«آقا»ی کتابخوان

چه خبر از جزئیات؟

طبق خبری که دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌ا... خامنه‌ای منتشر کرده است، بازدید رهبری از نمایشگاه حدود 90 دقیقه طول کشیده و ایشان در این بازدید از 50 غرفه بازدید کرده‌اند. سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد در این بازدید، رهبر انقلاب را همراهی کرده است. ضمن نقل قول‌هایی که پایگاه مزبور از رهبری منتشر کرده این جمله هم به چشم می‌خورد که امیدوارم کتاب جایگاه خود را در جامعه پیدا کند و این یعنی، جامعه امروز ما با کتاب، نسبت قابل قبولی ندارد.

هرچند جام‌جم مانند خبرگزاری‌های اصلی کشور در ایام برگزاری نمایشگاه در مصلای تهران خبرنگار مستقرِ دائم ندارد، اما خب ما هم منابع خودمان را داریم. طبق اظهارات منابع مطلع ما، بازدید رهبری نسبت به سال‌ها و دوره‌های گذشته مختصرتر و مجمل‌تر بوده و خیلی به طول نینجامیده است. در این بازدید راهروهای 29، 30 و 31 شبستان اصلی مورد بازدید قرار گرفته که عمدتا محل حضور ناشرانی است که اگر دستی بر آتش کتاب و نشر داشته باشید، احتمالا می‌دانید بعضی از آنها در سال‌های اخیر حواشی خاص خودشان را داشته‌اند و بعضا روی تیتر رسانه‌ها بوده‌اند.

البته ناگفته نماند احتمالا برنامه مسیر بازدید توسط تیم حفاظت تعیین شده باشد و از آنجا که این راهروها در بخش انتهایی شبستان قرار دارند از نظر اصول حفاظتی، وضعیت مناسبت‌تری دارند. ناشرانی مانند نوید شیراز، نی، ثالث، نیلوفر، سخن و هلال از ناشرانی بودند که توسط رهبر انقلاب مورد بازدید قرار گرفتند. نکته جالب دیگر هم این که رهبری در بازدید از غرفه هلال از احوال اسماعیل شفیعی سروستانی، مدیرمسئول انتشارات هم غافل نبوده‌اند که اخیرا تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند.

آیت‌ا... خامنه‌ای در بازدید از غرفه نشر نیلوفر هم اشاره‌ای به رمان چهار جلدی «خانواده تیبو» کرده بودند که مشروحش را در همین صفحه ذکر کرده‌ایم و بخوانید.

افتتاح اولین دوره توسط رئیس‌جمهور، خامنه‌ای

شاید بد نباشد بدانید اولین دوره نمایشگاه کتاب تهران توسط آیت‌ا... خامنه‌ای افتتاح شده است. ایشان آن زمان رئیس‌جمهور بودند. اولین دوره این نمایشگاه سال 1366 و در همین محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد که البته از سال 85 دیگر نمایشگاه آنجا برگزار نمی‌شود. ناگفته نماند آن دوره نمایشگاه یک فرق مهم دیگر با این دوره‌های اخیر دارد و آن هم این که در آبان ماه برگزار شده بود. چرا آبان؟! خب هفته کتاب جمهوری اسلامی در آبان قرار دارد و به همین دلیل هم نمایشگاه در پاییز برگزار شده است. در سال‌ها بعد، اما برگزاری نمایشگاه به اردیبهشت ماه منتقل شد.

10 سال غیبت، 21 سال حضور

امسال سی‌ویکمین دوره نمایشگاه کتاب برگزار شده است. آیت‌ا... خامنه‌ای طی 31 سال اخیر 21 مرتبه از نمایشگاه بازدید کرده و ده دوره هم در آن حضور نداشته‌اند. دو دوره غیبت ایشان در سفر استانی (کرمان، کردستان)، پنج دوره غیبت در دو دوره دولت اصلاحات (دوران وزارت ارشاد مهاجرانی و مسجدجامعی) و سه دوره غیبت هم تا اینجا در دو دولت رئیس‌جمهور روحانی اتفاق افتاده است. ایشان در سال‌های 91 و 92 به ترتیب از بیست‌وپنجمین و بیست‌وششمین نمایشگاه کتاب بازدید کردند. با این حال در سال 1393 بعد از حرف و حدیث‌های گوناگون در نهایت از قول حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدی گلپایگانی اعلام شد ایشان از این دوره از نمایشگاه بازدید نمی‌کنند. اقدامی که نسبت به سوابق طولانی سال‌های قبل و توجه ویژه‌ای که نسبت به کتاب دارند، کمی عجیب بود. هرچند بعضی حرف و حدیث‌های درگوشی حکایت از نارضایتی ایشان از مجموعه سیاست‌های فرهنگی دولت داشت و بر همین مبنا بعضی افراد، این اقدام ایشان را نمادی از نارضایتی از این سیاست‌ها اعلام کردند.

