انیمیشن‌های مبلغ!

این در حالی است که صنعت انیمیشن در دنیا در حوزه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از کارکردهای آن در حوزه سرگرمی و نمایش است و ما آن را به‌عنوان کارتون‌های کودکانه می‌شناسیم. از کاربردهای مهم انیمیشن در جهان که غالبا هم در تلویزیون استفاده می‌شود، ساخت تیزر و آگهی‌های تبلیغاتی است که به شکل انیمیشن تهیه و تولید می‌شود. در این گزارش می‌کوشیم به بازخوانی و مرور انیمیشن در تبلیغات و آگهی‌های بازرگانی بپردازیم.

تیزرسازی امروزه به‌عنوان یکی از پرکاربردترین ساحت‌های صنعت انیمیشن در دنیا شناخته می‌شود و تیزرهای کارتونی نقش مهمی در تبلیغات کالا یا آموزش مهارت‌های شهروندی و به اصطلاح فرهنگ‌سازی دارد. تیزرهای کارتونی از این قابلیت و ظرفیت برخوردارند تا با تکیه بر قوت تخیل از یک‌سو و قابلیت بازنمایی بصری و دراماتیک از سوی دیگر در خدمت بسط و بازنمایی بسیاری از مفاهیم آموزشی یا تجاری قرار گرفته و از سویه‌های روانشناختی و نمایشی آن برای تبیین یا تبلیغ یک کالا یا هدف بهره برد. در واقع تیزرهای کارتونی محدود به واقعیت‌ها و محدویت‌های آن نبوده و می‌تواند در شکل‌گیری و تولید آثار فانتزی در حوزه تجارت یا آموزش مورد استفاده قرار بگیرد. برای تبلیغ یک کالا می‌تواند کاراکترهای کارتونی بسیاری خلق کرد یا از آنها در فضاهای فانتزی که امکانش در تبلیغات‌های انسانی نیست، بهره برد. ضمن این‌که این کاراکترها اگر واجد جذابیت‌های بصری و دراماتیکی باشند، می‌توانند قدرت تبلیغی یک تیزر را افزایش داده و به فروش بیشتر یک کالا یا تغییر و اصلاح یک رفتار یا شکل‌گیری یک‌عادت فرهنگی تازه موثر باشند. جالب این‌که انیمیشن‌های تبلیغاتی در عین حال کارکرد سرگرم‌کنندگی هم دارند و آگهی و آگاهی را به سرگرمی پیوند زده تا مخاطب را با خود همراه کنند. ضمن این‌که برخی از این کاراکترهای تبلیغاتی بتدریج به تیپ‌های کارتونی و شخصیت‌های نقاشی محبوبی بین مردم بدل شدند که همین محبوبیت به تاثیر‌گذاری تیزرهای تبلیغی ساخته شده از آنها تاثیر می‌گذاشت. چه بسا بتوان آنها را سلبریتی‌های کارتونی دانست که حضورشان در یک تبلیغ به برند شدن آنها کمک می‌کرد.

بابا برقی

بابابرقی شخصیتی بود که به‌عنوان نماینده شرکت توانیر در برنامه‌های تبلیغاتی و هشداردهنده این شرکت حضور داشت. از شخصیت بابابرقی در نقاشی‌های دیواری شهرها نیز استفاده می‌شد. خالق شخصیت رئال و انیمیشن بابا برقی سیدمحسن شهشهانی‌نژاد و شاعر مجموعه هم رضا اشعاری بود. تبلیغات آهنگین و شعرگونه بابابرقی آن‌قدر در تلویزیون تکرار شد که ملکه ذهن مردم شد و آن را به نماد صرفه‌جویی در جامعه تبدیل کرد. پس از عبور از میانه‌های دهه 80 و گذر از خاموشی، ادامه داستان‌های بابابرقی و تبلیغات آن کم‌کم به فراموشی سپرده ‌شد، اما همچنان این انیمیشن تبلیغاتی در حافظه بصری آن نسل به‌عنوان شخصیتی محبوب شناخته می‌شود، همچنین شعار «هرگز نشه فراموش لامپ اضافه خاموش» یکی از ماندگارترین شعارهای تبلیغاتی از یادها نرفته است.

