یک کوه مشکل!

بوی بد و شیرابه
دی‏ماه سال گذشته که بوی نامطبوع در تهران پیچید و بخش زیادی از شهر را فراگرفت، یکی از انگشت‏های اتهام به سمت مجتمع آرادکوه نشانه رفت. بسیاری از کارشناسان دلیل این بو را آرادکوه نامیدند. تهدید‎های محیط‎زیستی مجتمع آرادکوه اما به امروز و دیروز برنمی‎گردد.
بوی نامطبوع پسماند تهرانی‎ها در آرادکوه تا کیلومتر‌ها دورتر از محل اصلی دفع پسماند، منتشر می‌شود. بویی که البته رضا نقوی، سرپرست معاونت پردازش و دفع سازمان مدیریت پسماند شهرری، ادعا می‏‎کند ‌فقط 20 درصدش برای آرادکوه است.
انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران درباره بوی بد آرادکوه گفته است:‌ «با وجود برنامه‌ها و وعده‌های مختلف دولتی، اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است. همین موضوع نیز سبب شده تا در شعاع چندین کیلومتری از مرکز دفع زباله، عمدتا مشکلات زیست‌محیطی و بوی بد ناشی از زباله‌ها وجود داشته باشد و گاهی تا فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) نیز پیش رود!» بهمن‌ 91 که تصفیه‌خانه شیرابه مجتمع، دفع و مدیریت پسماند آرادکوه کهریزک به صورت آزمایشی به بهره‌برداری رسید، مجتبی عبداللهی، معاون وقت خدمات شهری شهردار تهران در مراسم افتتاح از دفن غیربهداشتی زباله که مربوط به نیم‌قرن پیش است، گفت و این که با افتتاح این تصفیه‌خانه شیرآبه‏ها ظرف 18 تا 24 ماه تصفیه خواهد شد. موضوع شیرآبه‏ها حالا اما به بمب ساعتی بیخ گوش پایتخت تبدیل شده است. بمبی که ممکن است هر روز بترکد و پایتخت را دچار بحران کند. بی‎توجهی به شیرآبه آرادکوه البته به موضوع اعتراضی بسیاری از اعضای شورای شهر تهران تبدیل شده است. از این رو ولی خلیل‌آبادی، عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر در این رابطه گفته است: کاری انجام نشده است و بیش از 9000 تن زباله را با کامیون در حالی که شیرابه آن به کف خیابان می‌ریزد از مرکز تهران به آرادکوه منتقل می‌کنیم.
محسن علیجانی، دبیر مجمع نمایندگان تهران هم به ایلنا گفته است: «هیچ بعید نیست عامل اصلی بوی نامطبوع تهران از شیرابه‌های آرادکوه باشد، چراکه روزانه حدود 9000 تن زباله از تهران به محل دپوی زباله در آرادکوه منتقل و در آنجا دفن می‌شود؛ بنابراین باید درباره این موضوع فکری شود.» او همچنین عنوان کرده است شیرابه‌های زباله‌ها در آرادکوه به آب‌های زیرزمینی نفوذ پیدا می‌کنند و این به هیچ وجه خوب نیست.
سعید محمودی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران و دبیر کارگروه مدیریت پسماند استان به تولید روزانه 400 مترمکعب شیرابه زباله‌ها در مرکز دفن زباله آرادکوه اشاره کرده و گفته است یکی از موضوعات مهمی که از سوی محیط‌زیست مطرح می‏شود، ساماندهی شیرابه‎های روزانه مرکز آرادکوه از سوی مدیران این واحد است.
کوه 60 متری زباله
دپوی روزانه‌9000 تن زباله در آرادکوه باعث شده است کوهی به ارتفاع 60 متر، در بیابان‎های آرادکوه به وجود بیاید، تپه‏هایی با انواع زباله‎های شهری و صنعتی. تپه نازیبا باعث نارضایتی اهالی منطقه جنوب تهران شده است. حالا هر گردشگری که از هواپیما پیاده می‎شود، اولین تصویری که از ایران دارد، بوی نامطبوع یک مرکز دفن زباله است.