زیر ذره‌بین

توجه دوباره به «خانواده تیبو»

هرچند بازدید امسال رهبری تا حدی مختصر بود و حاشیه چندانی هم نداشت اما همیشه دیدارهای رهبری جذابیت‌های خاص خود را هم دارد. در بازدید روز گذشته هم ایشان وقتی در غرفه انتشارات نیلوفر حضور پیدا کردند رمان «خانواده تیبو» نظرشان را جلب می‌کند و بعد هم به خاطره برخورد خود با مرحوم ابوالحسن نجفی اشاره می‌کنند: «سال‌ها قبل ابوالحسن نجفی با آقای مرحوم حبیبی و چند نفر دیگر از بزرگان ادبیات آمدند پیش ما. من پرسیدم شما مترجم خانواده تیبو هستید؟ آقای نجفی از این که من اسم این رمان را بلدم تعجب کردند. بعد که نشستیم من از رمان تعریف کردم و نقدی هم به ترجمه ایشان گفتم. آقای نجفی با تعجب بیشتر پرسید شما واقعا هر چهار جلد را خوانده‌اید؟ من اصلا فکرش را نمی‌کردم شما حتی اسمش را شنیده باشید! گفتم حالا خوانده بودم دیگر... خدا آقای ابوالحسن نجفی را بیامرزد. کتاب خانواده تیبو رمان خیلی خوبی بود که متاسفانه در حد قدرش معروف نشد.»

خانواده تیبو داستان زندگی یکی از افراد ثروتمند و با نفوذ فرانسه در اوایل قرن بیستم است.

در طول داستان، ژاک جوان و سرکش، به واسطه جمع‌های دوستانه، با تغییر و تحولات تدریجی در اروپا و اندیشه‌های سوسیالیستی آشنا می‌شود. این آشنایی او را دچار کشمکش‌های درونی برای پیوستن یا نپیوستن به این جریانات فکری می‌کند، اما عاقبت، او به نهضت‌های انقلابی می‌پیوندد. اما آنتوانِ پزشک به تغییر وضعیت سیاسی و اجتماعی جامعه از طریقی غیر از انقلاب معتقد است. وی بیشتر ترجیح می‌دهد در مطب کوچکش به طبابت بپردازد و غوطه‌ور در زندگی آرام و بی‌دغدغه‌اش باشد تا این‌که خود را درگیر بحث‌ها و جدل‌های گروه‌های مبارز و انقلابی کند. «دفترچه خاکستری، ندامتگاه، فصل گرم، طبابت، سورلینا، مرگ پدر، تابستان 1914 و سرانجام» عنوان فصل‌های این کتاب چهار جلدی است که انتشارات نیلوفر تاکنون چند بار آن را تجدید چاپ کرده است.

آیت‌ا... خامنه‌ای جای دیگر در مورد این رمان گفته‌اند: «معمولا رمان‌های بزرگ و قوی فرانسوی‌ها و روس‌ها تصویر هنرمندانه واقعیت‌های زندگی است. این کتاب خانواده تیبو هم همین‌طور است. در آنجا مجموعه‌های چپ و سوسیالیست در فرانسه و آلمان و اتریش و سوئیس چقدر تلاش کردند برای این که بتوانند جلوی جنگ جهانی اول را که استشمام می‌کردند بگیرند اما نتوانستند و همه این تلاش‌ها هدر رفت. تلاش آنها برای ایجاد حاکمیت سوسیالیستی بود. بعد از اندکی این روسیه تزاری به وجود آمد که آن هم شد یک تجربه ناموفق دیگر برای این حرکت غربی.»