میراثی به نام ادب

از سویی، محیط خانواده پناهگاه امنی است که فـرزندان در آن آسـایش روان و راحـت جسم می‌یابند. در سایه پرطراوت و آغوش گرم و صمیمی خانواده است که شخصیت آنان رشد و تربیت مـی‌یابد و اسـتعدادهای بـالقوه‌شان به فعلیت می‌رسد. بنابراین، محیط خانواده می‌تواند عامل بسیار قوی و مؤثری در تربیت و به‌تبع آن، سـعادت یا شـقاوت انسان باشد. وقتی پدر و مادر در قبال وظایف سنگین و بسیار مهم خود نسبت به فـرزندان احـساس مسؤولیت کنند و وظیفه شرعی و عقلی خود را در‌این‌باره انجام دهند، به‌یقین فرزندانِ لایق، شایسته و مسؤولیت‌پذیری به جـامعه تـحویل خواهند داد که منشأ خیرات و برکات فراوانی برای خود و دیگران می‌گردند.
در این راسـتا، اهـمیت سـفارش‌های امیرمؤمنان علی(ع) برای تربیت فرزند در محیط خانواده، به‌خوبی آشکار می‌شود. امام در فراز سوم قصار 399 بـر ایـن نکته تأکید می‌ورزند که یکی از اصلی‌ترین حقوق پدر بر فرزند، خوب تربیت کـردن او در مـحیط خـانواده است؛ و می‌فرمایند: «و حق فرزند بر پدر آن است که نام نیک بر او نهاده و ادب و تربیتش را به‌خوبی انجام دهـد و قـرآن را بـه او بیاموزد.» درواقع، علت این‌که متولیان تربیت به تربیت خانوادگی اهمیت می‌دهند، این اسـت که روح و ذهن انسان در کودکی بسیار تأثیرپذیر و پررنگ و پردوام است. بنابراین، اگر پدر و مادر در تعلیم و تربیت فرزند کوتاهی کنند، خـسارت عـظیمی دامان پدر، مادر و فرزند را فرامی‌گیرد.
امیرمؤمنان علی(ع) در اهمیت این موضوع، در فـراز اول قـصار 113 به این نکته اساسی اشاره کرده و مـی‌فرمایند: «هـیچ مـیراثی چون ادب نیست»؛ یعنی خانواده هیچ مـیراثی بـهتر از ادب و تربیت برای فرزندان خود نمی‌تواند به ارث بگذارد. درواقع، اگر پدر و مادر انواع و اقسام مـلک، زمـین، ساختمان، جواهرات و نقدینه برای فـرزندان بـه ارث بگذارند، از نـظر ارزشـگذاری، قـابل مقایسه با صفت حمیده و اخلاق پسـندیده‌ای کـه به فرزندشان منتقل کرده و او را تربیت کرده‌اند، نیست. ارث مادی، حاجت‌های مادی را برطرف مـی‌‌کند؛ مـگر آن‌که همان ارث در مسیر خدمت به خـلق خدا و کرامت انسانی مـصرف شـود. البته چون موضوع ادب صحیح فـرزند مـطرح است، اگر ادب و تربیت خانوادگی نباشد، هیچ‌گاه حتی چنین اتفاقی نمی‌افتد. بنابراین، در بیان امـام رسـالت بزرگ پدرها و مادرها مشخص مـی‌شود کـه بـاید از همان دوران حمل و شـیر دادن و طـفولیت و نوجوانی، نقش تربیتی خـود را در خـانواده به احسن وجه، درباره فرزندان ایفا کنند.

صدیقه کاویانی/ دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت