پایین آمدن نقش‌ها از دیوار سفارت

اصل ماجرا
رهگذران خیابان طالقانی، اوایل مهر شاهد شستن و سفید کردن دیوارهای موزه 13 آبان بودند. عکس‌هایی از این پاکسازی گرفته و در فضای مجازی دست به دست شد و مثل هر اتفاق دیگری، سیل نقد و نظرها به راه افتاد.
حتی برای کسی که برداشت‌ها و جنبه‌های سیاسی پاک شدن دیوارنگاره موزه 13 آبان برایش اهمیتی نداشت، این سوال ایجاد می‌شد که پس چرا این طرح‌ها را پاک کرده‌اند. پاسخ این بود: دیوارها برای طراحی‌های جدید آماده می‌شوند.
بهنام امینی مسؤول موزه ۱۳ آبان درباره علت پاک کردن دیوارنگاره‌های موزه، روز ششم مهرماه به خبرگزاری فارس گفت: با توجه به گذشت چند دهه از طراحی سابق دیوارنگاره‌های لانه جاسوسی و لزوم بازسازی و به‌روزرسانی طرح‌ها، سازمان بسیج دانشجویی با استفاده از ظرفیت طراحان و گرافیست‌های انقلاب اسلامی اقدام به طراحی جدید این دیوارنگاره‌ها کرده که فرآیند اجرای آن از هفته گذشته توسط تیم اجرایی طرح آغاز شده است.
می‌توان حدس زد که این طرح‌ها قرار است در سالروز تسخیر لانه جاسوسی رونمایی شود و البته براساس اظهارات امینی قرار است طرح‌های جدید کاملا ضدآمریکایی و برگرفته از طرح‌های قدیمی باشد که حالا تبدیل به نوستالژی شده‌اند.
دیوارنگاره جدید چگونه است؟
حتی اگر گاهی گذرتان به تقاطع خیابان شهید طالقانی و شهید مفتح می‌افتد، حتما گردشگرانی را دیده‌اید که به تماشای موزه می‌روند، از آن بازمی‌گردند یا درحال تماشای دیوارنگاره‌اش هستند. سفارت سابق آمریکا در ایران و اتفاقاتی که در این جغرافیا رخ داده، فقط برای مردم ایران جالب و تماشایی نیست. حس کنجکاوی، گردشگران زیادی را به تقاطع نامبرده می‌کشاند و حتما آنها علاقه‌مند هستند تاریخ را ببینند و با مکانی آشنا شوند که حیاتش چهار دهه پیش توسط دانشجویان پیرو خط امام برای همیشه متوقف شده، اما به‌زودی آنها و همه مردم شهر، با دیوارهایی مواجه خواهند شد که تغییر کرده و قرابتی با کارکرد موزه ندارد. مدیر موزه 13 آبان اما نظر دیگری دارد و از ابتکار‌عمل سازمان بسیج دانشجویی در این‌باره خبر می‌دهد. امینی به فارس گفته: در طرح‌های جدید با توجه به این‌که موزه ۱۳ آبان دارای مخاطبان خارجی است از دیوارنگاره‌های بین‌المللی نیز استفاده شده و نیز با توجه به مباحثی که در رابطه با انجام مذاکره با آمریکا مطرح می‌شود از مفاهیم ضداستکباری استفاده شده است.
دیوارهای موزه، موزه به حساب نمی‌آیند؟
این شاید مهم‌ترین سوالی باشد که با شنیدن ایجاد تغییر در موزه مطرح می‌شود. آیا دیوارنگاره‌های موزه 13 آبان، بخشی از تاریخ و بخشی از موزه محسوب نمی‌شوند و آیا تغییر آنها چند سال بعد از شکل‌گیری موزه منطقی است؟
تلاش ما برای گرفتن این پاسخ به جایی نرسید. مدیر موزه تلفن همراهش را خاموش کرده، رئیس سازمان دانشجویی در دسترس نیست و محمدحسین فوادیان، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی سازمان بسیج دانشجویی نیز مدیر موزه را مرجع می‌داند و تاکید می‌کند، باید سوالاتمان را از بهنام امینی بپرسیم.
در شرایطی که دیوارنگاره‌های یک موزه در حال تغییر است، دانستن جواب این سوالات اهمیت دارد که:
دیوارنگاره قبلی چه زمانی طراحی شده بود؟
چه کسی یا کسانی آن را طراحی کرده بودند؟
آیا تغییر دیوارنگاره‌ها، با ماهیت موزه‌ای
لانه جاسوسی منافات ندارد؟
طراحی دیوارنگاره‌های جدید چقدر ضرورت داشت؟
امکان بازسازی و مرمت طرح‌های قدیمی فراهم نبود؟

لانه جاسوسی چطور موزه‌ای است؟
سفارت سابق آمریکا در تهران، عمارتی است در میانه یک باغ که حتی قبل از آن‌که تبدیل به موزه شود، خیلی‌ها از لای نرده‌ها سرک می‌کشیدند که داخل باغ را ببینند. از وقتی تبدیل به موزه شده می‌توان در محرمانه‌ترین بخش‌های آن قدم زد و مجموعه‌ای از اسناد محرمانه، تلگرام‌ها و گزارش‌های سفارتخانه به سازمان سیا، دستگاه‌های مختلف ارتباطی و دستگاه‌های جاسوسی، ابزارهای شنود و نیز اسناد جعلی و خیلی چیزهای دیگر را تماشا کرد؛ امکانات و تجهیزاتی که وجودشان در یک سفارتخانه منطقی به نظر نمی‌رسد. در کنار تمام اشیای موجود در موزه، دیوار نوشته‌های به جا مانده از روزهای انقلاب هم بخشی از دیدنی‌های موزه را شامل می‌شوند؛ شعارهایی که در همان روزهای تسخیر سفارت توسط دانشجویان نوشته شدند. شاید اگر دیوارنگاره‌ها هم پاک نمی‌شدند، می‌توانستند تکه‌ای از تاریخ این مکان باشند و نشانه‌های ماندگاری که موزه را به یاد رهگذران، شهروندان و گردشگران بیاورند.

آذر مهاجر
ادبیات و هنر