دیرین دیرین

دیرین دیرین نام یک مجموعه پویانمایی ایرانی در ژانر طنز با کارگردانی و تصویرگری علی درخشی است که به مشکلات اجتماعی، فرهنگی محیط‌زیست و... می‌پردازد. محمدرضا علیمردانی، گویندگی تمام قسمت‌های این انیمیشن را تاکنون به‌عهده داشته‌است. این انیمیشن گرچه به‌عنوان تیزر بازرگانی شناخته نمی‌شود اما کارکردهایی تبلیغاتی وسیعی داشته و می‌توان آن را مصداقی از یک انیمیشن انتقادی ـ فرهنگی دانست که در زمینه‌های مختلف اجتماعی با نگاه انتقادی خود دست به آموزش شهروندان و فرهنگ‌سازی می‌زند. دیرین‌دیرین یکی از پرمخاطب‌ترین انیمیشن‌های تبلیغاتی به مفهوم عام محسوب می‌شود از دامنه و عمق تاثیرگذاری بالایی بر مخاطبان برخوردار بوده و بشدت میان مردم محبوب شده است. قابلیت‌های آموزشی و تربیتی آن نشان می‌دهد غیر از سرگرمی چه ظرفیت بالایی در انیمیشن برای آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی وجود دارد که تنها در دنیای انیمیشن قابل تحقق است.

انیمیشن‌های تبلیغی ـ داستانی

نمونه‌هایی که در بالا بررسی شد انیمیشن‌هایی بودند که بر محور یک‌کاراکتر خاص شکل می‌گرفتند. این نوع از انیمشن‌ها شخصیت‌محور بوده و بار اصلی تبلیغی و پیام‌های تبلیغی بر دوش آنهاست؛ اما برخی دیگر از انیمیشن‌های تبلیغاتی هم وجود دارند که قصه‌محور بوده و به کاراکتر خاصی متکی نیست. این جنس انیمیشن‌ها معمولا یک موقعیت داستانی خلق می‌کنند و تبلیغ یک کالای خاص را در بستر این موقعیت نمایشی انجام می‌دهند. از جمله این انیمیشن‌های تبلیغاتی می‌توان به تبلیغ بستنی میهن اشاره کرد که در آن یک گاو مادر و فرزندش کاراکترهای اصلی آن بودند. جمله معروف آن انیمیشن این بود که گوساله به مادرش می‌گفت مامان بسنتی‌اش خوشمزه‌تره. در واقع بسیاری از انیمیشن‌های تبلیغاتی مثل کارتون‌های داستانی از حیوانات و شخصیت‌های حیوانی برای تبلیغ یک کالا بهره می‌برند که از متداول‌ترین شیوه‌های تبلیغاتی در حوزه انیمیشن است.

سیا ساکتی

یکی از مشهور و محبوب‌ترین کاراکترهای تبلیغاتی انیمیشنی سیا‌ساکتی بود. مجموعه پویانمایی‌های تبلیغاتی راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی. برخی از شخصیت‌های این مجموعه عبارتند از سیا‌ساکتی، داوود خطر، هوتن، فرخ، سهراب (پسرخاله سیا)، سامان، راد و بهاره. خالق این مجموعه بهرام عظیمی است که آن را سال 1379 تولید کرد. دوبلور تمامی شخصیت‌های مرد این مجموعه حسین باغی بود و پس از فوت وی سال 1389، به‌جای شخصیت‌ها ابراهیم شفیعی، علی‌همت مومیوند و رضا آفتابی صحبت کردند. و دوبله صدای شخصیت‌های زن و کودک با آزاده مویدی‌فر بود. نام ساکتی از نام ابراهیم ساکتی، مدل‌ساز و انیماتور اولیه پروژه برداشته‌ شد. سری اول مجموعه با نام «ماجراهای داوودخطر و سیا» در سال‌های 1379 و 1380 پخش شد و تاکنون
پنج سری از این مجموعه ساخته‌شده که کارگردانی هر سری را به ترتیب امیرمحمد دهستانی، بهرام عظیمی، ابراهیم ساکتی، ارد پیکانفر و مجدد ابراهیم ساکتی انجام داد. این کارتون تبلیغاتی به قدری محبوبیت پیدا کرد که هم عروسک‌های آن ساخته شد و به بازار آمد و هم سال 1389 مجموعه‌ای به نام «سیا ساکتی و ماجراهای خفن» در شبکه نمایش خانگی
به فروش رسید.

سید رضا صائمی