همین پادشاهی طولانی‌ مدت كه پر از اتفاقات و ماجراهای مختلف بود، فی‌ نفسه به چرایی اهمیت تاریخی او (ولو با بدنامی) پاسخ می‌دهد. صدارت امیركبیر، احداث و تأسیس دارالفنون (به ابتكار امیركبیر)، دوران صدارت نوری، سوء قصد به ناصر الدین‌ شاه و مجروح شدن او، قطع روابط با انگلیس، فتح هرات، عشق به جیران، عزل نوری، صدارت سپهسالار، سفرهای ناصر الدین شاه به اروپا، الغای امتیاز نامه رویتر، آشوب‌های مرزی، علاقه به گربه‌ای به نام ببری‌ خان و مصاحبت با عزیز السلطان (ملیجك)، دوران صدارت امین‌ السلطان، سانسور مطبوعات، علاقه ناصرالدین‌شاه به عكاسی، شعر و ادبیات، خوشنویسی، نقاشی، سفرنامه‌ نویسی و... سر آخر كشته شدن به دست میرزا رضا كرمانی، گویای ظرفیت دراماتیك این چهارمین شاه قاجار است. این كارنامه همراه شخصیت تیپیكال و نمایشی ناصر الدین‌ شاه و ژست‌هایش هنگام عكاسی، راه او را برای سوژه شدن در دنیای سینما و تلویزیون، هموار كرد و سینماگران زیادی به روایت زندگی و سلطنت او تمایل نشان دادند. این علاقه نه‌ تنها همچنان ادامه دارد، بلكه به شكل غیرمنتظره و شگفتی‌ آوری، فزونی هم گرفت، به طوری كه این روزها در شبكه نمایش خانگی، سه سریال با موضوع ناصر الدین‌ شاه قاجار در دست تولید است.

۱  آهوی من مارال
بازیگر نقش ناصر الدین‌ شاه: محمدحسن معجونی
كارگردان: مهرداد غفارزاده
خبر تولید این سریال اواخر اسفند سال گذشته رسانه‌ ای شد. در خلاصه قصه این اثر آمده بود: «ناصر الدین‌ شاه، دست به ماشه برده تا آهویی صید كند كه آهو چشمی، چون باد از راه رسیده و چون برق می‌گذرد و به دنبالش حال سلطان، صاحبقران می‌شود.»
شاید برای قضاوت زود باشد، اما بازی معجونی می‌تواند كنجكاو ‌برانگیزترین و احتمالا با كیفیت‌ ترین بازی میان ناصر الدین‌ شاه‌ های این سه سریال در دست تولید باشد. این را با توجه به عقبه بازیگری و نقش‌های متفاوت این بازیگر به‌ ویژه در تئاتر می‌گوییم. شخصیت رها، بازی راحت، لحن آرام و صدای آهسته معجونی، از ویژگی‌ های جذاب بازی معجونی در این سال‌ هاست. علاقه‌ مندان تئاتر حتما بازی‌های خوب او را در نمایش‌ هایی چون ایوانف (امیررضا كوهستانی) و اسم (لیلی رشیدی) به یاد دارند. معجونی در سینما و تلویزیون هم نقش‌های جذابی بازی كرده، از جمله در خوك، شمعدونی، مسافران، لتیان، بی‌حسی موضعی و آبادان یازده 60.
كارگردان كار هم مهرداد غفار زاده است كه او را با سه فیلم سینمایی می‌شناسیم؛ اول فیلم «گیرنده» با بازی سعید راد، بعد فیلم «دریا و ماهی پرنده» با بازی نیوشا ضیغمی و فیلمی به نام «ترانه‌ ای عاشقانه برایم بخوان» كه محصول مشترك ایران و تركیه است و یوسف چیم و پژمان بازغی در آن بازی می‌كنند. با توجه به قصه و حضور بازیگرانی چون محمدحسن معجونی، شبنم مقدمی، علیرضا كمالی، الهام كردا، لیلا بلوكات و ترلان پروانه به نظر می‌رسد آهوی من مارال، متفاوت‌ترین كار غفارزاده تا اینجا باشد.

