دورترین جرم شناخته‌ شده در منظومه‌ شمسی

بخشی از این سیارک‌ها در مدارهایی بین دو سیاره مریخ و مشتری به دور خورشید در گردشند.

تعداد بسیار پرشماری از آنها نیز ورای مدار سیاره نپتون قرار دارند؛ حتی به نظر می‌رسد کل منظومه‌شمسی در احاطه مجموعه‌ای از همین سیارک‌ها و سنگ‌های سرگردان باشد که آن را «ابر اورت» می‌نامند.

گرچه هنوز ناشناخته‌های بسیاری درباره منظومه شمسی وجود دارد، ورای مدار سیاره نپتون از جاهای دیگر ناشناخته‌تر است زیرا بسیار دورند. از این روست که اخترشناسان به کمک ابزارآلات مختلف نجومی فراتر از مدار سیاره نپتون را در جست‌وجوی اجرام ناشناخته به دقت زیرنظر دارند.

حدود سه‌سال پیش اخترشناسان در فاصله ۱۴۰واحد نجومی، جرمی را شناسایی کردند که اندازه‌اش حدود ۴۰۰کیلومتر است. در حال حاضر، این دورترین جرم سماوی کشف‌ شده در منظومه شمسی است؛ البته مدار این جرم سماوی موسوم به farfarout (یا۲۰۱۸AG۳۷) یک بیضی کشیده است.

فاصله زمین تا خورشید که تقریبا برابر است با ۱۵۰میلیون کیلومتر معادل یک واحد نجومی تعریف می‌شود و میانگین فاصله پلوتو تا خورشید حدود ۳۹واحد نجومی است. به نظر می‌رسد هزار سال طول می‌کشد تا ۲۰۱۸AG۳۷به دور خورشید یک دور بزند؛ البته در منظومه‌شمسی اجرامی دیگر هم کشف شدند که مدارشان تا بیش از این فاصله هم امتداد می‌یابند ولی در وضعیت فعلی مداری آنها به نظر می‌رسد
۲۰۱۸AG۳۷دورترین جرم منظومه شمسی باشد.

اما خاستگاه این جرم سماوی چیست و چرا دارای چنین مدار کشیده‌ای است؟

ظاهرا حرکت مداری آن مثل بسیاری از اجرام ورای مدار نپتون متأثر از جاذبه گرانشی این سیاره است. در واقع در گذشته‌ای دور احتمالا نیروی گرانش سیاره نپتون توانسته ۲۰۱۸AG۳۷را به مدار فعلی‌اش پرتاب کند؛ البته اخترشناسان درباره وجودِ یک سیاره کشف‌نشده در آن سوی مدار سیاره نپتون نیز می‌اندیشند. سیاره‌ای احتمالا پرجرم که گرانش آن بر حرکت سیارک‌ها و اجرام سماوی ورای مدار سیاره نپتون تأثیر دارد. چنین سیاره‌ای هنوز کشف نشده و این فقط یک نظریه است اما اگر چنین سیاره‌ای وجود داشته باشد قطعا بر مدار اجرامی مثل ۲۰۱۸AG۳۷ تأثیر خواهد داشت و با مطالعه چنین تأثیراتی می‌توان حضور سیاره نهم را تأیید کرد؛ البته تاکنون این تلاش‌ها ناکام مانده‌اند. به طور حتم اجرامی دورتر از ۲۰۱۸AG۳۷نیز وجود دارند که هنوز کشف نشده‌اند.

در ابر اورت که کل منظومه‌ شمسی را دربرگرفته است تخمین زده می‌شود دست‌کم میلیاردها سنگ آسمانی وجود دارد؛ اجرامی که هرچند در میدان گرانشی خورشید گرفتارند، فاصله و ابعاد مدارهایشان بسیار بزرگ‌تر از آن است که بتوان با امکانات رصدی فعلی مورد بررسی دقیق قرار گیرند. ابر اورت از فاصله ۵۰۰۰واحد نجومی آغاز می‌شود ولی چگونه می‌توان مدار اجرامی از مرتبه چند صد کیلومتر را از فاصله بیش از ۵۰۰۰واحد نجومی به دقت تعیین کرد؟ هر چند این کار فعلا شدنی نیست، اخترشناسان همچنان به جست‌وجوی اجرام فرانپتونی ادامه می‌دهند.

دکتر محسن شادمهری - دانشیار گروه فیزیک دانشگاه گلستان / روزنامه جام جم