جدایی مهریه از سکه

این یعنی 4281 مرد بدهکار همین حالا که شما این گزارش را می‌خوانید بابت بدهی مهریه، پشت میله‌های زندان هستند و خانه‌های خالی نشسته روی تن تقویم‌ها را به انتظار روزهای آزادی یکی یکی سیاه می‌کنند؛ مردان روزهای چشم انتظاری و شب‌های بی‌خوابی؛ این یعنی هنوز هم مهریه، پاشنه آشیل زندگی مشترک خیلی هاست؛ اهرمی که قرار بوده ضامن دوام یک زندگی باشد، اما حالا مردهای زیادی را پشت میله‌های زندان فرستاده و زن‌های زیادی را در پیچ و خم راهروهای شلوغ دادگاه سرگردان کرده است .

حالا مدت‌هاست که اسم مهریه و سکه به هم گره خورده‌اند، انگار یک پیوند ازلی و ابدی باشد، هرجا اسم مهریه می‌آید سکه هم پیشدستی می‌کند و خودی نشان می‌دهد و برعکس تا اسم سکه و افزایش قیمتش می‌آید، خیلی‌ها یادی از مهریه‌های چندصد سکه‌ای می‌کنند، آنقدر که در فضای مجازی هم بحث سکه و مهریه باز شود و خیلی‌ها به شوخی به این مساله واکنش نشان بدهند و از لرزیدن تن و بدن مردها بگویند برای پرداخت مهریه و از خوشحالی زن‌ها برای گرفتن مهریه!

همین‌جا ما بین همین نگرانی‌ها که چه در جمع‌های خانوادگی، چه در محل کار و چه تاکسی و مترو می‌تواند به یک بحث داغ تبدیل شود، خیلی‌ها هم به این فکر افتادند که بین مهریه و سکه جدایی بیندازند و راهی را در پیش بگیرند که نتیجه اش کاهش آمار زندانیان مهریه باشد. ما برای پیدا کردن این راهکار با چند کارشناس صحبت کردیم و سررشته راه‌حل‌هایی را گرفتیم که می‌تواند تا اندازه‌ای مهریه را از این شرایط بحرانی خارج کند که سایه سکه را از سر مهریه و سایه زندان را از سر مردان زیادی کم کند.

کاهش سقف مهریه

مهریه قبلا هم سقف دار شده؛ از اسفند 1390 که ماده 24 قانون حمایت از خانواده به موضوع مهریه می‌پرداخت مورد بررسی نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و 110 سکه بهار آزادی، به‌عنوان مهریه ملی یا میزان عرف مهریه که مرد موظف است آن را پرداخت کند، در مجلس تصویب شد تا امروز، حدود هفت سال می‌گذرد. اما هنوز هم هستند افرادی که توانایی پرداخت همین 110 سکه را هم ندارند و باز هم راهی زندان می‌شوند. بحث کاهش سقف مهریه همین جا به‌عنوان یک راه چاره مطرح می‌شود؛ بحثی که آن را با محمد کاظمی، عضو کمیسیون حقوق و قضای مجلس شورای اسلامی در میان گذاشتیم و او گفت: برای جلوگیری از تعیین مهریه‌های سنگین که تبعات و آثار زیانباری بر زندگی زوج‌ها می‌گذارد، باید برای مهریه سقف تعیین شود.

این نماینده مجلس پیشنهاد داد، مهریه براساس توان مالی مرد، طوری تعیین شود که او در پنج سال اول زندگی توانایی پرداختش را داشته باشد.

کاظمی در توضیح بیشتر گفت: مهریه توافقی است بین زوج و زوجه؛ توافقی که تابع اراده طرفین است و قانون مدنی ما هم برای اراده طرفین احترام قائل است و فقط با فرهنگ‌سازی است که می‌توان جلوی ثبت مهریه‌های نامعقول و خارج از توان مالی افراد را گرفت؛ اما با تعیین سقف مشخصی برای مهریه می‌توان تا اندازه‌ای به حل این مشکل کمک کرد.

زمزمه‌های کاهش کف مهریه به 55 سکه بهار آزادی، کمتر از دوماه پیش در مجلس شورای اسلامی به گوش رسید، آن هم وقتی که سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس گفت مجلسی‌ها به‌دنبال طرحی برای به روز کردن قانون مهریه هستند. دلیل این اتفاق هم به گفته حسن نوروزی، وضعیت اقتصادی فعلی کشور بود؛ وضعیتی که پرداخت مهریه‌های بالا را سخت می‌کند؛ بحثی که فعلا در حد همان زمزمه باقی‌مانده و راه به جایی نبرده است.

فقط فرهنگسازی!

پای صحبت کارشناس‌ها که نشستیم، برایشان از سوژه گزارش که گفتیم، اول و آخر همه بحث‌ها به فرهنگسازی رسید؛ جواد صادقی، رئیس سابق مجتمع قضایی خانواده 2 (ونک) به‌عنوان قاضی دادگاه خانواده به ما گفت که تنها راه چاره این مشکل، فرهنگسازی است. او تاکید کرد تا زمانی که در فرهنگ ما و بین خانواده‌های ما مهریه زیاد، پشتوانه و ضمانت دوام یک زندگی تلقی شود، ما نمی‌توانیم به راه‌حل مناسبی برای این مشکل برسیم.

