فیزیک چگونه انقلاب‌ها را پیروز می‌کند؟

در چند دهه گذشته جهان بارها شاهد سرکوب سنگینِ مردم انقلابی با نیروهای مسلح و تانک‌ها در برابر حکومت‌های استبدادی بوده است. گاهی همچون انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57 نتیجه پیروزی بوده و ملت‌ها آزاد شده‌اند و بعضی وقت‌ها با خونین‌شدن خیابان‌ها انقلاب‌ها سرکوب شده است.

کد خبر: ۱۲۳۰۴۳۳

دو دانشمند علوم اجتماعی، به نام دکتر اریکا چینووث (Erica Chenoweth) از دانشگاه هاروارد و دکتر مارگریتا بلجیویوسو (Margherita Belgioioso) از دانشگاه برنل لندن حدس می‌زنند کلید پیروزی در انقلاب‌ها در قوانین فیزیک حرکت نیوتن نهفته است. زبان فیزیک بیشتر از آنچه فکر می‌کنیم به زبان دموکراسی نزدیک است، برای مثال واژه‌های Movements به معنی جنبش یا حرکت، Momentum به معنی تکانه یا در اصطلاح شتاب و Revolution به معنی آشوب یا انقلاب بسته به آن‌که در فیزیک یا سیاست به کار روند، معنی و مفهوم جداگانه‌ای از آنها استنباط می‌شود، اما شاید این بیش از یک تشابه باشد و از قوانین یکسانی هم پیروی کنند.
برای مثال در فیزیک، مومنتم به معنی تکانه برابر است با حاصل ضرب جرم در سرعت (p=mv). حال اگر در یک تظاهرات جرم را برابر با تعداد افراد شرکت کننده و سرعت را تعداد رویدادهای در طول یک هفته مثل تظاهرات، اعتصاب‌ها و سایر شکل‌های اعتراضی در نظر بگیریم، شتاب جنبش (movement momentum) به‌دست خواهد آمد. هر چه نتیجه به‌دست آمده بیشتر باشد، انقلاب‌ها به موفقیت نزدیک‌تر خواهند بود.
این نظریه با بررسی اطلاعات انقلاب‌ها در کشورهای آفریقایی در بازه سال‌های 1369 تا 1393 به‌دست آمده است.گرچه در این مطالعه فقط یک منطقه دنیا بررسی شده و عوامل تاثیرگذار بیرونی مثل دولت‌های خارجی، سازمان‌ها، رسانه‌ها و شبکه‌های بین‌المللی و بخش خصوصی در نظر گرفته نشده و به اطلاعات بیشتری از تمام دنیا نیاز است، نتایج به‌دست آمده قابل تعمیم به دیگر نقاط جهان است.
با وجود محدودیت‌هایی که گفته شد، این مطالعه به سه نتیجه اشاره دارد:

1. در جنبش‌هایی که جمعیت شرکت‌کننده‌ها به نسبت کم است و بر فعالیت‌های غیرخشونت‌آمیز متمرکز می‌شوند، احتمال از هم گسستن جمعیت بیشتر است. مشابه اعتراضاتی که در بسیاری از جنبش‌های اروپا و آمریکا شاهد آن هستیم.
2. سرعت رسیدن به پیروزی در این جنبش‌ها به منابع در دسترس، رهبران و استقامت معترضان بستگی دارد. افزایش شتاب می‌تواند با برنامه‌ریزی تعداد زیادی اعتراض غیرخشونت‌آمیز با فواصل متوالی صورت پذیرد و از طرفی دولت نیز این شکل جنبش‌ها را کم اهمیت تلقی نمی‌کند؛ برای مثال اگر 10 درصد جمعیت یک کشور در تظاهرات خیابانی شرکت کنند، حمایت گسترده خود را از این جنبش نشان داده‌اند، اما اگر این تظاهرات پیوسته و پایا نباشند، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد و زمانی پیروز می‌شود که با حمایت‌هایشان حکومت، پلیس و قدرتمندان را تحت تاثیر قرار دهند.
3. در نهایت هر چه مردم بیشتری در تظاهرات شرکت کنند و تعداد تظاهرات بیشتری برگزار شود، جنبش، شتاب بیشتری به سمت پیروزی خواهد داشت. در تاریخ انقلاب اسلامی، تظاهرات‌های پیوسته و گسترده انقلابیون در پاییز و زمستان 57 مؤید این نکته است.
بر این اساس دانشمندان هفت مدل را همراه فاکتورهای مختلفی مانند جمعیت شرکت‌کننده‌ها و متوسط ثروت‌شان، برای احتمال موفقیت در اعتراضات پیشنهاد می‌دهند. با ادامه این بررسی‌ها در دیگر کشورها، نتایج این تحقیقات الگوی پیروزی یا سرکوب شدن انقلاب‌ها را برای انقلابیون و حکومت‌ها به مدلی ریاضیاتی و قابل کنترل تبدیل می‌کند.