هنر کیمیای چابهار

یک شروع خوب

کیمیا در کرج بزرگ شده و در رشته گرافیک تحصیل کرده، اما اهل چابهار است و پنج سال پیش به همراه خانواده‌اش به آنجا برگشته. پس از بازگشت به چابهار، به عنوان مربی در کلاس‌هایی که منطقه آزاد برای افراد تحت حمایت بهزیستی و کمیته امداد تشکیل می‌دهد، شرکت می‌کند و به آموزش چرم‌دوزی می‌پردازد. در میان آموزش‌هایش، بیشتر با سوزن‌دوزی آشنا می‌شود و همین آشنایی، او را به این فکر وامی‌دارد که سوزن‌دوزی و چرم‌دوزی را با یکدیگر تلفیق کند. او خود آغاز کارش را این‌گونه توصیف می‌کند: سوزن‌دوزی روی چرم کار دشواری است که تا پیش از آن زمان انجام نشده بود. با این‌همه دست به کار شدم و با آزمون و خطای بسیار و بعد از دو، سه ماه تلاش توانستم با استفاده از سوزن و نخ‌های ابریشمی رنگی، روی چرم طرح بزنم. آن‌طور که این هنرمند جوان توضیح می‌دهد، این کار آغازی می‌شود برای تولید محصولاتی تازه که هنر سوزن‌دوزی را به گونه‌ای متفاوت معرفی می کند. در ادامه اما کیمیا بیشتر به سوزن‌دوزی علاقه‌مند می‌شود و دست به کار دوختن. کارهایش مورد توجه مادر قرار می‌گیرد و تشویقش می‌کند تا با برگزاری نمایشگاه، هنرش را در معرض دید عموم قرار دهد.
او در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: پیشنهاد مادر، مرا برای برگزاری نمایشگاه مصمم کرد. پس مترصد فرصتی بودم تا بتوانم این تصمیم را عملی کنم. در همین هنگام، باخبر شدم یکی از هنرمندان کشوری که اصالتا اهل سیستان و بلوچستان است به زاهدان می‌آید. پس قرار شد در یک دیدار حضوری مقدمات برگزاری یک نمایشگاه را در محلی که در اختیار داشت، فراهم کنیم. به گفته کیمیا، این اتفاق اما به این صورت محقق نمی‌شود و یک هنرپیشه مطرح دیگر با دیدن کارهایش از او حمایت کرده و زمینه به نمایش درآمدن آنها را در گالری یکی از دوستانش مهیا می‌کند. هنرمند جوان ما به همراه خانم هنرپیشه به تهران می‌رود و در یک هفته‌ای که آثارش را در گالری ارائه می‌کند، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع رفت و آمد هنرمندان و هنرپیشگان به آن گالری، نقطه عطفی می‌شود برای شناخته شدن کیمیا و هرچه بیشتر دیده شدن هنرش. پس از این اتفاق، او شروع می‌کند به کسب آموزش‌ها و مهارت‌هایی که لازمه کارش هستند؛‌ دوره‌هایی که دو سال به طول می‌انجامد و البته در این دو سال، فعالیت‌های تولیدی‌اش را هم ادامه می‌دهد.

احیای هنر بومی سوزن‌دوزی
کیمیا به اصالت طرح و نقش کارهایش اهمیت می‌دهد و تمام سعی‌اش بر این است که با دوختن طرح‌های اصیل سوزن‌دوزی، این هنر بومی و محلی را احیا و معرفی کند. برای این منظور او از همان ابتدا در کنار آموختن مهارت‌های هنری، به دیدن پیشکسوتان سوزن‌دوزی استان رفته و زیر و بم کار را از آنها آموخته است. در نهایت، مجموعه این آموزش‌ها و تحقیق‌های میدانی، به او دانش تشخیص طرح‌ها و گونه‌های اصیل هنر سوزن‌دوزی را داده و ذهنش را برای خلق ایده‌های تازه مهیا کرده است. همچنین این هنرمند جوان، همواره سعی کرده در تولید صنایع دستی، از مواد اولیه مرغوب و طبیعی استفاده کند؛‌ از نخ‌های ابریشمی که البته نوع باکیفیت آنها در هند و پاکستان تولید می‌شود.

رونق اقتصادی 250 خانوار با اشتغال 250 نفر

حضور در گالری تهران، این بخت را برای کیمیا به همراه دارد که برای شرکت در نمایشگاه‌ها و گالری‌های مختلف دعوت بشود، پس او هم هوشمندانه تصمیم می‌گیرد از توان زنان محلی آنجا برای تولید محصولات بیشتر بهره‌مند شود. کار را با یک همکار خیاط و پنج هنرمند سوزن‌دوز ادامه می‌دهد. در سال دوم کارش به راه‌اندازی یک کارگاه اقدام و از زنان سوزن‌دوز بیشتری برای همکاری دعوت می‌کند. با شرکت در نمایشگاه‌ها و معرفی کارهای تولید شده و افزایش سفارشات کیمیا به این فکر می‌افتد زنان هنرمند بیشتری را با خود همراه کند؛ زنانی از روستاهای مختلف استان که حالا در قالب گروه‌های مختلف از تمام شهرستان‌ها با مجموعه او همکاری می‌کنند:« در حال حاضر جز بانوان چابهاری، زنانی از روستاهای شهرستان‌های ایرانشهر، خاش، زابل، زاهدان و سراوان در مجموعه‌های تولیدی ما حضور داشته و تحت مدیریت سرگروه‌های هر شهرستان به تولید صنایع دستی اشتغال دارند. تولیدات فعلی ما بیشتر کار روی پارچه است و دوخت و طرح زدن روی مانتو، رومیزی و تابلو را شامل می‌شود. علاوه بر اینها سوزن‌دوزی روی چرم هم از جمله دیگر تولیدات ماست که البته فقط در صورت گرفتن سفارش انجام می‌دهیم.» آن‌طور که کیمیا توضیح می‌دهد، او خودش کارها را طراحی و مواد اولیه را روستا به روستا به دست 250 زن هنرمند روستایی می‌رساند و دستمزدشان را هم براساس نرخی که آنها خود تعیین می‌کنند، پرداخت می‌کند.

