جــــــــادوی دســــــــت‌هــــــــــــــا

صنایع‌دستی ایران سال‌هاست طوق دکوری را بر گردنش دارد؛ امروز خانه‌های مدرن قوطی کبریتی، کمتر برای اشیایی که باید پشت ویترین گذاشته یا به دیوار نمایش داده شوند جای دلبری دارند. اما سرانجام موج تغییر از راه رسیده است. محمد رضوانی با لهجه غلیظ اصفهانی‌اش می‌گوید:« اگر صنایع دستی مدرن و به روز نباشند، در بازار جواب نمی‌گیرند.» این حرف را در حالی می‌گوید که در روز اول نمایشگاه، سرش شلوغ است. گردسوزهایی با نقش و لعاب ایرانی و لاله‌هایی که حس قدیم را به ذهنت تزریق می‌کنند، مجهز به لامپ هستند. کاسه و بشقاب‌های سرامیکی‌اش می‌توانند یاد باغچه‌های قدیم را به میان خانه بیاورند. تازه در کاسه‌اش، ماهی‌ها در حوض آب می‌لغزند.
فرناز بخشی یکی از خریداران همین غرفه است. ذوق‌زدگی‌اش عیان بود و می‌گفت: «اینجا جان می‌دهد برای خرید هدیه به‌خصوص برای آن‌ور آبی‌ها.» از قیمت هم راضی بود و خاطرنشان کرد: «همه کارها، خیلی ایرانی است. قیمت هم برای کار دست مناسب است و چرا که نه؟ حمایت از صنعت دستی که به این زیبایی است، حس خوبی دارد.»
خانه‌ای ایرانی
میز خاکستری ناهارخوری حس و حال اروپایی دارد، اما بالای این میز چراغی با دیواره مسی آویزان است. روی میز، رانری با نقش قلمکار پهن کرده‌اند. تنگ فیروزه‌ای با گل‌های مریم و دو کلاغ سرامیکی زرد و قرمز زینت‌بخش میز است. بر دیوار غرفه، کپوها نقش بسته‌اند و حال آن را وطنی کرده‌اند. اینها تصاویری ساخته شده از هنر مدرن ایرانی است که حاصل دست هنرمندان این سرزمین است. گوشه‌ای از غرفه، اسب‌های سرامیکی شاه طهماسبی ساخته دست بهزاد اژدری حال بیننده را خوب می‌کند. تازه اگر بدانی که همین اسب‌ها در مزون آبجکت پاریس خودی نشان داده است بیشتر هم از بودن و دیدنش لذت می‌برید.
در غرفه‌ای دیگر از نمایشگاه ملی صنایع دستی غرفه‌ای منحصربه‌فرد جا خوش کرده است؛ غرفه‌ای که فقط باید ایرانی باشی تا درک درستی از آن داشته باشی. علاالدین و چراغ پیرموس خانه‌های دیروزی رنگ و لعاب نقاشی گرفته‌اند و خودی نشان می‌دهند. والور‌های رنگی و اتو قدیمی به جای گوشه خاک خورده سمساری‌ها با طرحی نو بازگشته‌اند. بانوی هنرمند؛ مینو جهانگیری
فارغ التحصیل هنرهای زیبای تطبیقی - طراحی پارچه از دانشگاه استانبول با نقاشی هایش بر کلکسیونی از آثار قدیمی جانی تازه بخشیده تا هیچ چشمی نتواند از دیدنش طفره برود. او به جام‌جم می‌گوید: «راست می‌گویند که وقتی از یک هنرمند خرید می‌کنید، بیشتر از یک کالا خریده‌اید. شما در حال خرید صدها ساعت آزمون و خطا هستید؛ شما در حال خرید فقط یک چیز نیستید بلکه درحال خرید یک قطعه کوچک، از زندگی انسان دیگری هستید.» او می‌خواهد هر کدام از اشیای قدیمی دیروز، گوشه نشین یک انباری نباشد بلکه با نقاشی‌هایش همان‌ها را تزئین بخش خانه‌های ایرانی کند.
چشم به فَرَت‌های فروش رفته
جلوی یکی از غرفه‌ها زنی جوان با لباس محلی تربت جام ایستاده بود. در حالی که در یک دستش نوزادی چند ماهه را در بغل داشت که هم با مشتری، حرف می‌زد و هم چشم هایش را لحظه‌ای از دخترک پنج ساله اش که گوشه‌ای ایستاده و با رقص بجنوردی کودکانه شادمانی می‌کند بر نمی‌داشت. پیراهن چل تریز با جلیقه ترمه و دستمال سربندی بر سرش گواه آن است که این زن، دغدغه نشان دادن بخشی از فرهنگش را دارد. بانو فَرَت‌های دست بافته زنان تربت جام را نشان می‌دهد و به ما می‌گوید: بافت هر متر فرت یک روز زمان می‌برد اما در شهر ما زن‌های بسیاری
چشم شان به همین دست بافته هاست که اگر به فروش برسد آنها چرخی از زندگی شان را می‌چرخانند. سمیه نریمانی این همه راه را از تربت جام با دو دختر خردسالش نفس و مهربان، به نمایشگاه صنایع دستی آمده تا بتواند از فرصت پایتخت و غرفه برای دیدن سرمایه‌گذار و گرفتن مجوز استفاده کند. در این غرفه هنر رنگ دستان زنانی را بر خود دارد که زمانه ای، ساعت‌ها بر تکه پارچه‌ای سوزن‌دوزی کرده اند تا با نقش گل و پروانه و شتر و باغ، رو تختخوابی درست کنند.
