گل قهر و آشتی

از روی همین واكنش هم برای گیاه اسامی متنوعی انتخاب كرده‌اند مثل گیاه حساس، گیاه فعال، گیاه خجالتی، گیاه خوابالو، گیاه به من دست نزن و میموزا.

در انگلیسی هم به آن Shame Plant یا Sensitive plant می‌گویند. اگر به برگ‌هایش دقت كرده باشید شبیه برگ نخود است و از همین خانواده است و اصالتش برمی‌گردد به آمریكای جنوبی و مركزی.

چند گیاه دیگر هم از این خانواده به‌دلیل حساسیت‌هایشان معروفند مثلا گل رقصنده كه در مقابل نورخورشید برگ‌هایش را تكان می‌دهد یا ابریشم شب‌خسب كه شب‌ها به خاطر كمبود نور، برگ‌هایش بسته می‌شوند انگار كه خوابیده‌اند و صبح‌ها نور كه می‌تابد باز می‌شوند.

چرا گیاه قهر و آشتی می‌كند؟

بیشتر گیاهان یك مكانیسم دفاعی محیطی دارند كه در این گل به شكل بسته‌شدن برگ‌ها طراحی شده است.

دلیل فیزیولوژیكی‌اش هم این است كه در اثر لمس برگ‌ها با دست یا تماس اشیا، آب از سلول‌های دیواره‌ای خارج می‌شود و در نتیجه آن برگ‌ها جمع و به سمت پایین خم می‌شوند كه ما به آن می‌گوییم قهر. اگر دوباره گیاه را تحریك نكنیم چند دقیقه بعد آب خارج‌شده از ساقه به برگ‌ها برمی‌گردد و گیاه حالت طبیعی پیدا می‌كند كه به چشم ما یعنی آشتی.

به طور ذاتی طراحی این مكانیسم برای در امان‌ماندن گیاه از گردوغبار یا شرایط بد جوی و آفات است.

نكته: لمس بیش‌ازحد و قهروآشتی زیاد باعث زردی برگ‌ها می‌شود.

شرایط نگهداری:گل یك گیاه چندساله است كه در نواحی گرمسیر روی تراس و بالكن رشد بسیار خوبی دارد اما در مناطق دیگر بهتر است درون خانه نگهداری شود.

قهر می‌كند اما عاشق نور است

گل قهر نور زیاد را دوست دارد چون برای تأمین انرژی بازوبسته‌شدن برگ‌هایش به آن نیاز دارد اما نه هر نوری و فقط نور غیرمستقیم و نور مستقیم برگ‌هایش را می‌سوزاند. پس پنجره جنوبی برای آن مناسب است اما اگر تابش نور زیاد است آن را از پنجره فاصله دهید یا نور را فیلتر كنید. اگر خانه‌تان نورگیر نیست می‌توانید گلدانش را در قسمت‌هایی از خانه قرار دهید كه لامپ‌های فلورسنت یا LED روشن است.

نكته‌: اگر یك‌بار دست زدید و برگ‌هایش جمع نشد دلیلش كمبود نور است و جای گلدان را تغییر دهید؛ البته در نور مستقیم تابستان هم برگ‌هایش را جمع می‌كند. در این حالت نیاز به جابه‌جایی دارد.

آبیاری منظم، شاه‌كلید سلامت

درست است آبیاری برای تمام گیاهان بسته به فصل و شرایط محیطی نگهداری‌شان متفاوت است اما آبیاری منظم شاه‌كلید سلامت آنهاست.

برای این گل هر وقت دیدید خاكش خشك‌شده سریع آبش بدهید آن‌قدر كه آب از زیر گلدانی بزند بیرون. می‌دانید كه تشخیص خشكی خاك هم چشمی و ظاهری نیست. حتما انگشت خود یا تكه چوب را در خاك فروكنید اگر خشك بود یعنی وقت آبیاری است؛ البته حواس‌تان باشد این خشكی طولانی نشود چون اثر بدی روی گیاه می‌گذارد. از طرفی آب زیاد برگ‌ها را زرد یا سیاه می‌كند و زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قارچی است. زهكش گلدان را حتما بررسی كنید تا ریشه دچار پوسیدگی نشود.

نكته۱‌: اگر دیدید گل، قهركرده و برگ‌هایش را جمع‌كرده یعنی تشنه است؛ البته حواستان به شرایط نور نیز باشد كه به آن اشاره كردیم‌.

نكته۲: كیفیت آب آبیاری برای شادابی قهروآشتی مهم بوده و بهتر است از آب بدون املاح مثل آب جوشیده سردشده استفاده كنید.

رطوبت یادتان نرود

علاوه بر دقت در آبیاری به تأمین رطوبت مناسب در محل نگهداری این گل هم دقت كنید. برای این كار می‌توانید در زیرگلدانی آن سنگریزه بریزید تا ته گلدان مستقیم روی زیرگلدانی قرار نگیرد و همیشه آن را پر از آب كنید یا در فصول سرد از بخور آب روی دستگاه گرمایی استفاده كنید. در شرایط خیلی ضروری غبارپاشی و مرطوب نگه‌داشتن برگ‌ها هم خوب است.