تلاش برای فردای بهتر فرزندانمان
آنچه بیش از مطرح کردن سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان برای کیمیا مالکی مهم است توانمندی جوامع محلی است: «من علاوه بر ایجاد موقعیت شغلی برای زنان و آموزش کودکان و زنان به روستاها می‌روم. همچنین تمام سود حاصل از فروش محصولاتمان را هم به خرید کتاب، بازی‌های فکری و لباس برای بچه‌های روستایی اختصاص می‌دهم تا به این ترتیب، نسل بعدی از شانس بیشتری برای داشتن یک زندگی بهتر برخوردار شود. در کنار همه اینها، از هر فرصتی برای برگزاری نمایشگاه استقبال و استفاده می‌کنم و علاوه بر عرضه صنایع دستی، از زنان روستایی برای پخت غذاها و نان‌های محلی دعوت می‌کنم. کیمیا عدد و رقم درست درآمد هر یک از زنانی را که با او همکاری می‌کنند در خاطر ندارد؛ اما برآوردش این است اگر فردی روزانه هشت ساعت را به سوزن‌دوزی اختصاص دهد، درآمد سه تا هشت میلیون تومانی در ماه خواهد داشت.

رموز موفقیت ما

یکی دیگر از دلایل موفقیت کیمیا در کارش، توجه به بازار هدف و مصرف‌کنندگانی است که قرار است محصول تولید شده به دست آنها برسد. به این ترتیب او توانسته نظر و سلیقه مصرف‌کننده داخلی و همچنین مخاطبانش در خارج از کشور را تامین کند. او دراین باره به ما می‌گوید: اگر قرار باشد با کارهایمان در نمایشگاهی در ایتالیا حاضر شویم، از مواد و طرح‌هایی متفاوت با آنچه در تولید محصولات برای نمایشگاهی در عمان یا تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده می‌کنیم و به این ترتیب در همه نمایشگاه‌ها تقریبا تمام محصولاتمان به فروش می‌رود. در کنار حضور در نمایشگاه‌ها، حضور فعال در فضای مجازی هم به شناخته شدن بیشتر کار و افزایش فروش مان کمک کرده؛ تا آنجا که در حال حاضر، 7 درصد فروش ما به صورت غیرحضوری انجام می‌شود.
نکته دیگری که سبب شده صنایع‌دستی ما با اقبال مواجه شود، قیمت کارهای ماست؛ در واقع با توجه به بالا بودن دستمزد کارهای سوزن‌دوزی، ما با طراحی کالاهای مصرفی، علاوه بر توجه به نیاز مصرف‌کننده، به توان خرید جامعه نیز توجه داریم؛ به گونه‌ای که قیمت تولیدات ما در محدوده 150 تا 500 هزار تومان در نوسان است و جز لباس‌های خاصی که آن هم به صورت سفارشی تولید می‌شود، کاری گران‌تر از 500 هزار تومان در مجموعه‌مان نداریم.

از هر پنجه‌اش یک هنر می‌ریزد
این کارآفرین جوان چابهاری، که عنوان کارآفرین نمونه استانی و رتبه نخست لباس اجتماع از جشنواره اینترنتی مد را در کارنامه خود دارد، همواره به تولید کارهای نو و تازه با بهره‌گیری از هنر مردم بومی فکر می‌کند و در این مسیر، علاوه بر سوزن‌دوزی روی چرم، سوزن‌دوزی روی حصیر و پارچه‌های غیر سفید را هم مرسوم کرده. جز اینها، او کهنه‌دوزی را هم در سیستان و بلوچستان رواج داده است.

اقتصاد مقاومتی یعنی این
کیمیا درخصوص شروع کار کهنه دوزی اش می‌گوید: سال‌هاست تولیدات کهنه‌دوزی از هند و پاکستان وارد بازار ایران می‌شود و من با پیگیری از طریق یک واردکننده متوجه شدم،‌ سوزن‌دوزی لباس‌های مستعمل از ایران خارج و بعد از آن که کهنه‌دوزی می‌شوند،‌ به خودمان فروخته می‌شوند. همین شد که من به فکر تولید محصولات کهنه‌دوزی که اتفاقا بسیارمورد توجه بازار داخلی است، افتادم. به گفته او، زنان این استان برای هر جشن و عید و مناسبت لباسی تازه دوخته و پس از آن، دیگر لباس‌های قبلی خود را بر تن نمی‌کنند؛ لباس‌هایی که برای طرح‌های سوزن‌دوزی نقش بسته بر آنها ساعت‌ها زمان صرف شده و پس از مدت زمان کوتاهی به دور انداخته می‌شوند. حالا اما کیمیا با خرید این لباس‌ها از زنان سیستان و بلوچستانی،‌ از آنها برای تولید صنایع‌دستی استفاده می‌کند. او پس از جمع‌آوری و شست‌وشوی این لباس‌ها، تکه‌های سوزن‌دوزی شده از لباس‌های مختلف را به صورت موتیف در کنار هم قرار داده و محصولات زیبایی را که تا پیش از این از کشورهای همسایه وارد ایران می‌شد، راهی بازار صنایع‌دستی کشور می‌کند.

شیما رئیسی

ایران