۲   قبله عالم
بازیگر نقش ناصر الدین‌ شاه: حامد كمیلی
كارگردان: حامد محمدی
تماشای بازی حامد كمیلی در نقش ناصر الدین‌ شاه قاجار، كنجكاو‌ بر انگیز است، به‌ ویژه این‌ كه قبله عالم، حال و هوایی كمدی و خنده‌دار و طنازانه دارد. آنچه باعث قوت قلب تماشاگر برای نتیجه خوب این حضور می‌شود، توانایی كمیلی در نقش‌ های كمدی است. با این‌ كه كمیلی را بیشتر در نقش‌ های جدی دیده‌ایم و ظاهر و فیزیك او، نشانی از طنازی و تبحر در كمدی ندارد، اما اتفاقا به نمونه‌ها و مثال‌های خوبی در این زمینه برمی‌خوریم كه حكایت از استعداد این بازیگر در این زمینه می‌دهد. نمونه متاخرش، همین حضور كمیلی در فیلم خوب بد جلف 2: ارتش سری و سریال خوب بد جلف: رادیو اكتیو در نقش فربد بود؛ جاسوسی كه باید در پوشش یك كارگردان سینما بازی كند. كمیلی بدون هیچ ادا و اطواری و تنها با قرار گرفتن در موقعیت كمدی، باعث خنده تماشاگر می‌شد و تضاد بازی جدی او با شوخی‌های سام درخشانی و پژمان جمشیدی، نتیجه مثبت و خنده‌داری به همراه داشت. به نظر می‌رسد همین روند در سریال قبله عالم هم در دستور كار قرار می‌گیرد و حضور او در كنار بازیگری چون هادی كاظمی كه استاد بازی فانتزی و كاریكاتوری است، مخاطبان را بخنداند. شقایق دهقان هم كه بازی‌های خوب او را در كمدی‌های شب‌های برره و ساختمان پزشكان به‌یاد داریم، می‌تواند میزان خنده‌داری قبله عالم را افزایش دهد.
به‌جز این، كارنامه حامد محمدی هم از نقاط قابل اتكا در این زمینه است. كمدی‌های سینمایی او، یعنی اكسیدان و چهار انگشت، فروش خوبی در گیشه داشتند. نخستین ساخته سینمایی او فرشته‌ها با هم می‌آیند، هم طنازانه بود و مخاطبان با آن ارتباط برقرار كردند. آخرین كمدی او به نام چپ، راست هنوز اكران نشده است. درضمن محمدی را در سال‌های دورتر با فیلمنامه آثار موفقی چون طلا و مس و حوض نقاشی به یاد می‌آوریم. بنابراین، قبله عالم باتوجه به این پیشینه، نشان می‌دهد ظرفیت جذب مخاطب را دارد. به‌ ویژه این‌كه باتوجه به ذائقه مخاطبان ایرانی در این سال‌ها، كمدی بودن سریال هم می‌تواند برگ برنده آن در مقایسه با دو اثر دیگر باشد.
قبله عالم اواخر سال قبل در كاشان كلید خورد. در خلاصه داستان این سریال آمده است: «ناصرالدین‌شاه، ملقب به قبله عالم در آرزوی دست یافتن به اكسیر آب حیات است. اكسیر توسط طبیب مخصوص تهیه می‌شود اما با نوشیدن آن، حوادثی پدید می‌آید.»

۳  جیران
بازیگر نقش ناصر الدین‌ شاه: بهرام رادان
كارگردان: حسن فتحی
بهرام رادان در نقش ناصر الدین‌ شاه؟ فعلا و با رونمایی از گریم رادان در این نقش، می‌توانیم او را خوش‌ تیپ‌ ترین ناصر الدین‌ شاه تاریخ سینما بدانیم! اما درباره كیفیت نقش و بازی، باید منتظر تماشای اثر باشیم. رادان تقریبا از همان سال‌های اول بازیگری، تلاش كرد انتخاب‌های هوشمندانه‌ ای داشته باشد تا هر چه بیشتر از شمایل یك جوان صرفا خوش‌ چهره در شور عشق فاصله بگیرد. بازی‌های خوبش در آواز قو، گاوخونی، شمعی در باد، گیلانه، سنتوری و بی‌پولی، امیدواركننده بود. حضور اخیرش در ابلق به كارگردانی نرگس آبیار هم متفاوت بود و نشان داد رادان باز هم از تجربه‌های خوب استقبال می‌كند. از این رو بازی در نقش ناصرالدین‌شاه، یكی از مهم‌ترین چالش‌های بازیگری رادان خواهد بود و در صورت موفقیت، به یكی از بهترین و ماندگارترین نقش‌ آفرینی‌ هایش تبدیل می‌شود. هر چند همزمانی تولید و احتمالا پخش سه سریال با سوژه ناصرالدین‌شاه قاجار، كار او را در رقابت با بازیگرانی چون معجونی و كمیلی سخت می‌كند.
یكی از نقاط قوت سریال جیران و شخصیت‌ پردازی ناصر الدین‌ شاه، كارگردانی حسن فتحی است كه سابقه موفقی در ساخت سریال‌های عظیم و تاریخی دارد. هرچند پاشنه آشیل‌هایی هم وجود داشته، همچون فیلم تاریخی مست عشق كه اختلافاتش با سرمایه‌گذار تركیه‌ ای، حاشیه‌ساز شد. حتی سر همین شباهت سریال جیران و آهوی من مارال هم، حاشیه‌هایی به وجود آمد و كار به كارشناسی نهاد صنفی برای بررسی موضوع هم رسید. اما ظاهرا در جزئیات شباهتی میان این دو سریال نیست و جیران به جوانی و دلبستگی شاه می‌پردازد و آهوی من مارال این عشق و علاقه را در مقطع دیگری از زندگی ناصرالدین‌شاه به تصویر می‌كشد. خب، این از همان بخش‌هایی است كه معتقدیم بحث كنترل و نظارت در شبكه نمایش خانگی وجود ندارد یا كمرنگ است و باعث بروز چنین كشمكش‌هایی هم می‌شود.
سریال جیران هم همچون آن دو اثر دیگر، اواخر سال قبل كلید خورد و به‌ جز رادان، بازیگران دیگری چون مریلا زارعی، پریناز ایزدیار (جیران)، امیر جعفری، امیرحسین فتحی، مهدی پاكدل، رعنا آزادی ور و رویا تیموریان در آن بازی می‌كنند.