فقط دمای معتدل

گیاهان خانواده باقلا یا لوبیاسانان بیشتر گرما دوستند و به سرما حساس. پس در پاییز و زمستان گل را از روی تراس داخل خانه بیاورید یا اگر داخل خانه است از پنجره فاصله‌اش دهید. دمای معتدل و معمولی اتاق برایش رضایت‌بخش است. در تابستان هم سعی كنید گل را در مسیر سیستم سرمایشی قرار ندهید. در گرما و سرمای زیاد برگ‌هایش زرد و سیاه می‌شود.

نكته: در فصول سرد اگر دیدید به قول معروف گل خودش را مچاله‌كرده یعنی سردش است.

خاك خوب یعنی گیاه شاداب

این گل اگر بخواهد به اصل خودش برگردد پس دوستدار خاك جنگلی و اسیدی است. یعنی بهترین گزینه این است كه خاكش را پیت‌ماس انتخاب كنید به اضافه مقداری پرلیت. در فصل رشد گیاه می‌توانید از تركیب خاك باغچه مرغوب با كوكوپیت یا خاك‌برگ یا كود ورمی كمپوست استفاده كنید.

نكته: خاك آن به‌هیچ‌وجه نباید قلیایی شود چون در این شرایط گیاه از بین می‌رود.

تغذیه مثل روغن‌كاری است

این گل برای بازوبسته‌شدن برگ‌هایش نیاز به انرژی دارد كه بخش زیادی از این انرژی را با نور تأمین می‌كند و بخشی هم وابسته به تغذیه است.

عنصر پتاسیم نقش زیادی در این كار دارد. پس می‌توانید در فصل رشد (بهار و تابستان) دو هفته یكبار به آن كود گلدهی بدهید چون درصد پتاسیمش زیاد است و گل مثل یك لولای روغن‌كاری‌شده، راحت بازوبسته می‌شود. كود سه‌بیست (۲۰-۲۰-۲۰) هم كود مناسبی است. سعی كنید كودهای با بسته‌بندی معتبر خریداری كنید.

اهمیت گلدان مناسب

اگر جای گل تنگ بود حتما گلدانش را عوض كنید چون در گلدان خیلی كوچك ریشه‌های گل احساس خفگی می‌كند اما نیاز نیست گلدان چند سایز بزرگ‌تر هم برایش بخرید چون گیاه بیشتر انرژی‌اش را صرف رشد ریشه می‌كند تا برگ‌ها. از طرفی به موادغذایی بیشتری هم نیاز دارد پس رعایت تناسب در اندازه گلدان بسیار مهم است.

علاوه براین به یاد داشته باشید این گل هرس خاصی ندارد فقط هر سال بعد از پایان گلدهی شاخ‌وبرگ‌های خیلی بلند را كمی كوتاه كنید تا نور كافی به برگ‌های پشت سری برسد. هرس شدید به گیاه آسیب می‌زند و جلوی رشدش را می‌گیرد.

آفات و بیماری‌ ها

كنه اصلی‌ترین آفت گل قهروآشتی است. علائمش هم بستن تارعنكبوت روی برگ‌ها و كمرنگی آنهاست. در محیط‌های گرم‌وخشك بیشتر به این آفت دچار می‌شود. برای همین به حفظ رطوبت محیط توصیه می‌شود و در صورت ابتلای گل به این آفت قسمت‌های آسیب دیده را جدا كنید و دور بیندازید.

مهم‌ترین بیماری آن هم پوسیدگی ریشه در زمستان است كه نباید زیاد آبش داد به‌خصوص وقتی جایش سرد است.

نكته مهم: جدی‌ترین مشكل گل قهروآشتی زردشدن برگ‌هایش است كه دلایل زیادی دارد از جمله لمس بیش‌ازحد، آبیاری بیش‌ازاندازه یا خشكی زیاد، كمبود نور، بیماری‌های قارچی و سرما.

تكثیر گیاه

به دو روش می‌توان آن را تكثیر كرد: بذر و قلمه.

بذر: بهترین زمان برای كاشت بذر یا دانه، بهار یا تابستان است كه هوا سرد نیست؛ البته چون پوست سختی دارد باید یكی دو روز قبل در آب خیسانده شود. بذر را حدود یك‌بند انگشت زیر خاك بكارید. دو تا سه هفته طول می‌كشد تا جوانه بزند. می‌توانید روی گلدان را یك نایلون بكشید و روی آن سوراخ ایجاد كنید تا جوانه‌زنی تسریع شود.

نكته: پنج لیوان آب‌جوش و یك لیوان آب‌سرد را در هم حل كنید، بذرها را داخلش بریزید و یك ساعت بعد بكارید. با این كار بذرها بیدار می‌شوند و آماده جوانه‌زنی.

قلمه: این روش در فصل تابستان یا فصل رشد آن انجام می‌شود و برای این كار ساقه‌های نرم و بی‌گل آن را انتخاب كنید. طول قلمه باید حدود ۱۰ سانتی‌متر و دست‌كم دارای یك گره باشد. بعد در خاك مرطوب و مناسب بكارید. روی گلدان را یك نایلون بكشید و روی آن سوراخ ایجاد كنید تا جوانه‌زنی تسریع شود.
نكته: بهترین خاك برای هر دو روش خاك گل بنفشه آفریقایی است.

زینب خزایی - جامعه / روزنامه جام جم