« حماسه‌حسینی» با لحن محزون

برنامه‌هایی در حوزه نشر فرهنگ عاشورا
حمید‌رضا صحراگرد، مدیر شبکه رادیویی تهران با بیان این‌که محرم یکی از ایام شعائرا... و تکریم اهل‌بیت (ع) و تبیین سیره آن بزرگواران است، می‌گوید: رسانه به‌خصوص رادیو این وظیفه و رسالت اصلی را برعهده دارد تا به اشراب مخاطبان خود بتواند به نحو احسن عمل کند. به همین منظور رادیو تهران با تنظیم مجموعه‌برنامه‌هایی در حوزه‌های نشر فرهنگ عاشورا و تبیین قیام حضرت ابا عبدا... الحسین(ع) و پاسخ به شبهات نسل جوان امروز و همچنین اطلاع‌رسانی از مناسک استان تهران در قالب‌ها و ساختار‌های متنوع فعالیت برنامه‌سازی خود را برای دهه محرم از یک سو و استمرار آن تا پایان ماه صفر انجام داده است. از جمله این برنامه‌ها «کتاب شب» است که مخاطبان خاص و به عبارتی مشتریان ثابت را سال‌ها به همراه داشته است.
توجه به رهنمودهای رهبری در «کتاب شب»
علی‌رضا حبیبی، مدیر گروه اخلاق و زندگی شهروندی رادیو تهران می‌گوید: با توجه به این‌که ماموریت این گروه بیشتر پرداختن به موضوعات فرهنگی و معارفی ادب و هنر و مسائل خانواده است به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که بتواند سهم موضوعات مطرح شده در قالب‌های مختلف برنامه‌سازی را تولید و به مخاطبان ارائه کند. یکی از جمله این برنامه‌ها «کتاب شب» است که پیشینه‌ای بیش از 25 سال در رادیو تهران دارد.
او ادامه می‌دهد: در گذشته کتاب شب صرفا اختصاص به روایت و خوانش داستان‌ها و رمان‌های خارجی داشت و در برخی مناسبت‌ها به آثار فاخر زبان فارسی می‌پرداخت ولی در دور تازه تولید این برنامه براساس رهنمودهای مقام معظم رهبری به حوزه‌های مفاخر و نویسندگان ایران زمین و صاحبان آثار و قلم و همچنین رمان‌ها و داستان‌های نویسندگان معاصر و جوان ایران می‌‌پردازد.
در این برنامه‌ریزی جدید به مناسک و آیین‌های ایرانی توجه ویژه‌ای شده و از‌جمله این آثار می‌توان به حماسه حسینی، اثر استاد شهید مطهری اشاره کرد که برای اولین بار در قالب کتاب صوتی در 14 برنامه تنظیم و از این شبکه پخش می‌شود. نسخه کامل صوتی این برنامه به دفتر بنیاد شهید مطهری تحویل شد.
«کتاب شب» و شنوندگانی خارج از ایران
محمدباقر رضایی، نویسنده و مشاور محتوایی برنامه کتاب شب که خود داستان‌نویس، منتقد ادبی و روزنامه‌نگار است و تا به حال ۱۴ کتاب داستان، نقد داستان و مسائل مربوط به روزنامه‌نگاری از او (با نام مستعارش باقر رجبعلی) منتشر شده، در مورد انتخاب کتاب برای خوانش در برنامه کتاب شب توضیح می‌دهد: «ما، در اتاق فکر گروه اخلاق و زندگی شهروندی رادیو تهران با مدیریت دکتر حبیبی و هدایت دکتر صحراگرد، درباره کتاب‌های انتخابی بحث و جدل می‌کنیم و در نهایت، کتابی را بر می‌گزینیم که از نظر ادبی و محتوایی در سطح قابل قبولی باشد؛ ضمنا نیاز جامعه هم باشد و مردم برای شنیدن آن مشتاق باشند.