مدیریت پسماند شهرداری تهران مطرح کرد
تکذیب دفن سنتی پسماند
بسیاری از کارشناسان و مسؤولان ذی‌ربط، مجتمع پردازش و دفن پسماند آرادکوه را مقصر اصلی بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام خمینی(ره) می‌دانند، اما مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در گفت‌وگو با جام‌جم انگشت اتهام در این زمینه را به سمت فاضلاب شهرک واوان اسلامشهر، کشتارگاه‌ها، گاوداری‌ها و دیگر کانون‌های آلاینده جنوب تهران نشانه می‌رود و تاکید می‌کند براساس مطالعات انجام شده در اداره‌کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران فقط 20 تا 30 درصد از این بوی نامطبوع به مجتمع دفن آرادکوه ارتباط دارد. صدرالدین علی‌پور همچنین درباره دستور دیروز رئیس‌جمهور برای حل این معضل و صحبت‌های چند ماه اخیر استاندار و برخی اعضای شورای شهر تهران درباره لزوم تغییر مکان سایت دفن زباله‌های پایتخت، توضیح می‌دهد: تغییر مکان مجتمع پردازش و دفن آرادکوه در حیطه وظایف سازمان مدیریت پسماند و شهرداری تهران نیست و در این زمینه ابتدا باید وزارت کشور و سازمان‌هایی مثل محیط‌زیست و منابع طبیعی ورود پیدا کنند.
او معتقد است نخستین اقدام در این زمینه تعیین زمینی مساعد برای انتقال این مجتمع است، اتفاقی که به گفته علی‌پور، تا کنون رخ نداده و هنوز محلی جایگزین برای سایت دفن زباله‌های تهران تعیین نشده است. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند همچنین فراهم کردن زیرساخت‌ها و بودجه لازم برای این انتقال را شرط دوم تغییر مکان مجتمع آرادکوه می‌داند و می‌گوید این موضوع فعلا در مرحله بررسی‌های کارشناسی و کش‌وقوس‌های اداری قرار دارد. از سوی دیگر، چند روز پیش حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگویی با ایسنا بیان کرده بود که بخشی از زباله‌های تهران و شهرهای اطراف «به‌شیوه سنتی و غیربهداشتی» در مجتمع آرادکوه دفن می‌شود. علی‌پور اما این موضوع را به‌شدت تکذیب و تاکید می‌کند هیچ زباله‌ای در مجتمع آرادکوه به شیوه سنتی دفن نمی‌شود.
او در این باره توضیح می‌دهد که فرآیند پردازش، تفکیک زباله و حتی تولید کمپوست و برق از زباله در مجتمع آرادکوه برای بخشی از زباله‌های شهر تهران در این مجتمع طی می‌شود و بخش دیگر که گنجایش یا امکان وارد شدن به این فرآیند را ندارند در مرکز دفن دپو می‌شود تا شاید در آینده در فرآیندهای دیگری از آنها استفاده شود.

روزی روزگاری آرادکوه
تا همین 30 سال پیش، پایتخت، دو مرکز دفن اصلی زباله داشت؛ یکی کهریزک در جنوب تهران و دیگری، آبعلی، جایی در شمال‌شرق تهران. مراکزی که در سال 1335 به صورت رسمی به عنوان مراکز دفن اصلی زباله انتخاب شدند. سال 68 اما مرکز دفن آبعلی به دلیل عوارض محیط‏زیستی، تعطیل شد. محلی با مساحتی نزدیک به 1400 هکتار‌ که در جنوب کهریزک قرار دارد، به تنها مرکز برای پردازش و بازیافت شهری تبدیل شد. مرکزی که از همان زمان به عنوان آرادکوه، نامگذاری شد. از سال 68، کامیون‎های حمل زباله، راهشان را به سمت اتوبان تهران - قم کج کردند. این کامیون‌ها روزانه حدود 9000تن انواع پسماندهای مختلف از پسماند شهری گرفته تا پسماند پزشکی را از مناطق 22‌گانه تهران، شهرک‎ها و شهرهای اطراف پایتخت جمع‌آوری کرده و محموله‌های خود را در مجتمع پردازش و دفع آرادکوه تخلیه می‌کنند. مجتمعی که بیشتر شبیه به یک شهر زباله است و از بخش‌های متنوعی تشکیل شده است. واحدهای پردازش، سایت هوادهی تولید کمپوست، واحدهای پالایش کمپوست، سامانه ریجکت‌سوز و واحد تصفیه‌خانه شیرآبه از بخش‌های این مجتمع هستند. داستان زباله‏ها بعد از این که کامیون‎ها بارشان را در مجتمع تخلیه کردند، شروع می‎‏شود. هر محموله زباله ابتدا باید وزن شود و بعد‌ برای طرح‌های پردازش پسماند و تولید کمپوست به واحد‌های بازیافت و پردازش مجتمع آرادکوه هدایت یا به تراشه‌های مرکز دفن منتقل و دفن ‏شوند. هرچند سال 91 هم، نیروگاه پسماندسوز کهریزک به این مجموعه اضافه شد تا رویای تولید برق از زباله به واقعیت تبدیل شود.

دستور رئیس‌جمهور علیه بوی نامطبوع ‌
حسن روحانی به شهرداری تهران و دستگاه‌های دولتی ذی‌ربط دستور داد تا نسبت به حل معضل بوی تعفن و نامطبوع اتوبان تهران- قم (حد فاصل فرودگاه امام تا مرقد مطهر امام«ره») اقدام و گزارش آن را به دولت ارائه دهند. حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور در جلسه دیروز هیات وزیران که ریاست آن را به‌عهده داشت، همچنین نسبت به اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش مصرف پلاستیک و بازیافت پسماند و ساماندهی معضل پسماند، به خصوص در شهر تهران و شهرهای شمالی، دستورات ویژه‌ای صادر کرد.