صادقی گفت: متاسفانه فرهنگی که در حال حاضر در جامعه ما حاکم شده فرهنگ غلطی است که با موازین اسلامی هم سازگاری ندارد، فرهنگی است که باعث شده مهریه از آن حالت و عرف اولیه اش خارج شود و بیفتد روی دور چشم و همچشمی و اساس خانواده‌ها را متزلزل کند و به عنوان یک حربه هم استفاده شود.

او که در روزهای قضاوتش در دادگاه خانواده ونک، پای درد دل مردها و زن‌های زیادی نشسته که جدایی شان بندِ پرداخت مهریه بوده، به ما گفت مهریه را هم می‌دهند و هم می‌گیرند و این تفکر غلط که در جامعه ما رواج دارد، زمینه ساز بروز مشکلات بعدی در زمان جدایی است. او تاکید کرد وقتی مردی پای سند ازدواج را امضا می‌کند باید پای تعهداتش بایستد. توصیه او به زوج‌های جوانی که در این روزهای گرانی سکه قصد ازدواج دارند، انتخاب مهریه‌ای مطابق با عرف جامعه است، مهریه‌ای معقول که مرد توان و استطاعت پرداختش را داشته باشد. با این حال توصیه نهایی رئیس سابق مجتمع قضایی خانواده 2 این بود که چون مسائل خانوادگی مسائل پیچیده‌ای است، نباید شتابزده درباره آنها تصمیم گرفت و باید دقت نظر زیادی در ارائه راهکارهای جایگزین داشت.

حق طلاق در قبال بذل مهریه

برای وکلای دادگستری، مخصوصا آنهایی که پرونده‌های روی میزشان بیشتر حول محور طلاق و جدایی می‌چرخد، طلب مهریه و زندانی شدن به خاطر مهریه، یک موضوع آشناست. محسن شادفر، وکیل پایه یک دادگستری، کارشناسی بود که در این باره به ما گفت، بحث زندانی شدن برای مهریه به قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی برمی گردد؛ قانونی که مهریه را هم جزو بدهی‌های قابل وصول تلقی کرده است.

پیشنهاد این وکیل دادگستری برای انتخاب جایگزینی مناسب به جای مهریه‌های نامعقول، هم وزن کردن حقوقی مانند حق طلاق با مهریه بود. او گفت: من فکر می‌کنم که بخشش تمام حقوق مالی در قبال دریافت حق طلاق می‌تواند یک راهکار باشد، اما در صورتی که صرفا در عقدنامه نوشته نشود و این شرط علاوه بر عقدنامه در دفاتر اسناد رسمی هم ثبت شود و درحقیقت زوج به زوجه وکالت طلاق بدهد.

کارن روحانی، عضو هیات مدیره کانون وکلا هم به ما گفت که زن می‌تواند از همان ابتدا، حق طلاق را از مرد اخد کند تا به نوعی اگر مرد با اوسر ناسازگاری داشت و نخواست به تعهدات قانونی، حقوقی و شرعی‌اش نسبت به زن عمل کند، از این حق برای جدایی استفاده کند.

او گفت: به نظر من اعطای حق طلاق بهترین جایگزین برای بحث مهریه است و پیشنهاد داد که همزمان مهریه‌ای هم برای زوجه در نظر گرفته شود اما حق طلاق در صورتی به او تعلق بگیرد که از مهریه تعیین شده‌اش انصراف بدهد. این استاد دانشگاه هم با تاکید بر بحث فرهنگ‌سازی برای انتخاب مهریه‌های معقول تاکید کرد: زوج به محض این‌که عقد واقع می‌شود، متعهد به پرداخت مهریه است و این نکته‌ای است که زوج‌ها باید حتما به آن توجه کنند. اخذ حق مسکن، کار، تحصیل، تقسیم دارایی‌های مشترک در هنگام جدایی و حضانت فرزندان، حقوق دیگری هستند که به گفته این کارشناسان می‌تواند در ازای بخشش مهریه و نفقه، هنگام ثبت عقد نکاح در عقد نامه و همزمان در دفترخانه ثبت اسناد رسمی هم به‌عنوان شروط جایگزین ثبت شوند.

تعیین معادل ریالی مهریه

سرنوشت مهریه‌های معقول، پشت میله‌های زندان نمی‌رسد! این را هم علیرضا شوقی روان‌شناس اجتماعی و استاد دانشگاه به ما گفت. او هم مثل بقیه تاکید کرد که مهریه اگر معقول باشد و مرد توانایی پرداختش را داشته باشد، کسی را به زندان نمی‌فرستد. پیشنهاد او اما برای انتخاب یک مهریه معقول، برگشت به یک سنت قدیمی تر بود؛ همان سنتی که مهریه را با واحد پول رایج کشور تعیین می‌کرد نه سکه طلا! او با اشاره به همین موضوع گفت: همه ما می‌بینیم که مدت‌هاست قیمت طلا ثبات چندانی ندارد و بنابراین منصفانه این است که زوج‌ها موقع تعیین مهریه، قیمت ریالی آن را در نظر بگیرند و آن را به عنوان مهریه خود ثبت کنند؛ به این ترتیب اگر روزی روزگاری، بازار به سمت افزایش غیرقابل باور قیمت سکه هم رفت، زوج برای پرداخت تعهدی که کرده پشت میله‌های زندان نمی‌رود و کافی است رقم مهریه را ضرب در میزان تورم سال‌های پس از عقد کرده و آن را پرداخت نماید.

به گفته این کارشناس، این رقم به مراتب واقعی تر از رقمی است که براثر بالاو پایین شدن‌های کاذب بازار طلا به دست می‌آید.

مینا مولایی

جامعه