البته گاهی کتاب‌هایی که شنوندگان برنامه پیشنهاد می‌دهند نیز در دستور کارمان قرار می‌گیرد، منتها این انتخاب باید با رعایت اصول برنامه و سیاست‌های رادیو، صورت بگیرد.» او درخصوص خوانش کتاب‌ها ادامه می‌دهد: «بدیهی است کل کتاب را در مدت زمانی که در اختیارمان گذاشته‌اند، نمی‌شود خواند. زمان برنامه ما، هر شب، به‌جز جمعه‌ها، ۲۰ دقیقه است ؛ یعنی ما باید در عرض یک هفته، یک کتاب را در شش قسمت ۲۰ دقیقه‌ای (در کل ۱۲۰ دقیقه) تنظیم رادیویی کنیم و بدهیم به استاد بهروز رضوی بخواند، بنابراین مجبوریم کتاب را تلخیص و تنظیم رادیویی کنیم.»
او با بیان این‌که کتاب شب حدود ۲۲‌سال قدمت دارد و یکی از قدیمی‌ترین و پرمخاطب‌ترین برنامه‌های رادیویی است، ادامه می‌‌دهد: رادیو تهران با این برنامه، خیالش از بابت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی راحت است؛ چون این برنامه به تنهایی همه ماموریت‌ها در این زمینه را پوشش می‌دهد.
حزنی عاشورایی در خوانش حماسه حسینی
بهروز رضوی هم می‌‌گوید: من در اجرای همه متن‌ها دقت و توجه دارم و سعی می‌کنم با لحن مناسب آن متن بخوانم اگر به همه کتاب‌های شب من توجه کرده باشید با تغییر لحن نویسنده‌ها و مترجمان مختلف، لحن‌های من هم در هر اجرایی اندک تفاوتی دارد در حدی که هماهنگ بشود با آن نوع لحن. در خوانش کتاب حماسه حسینی هم به همین نحو است سال‌هاست انواع لحن‌هایی که در زمینه‌های معارفی و ماه محرم صحبت می‌شود را شنیده‌ایم ولی به خاطر این‌که خیلی هم از استاندارد رادیو خارج نباشد، آن را به مداحی نزدیک نکردم. به عنوان گوینده سعی کردم آن حزنی که در این ماجرا وجود دارد در لحن نمود پیدا کند. ولی این‌که فرض بکنید گریه و ‌زاری راه بیندازم و این فرم‌هایی که متداول است، پرهیز کردم و لزومی هم ندارد که انجام بدهم. چون باید به‌روشنی حرف من شنیده شود.
من اگر بخواهم با این ادا و اصول‌ها حرفم را نامفهوم کنم و کلمه بر اثر بغض‌آلود بودن، شنیده نشود، اینها نقض غرض است، بنابراین با روشنی ولی با لحنی نزدیک به موضوع، لحنی که باید اینجا محزون باشد نزدیک به واقعه عاشورا و مقتلی که صورت گرفته، پس لحنمان باید مناسب متن باشد و من آن را رعایت کردم. رضوی درباره فرمایش اخیر مقام معظم رهبری مبنی بر خوانش رمان‌های ایرانی در برنامه‌های رادیویی می‌گوید: قبل از فرمایشات رهبری این رهنمود را در برنامه اجرا کردیم، تقریبا 25‌سال است که «کتاب شب» از رادیو شنیده می‌شود. قالب رمان‌های جهان و رمان‌های ایرانی را آنهایی که مجوز داشته و اشکالی نداشته خلاصه کرده و خواندیم. خوانش بعضی از رمان‌ها مثل رمان بینوایان دو هفته طول کشید تا خلاصه آن خوانده شود.
به جرات می‌توانم بگویم قالب رمان‌های ترجمه شده به زبان فارسی در کتاب شب استفاده شده منتها به سبک رادیو و به سبک کتاب شب، چون قرار نیست ما همه مطلب را ارائه کنیم. رمان 400 صفحه‌ای را باید نویسنده برنامه با انبرک خلاصه کند ضمن این‌که به متن لطمه نخورد و بیشتر قهرمان‌های شاخصی که در پیشبرد قصه نقش دارند، بیان شوند.

زهره زمانی

رسانه