بعضی از کارها به 60 سال قبل تعلق دارد. زمانی که دختری برای جهیزیه‌اش دست به کار می‌شد و برای آن‌که رختخواب‌های گوشه اتاق بد نما نباشد، رو تختخوابی را با نقش‌های ناب ذهنش گلدوزی می‌کرد و نقاشی بر خانه‌اش می‌زد. حالا همین پارچه‌های قدمت دار سر از نمایشگاه درآورده‌اند، زنان روستای بافر شهرستان رشتخوار در انتظار خبرهای خوب نمایشگاه هستند.
هنرنمایی کرده‌اند چه جور
شاید بتوان مدعی شد که نمایشگاه صنایع دستی بازار هنر است. چرم کار و مخراجکار، بافنده و خیاط، طراح و سازنده همه دلشان می‌خواهد مزد هنرشان را بگیرند، اما یک پای این راه می‌لنگد. هنرمند یا دستش به هنر است و فکرش معطوف طرح و رنگ و قالب است یا باید در پی بالا بردن کیفیت باشد، اما بازار کسب و کار صنایع‌دستی ایرانی هنوز دغدغه مند است. کسب و کارهای کوچک هنوز قواره شان از یک غرفه فراتر نرفته و برندسازی برای خیلی‌ها آرزوست. در این میان عده‌ای هم توانسته اند از پیچ سختش بگذرند.
یکی از همین کسب و کار‌ها
در سی و دومین نمایشگاه ملی صنایع دستی خوش درخشیده است. بشقاب‌های سرامیکی که این‌بار از طرح‌های چینی پیشی گرفته اند و نقشی نو بر آنها افتاده است.
غرفه شان با خط‌های موازی عابر پیاده تزئین شده و چشم که از کف بردارید مقابل چشمانتان ده‌ها علامت راهنمایی و رانندگی از بوق زدن و سبقت گرفتن تا دور زدن ممنوع، بر سینی و بشقاب نقش بسته است. انگار ظرف‌ها می‌خواهند بیایند وسط زندگی آدم‌ها بنشینند و بگویند در زندگی هم مزاحم کسی نشوید و دیگران را دور نزنید. حسین غزنوی که سه دوره هنرمند نمونه کشور در حوزه صنایع‌دستی بوده، طراح این ظرف‌های دیدنی است. این مجموعه که سال‌ها تنها فروشنده ظروف سرامیکی بودند، با سرمایه‌گذاری در حوزه نقاشی زیر لعابی روی سرامیک به یکی از ستاره‌های این دوره از نمایشگاه بدل شده‌اند و حالا خوشحال از این‌که راه ورود جنس‌های چینی به بازار محدودتر شده است، از جمع قابل توجه مخاطبانشان در نمایشگاه راضی هستند.
وقتی هنر بومی مدرن می‌شود
همت آمدن به نمایشگاه بین‌المللی تهران با وجود ترافیک، راه طولانی و خستگی وقتی از میان می‌رود که برای آنها که آمده‌اند لذت اولین بودن را هم دارد. بسیاری از دست سازه‌های امسال این نمایشگاه برای نخستین بار است که به نمایش در آمده است. در غرفه هرمزگان، دختران بندر برای اولین بار برقع سنتی را تبدیل به لوازم خاصی کرده‌اند که نگین کاری شده و بیشتر با دنیای مدرن سازگار است. گلابتون‌دوزی‌های آنها این‌بار به روی زیورآلات آمده و حال و هوای غرفه شان را شبیه پُتِنگی‌های مادربزرگ‌های جنوب کرده است. همان بقچه‌هایی که درونش همه چیز پیدا می‌شود. آنها هم به همان سمت و سو رفته‌اند.
منحصرها را همین‌جا ببینید
آمدن به نمایشگاه بین‌المللی تهران این فرصت را به مخاطبان می‌دهد تا برای اولین بار در یکی از سالن‌ها شاهد یکی از زیباترین آثار قلمزنی استاد بهرام الیاسی باشند. هنرمند مطرح قلم‌زنی ایران که نگارگری و مینیاتور را روی سطح فلز کار کرده؛ اثری ساخته شده از مس با روکش قلع که
150 کیلوگرم وزن و دو متر و 70 سانتی‌متر ارتفاع دارد و با نام «غنچه انبیا » نقش پیامبران اولوالعزم بر آن نگارگری شده است.
کسب و کار آنلاین هم به راه بود
سی و دومین دوره نمایشگاه ملی صنایع دستی در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران در حالی تا 9 شهریور ماه ادامه دارد که این بار شرکت‌های بزرگ عرصه بازارهای آنلاین هم به میدان آمده‌اند و تلاش برای ایجاد بازاری به وسعت ایران را مدنظر دارند. کارگاه‌هایی با موضوعات بهره‌گیری از فناوری در افزایش فروش، چگونه برای برند صنایع‌دستی تمایز بیافرینیم و نقش فروشگاه‌های آنلاین و معرفی نمونه‌های موفق از گزینه‌هایی است که پیش‌روی شرکت‌کنندگان قرار دارد.
تماشای فرش ‌های زیبای ایرانی
در این روزها بیست و هشتمین نمایشگاه فرش دستباف ایران نیز در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی در حال برگزاری است تا فرصتی برای تماشای کیفیت، بازاریابی و خرید مناسب باشد.

شهرزاد باباعلی‌پور

ایران