خواننده‌ها در راهروی دادگاه چه می‌کنند؟

هر اثری خالق خودش را دارد. خواه شعر باشد یا موسیقی و داستان و هر چیز دیگری. حالا وقتی از یک اثر هنری کپی شود یا بی‌اجازه خالقشان از آنها استفاده شود، مسلما واکنش‌های خالقان را در پی خواهد داشت. آنها می‌توانند موضوع را به دادگاه هم بکشانند و شکایت خود را به عنوان خالق مطرح کنند. اگر خالق هم دستش از دنیا کوتاه باشد، فرزندان و وارثان او می‌توانند پیگیر این حقوق باشند و خواهان کسب اجازه برای استفاده از این آثار باشند. بتازگی اتفاقی رخ داده از همین نوع و کار را به دادگاه رسانده است. فرزندان زنده‌یاد رحیم معینی کرمانشاهی یکی از شاعران معاصر نسبت به استفاده سروده‌های پدرشان از سوی چند خواننده اعتراض کرده و البته به همین حد هم اکتفا نکرده و کار را به شکایت رسمی در دادگاه کشانده‌اند. این اتفاقات طی چند سال گذشته ‌چند بار هم برای هنرمندانی که در قید حیات هستند و هم آنها که دستشان از دنیا کوتاه است، رخ داده است. در ادامه مروری می‌کنیم بر این اتفاقات تا ببینیم کدام‌یک از شاعران در این عرصه مورد دستبرد ادبی بی‌اجازه واقع شده‌اند!

بعد از مرگ افشین یداللهی

این ترانه‌سرا محبوب خیلی‌ها بود؛ هم خواننده‌ها و هم مردم. او اسفند 95 در یک تصادف رانندگی درگذشت.

بعد از مرگش جشنواره و جایزه ادبی بود که به نامش شکل گرفت و چند تا از شعرهایش هم بدون کسب اجازه از خانواده اش خوانده شد.

خانواده این ترانه‌سرا هم از مجموع اتفاقات پیش آمده ناراحت بودند و قصد شکایت داشتند که این بار هم موضوع ختم به خیر شد، آنها که خلاف قانون عمل کرده بودند خودشان با خانواده یداللهی قرار ملاقاتی گذاشتند و موضوع را با صلح و آشتی پایان دادند.

هیراد و شاعران

اتفاقات میان حمید هیراد و شاعران اما همه گیر بود و در فضای مجازی و غیر‌مجازی واکنش‌های زیادی را در پی داشت. این خواننده جوان موسیقی پاپ بخشی از شعرهای شاعران مختلف را به نام خود لابه‌لای ترانه‌هایش گنجانده بود و به سرقت ادبی محکوم شده بود. شاعران هم کفش و کلاه کردند بروند دادگاه و شکایت رسمی کنید که شرکت طرف قرارداد هیراد سعی کرد ماجرا را جور دیگری حل کند و حق‌الزحمه یا بهتر بگوییم حق السکوتی به شاعران بپردازد و ماجرا را تمام کند. ظاهرا همین‌طور هم شد و ماجرا به خیر گذشت. اما سر و ته این ماجرا آخرش هم معلوم نشد، از بس حاشیه داشت و . ...

آقای ترانه‌سرا و شکایت از 3 خواننده

سال گذشته خبر این شکایت همه جا پیچید. اردلان سرافراز ترانه‌سرایی که سال‌هاست در ایران زندگی نمی‌کند، از فرزاد فرزین، رضا صادقی و سینا سرلک شکایت کرد و گفت آنها بدون کسب اجازه و آوردن نامش از ترانه‌های او استفاده می‌کنند. همان موقع هم رسما شکایت و این موضوع را رسانه‌ای کرد.

نکته جالب این بود که نامبردگان مورد شکایت هم به این اتفاق نهایت احترام را گذاشتند و در دادگاه حضور پیدا نکردند!

بعد از مدتی هم دادگاه حکم خود را این‌طور اعلام کرد: سه خواننده هر کدام به سه سال حبس تعزیری محکوم شده‌اند. بعد از این هم نه خبری اعلام شد که اردلان سرافراز کوتاه آمده و نه خبری مبنی بر درخواست تجدید‌نظر خواننده‌ها اعلام شد. با این حساب خدا می‌داند بالاخره بین این دو طرف ماجرا چه اتفاقی رخ داده، کوتاه آمده‌اند یا حبس تعزیری به جزای نقدی تبدیل شده است.

این بار فرزندان معینی کرمانشاهی

حالا هم پای شکایت تازه‌ای به میان آمده است و فرزاندان زنده یاد معینی کرمانشاهی از محمد معتمدی، سالار عقیلی، فرزاد فرزین و پوریا خاکپور به خاطر استفاده بی‌اجازه از سروده‌های پدرشان شکایت کرده‌اند. یکی از این افراد هم سعی کرده ماجرا را با نشست و گفت‌وگو حل کند و کار به دادگاه نکشد که خانواده معینی کرمانشاهی نپذیرفته‌اند. ظاهرا پایشان را در یک کفش کرده‌اند و فقط می‌خواهند توی دادگاه تکلیف کار را روشن کنند. البته یکی از همین خواننده‌ها هم موضوع را انداخته گردن صدا و سیما و گفته او تصمیم به خواندن شعر مورد نظر نداشته و صدا و سیما این برنامه را برای انتشار آلبومی به او داده است.

در عالم موسیقی هم همین خبرهاست

در دیگر عوالم هنر هم همین خبرهاست. رضا خرم، فرزند زنده‌یاد همایون خرم آهنگساز بزرگ موسیقی ایران هم بارها از این موضوع شکایت کرده و راهی دادگاه شده است. البته با پیگیری‌های جدی او این روزها کمتر شاهد چنین اتفاقاتی هستیم و ساخته‌های خرم ظاهرا دیگر بدون اجازه خانواده‌اش مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

قانون چه می‌گوید؟

معلوم است دیگر، قانون حرف حساب می‌زند. می‌گوید از اثر هنرمندی بدون کسب اجازه از او استفاده نکنید. اگر هم قصد دارید اثر هنرمندی را که درگذشته و دستش از دنیا کوتاه است، استفاده کنید، تا مدت 50 سال پس از مرگش باید از خانواده‌اش اجازه بگیرید و اگر آنها موافقت نکردند، از تصمیم‌تان صرف‌نظر کنید.

زینب مرتضایی‌فرد

فرهنگ و هنر