روستـا تو را می‌خواند

دیروز حوالی ساعت3 بعد ازظهر که این سطرها نوشته می‌شد، جمعیت ایران 81 میلیون و 140هزار و897 نفر بود. آمارها می‌گوید از این تعداد 74 درصد درشهرها زندگی می‌کنند و 26 درصد در روستاها، نوعی روایت توزیع ناعادلانه جمعیت در خاک کشور و تلنبار آدم‌های فقیر و محروم درحاشیه شهرها، ‌بعد هم وارد آمدن فشار مضاعف به شهرهایی که خودشان لزوما غنی و بی‌مشکل نیستند.

معادله پیچیده است، اصلا به کلافی سردرگم شبیه شده، بسیاری از روستاها خالی شده‌اند، بیم خالی شدن خیلی‌های دیگرشان هم می‌رود.

مردمانی که به هزار دلیل روستای آبا و اجدادی شان را گذاشته و کوچ کرده‌اند، مدت هاست که جای خالی شان دغدغه‌های امنیتی ایجاد کرده، آنقدر که عده‌ای معتقدند لااقل مردم روستاهای مرزی را برای ماندن باید دلخوش کرد.

مدافعان این تفکرحالا طرحی را در دستور کار و اجرای قریب‌الوقوع دارند که اگر بی‌چون و چرا اجرا شود و تا رسیدن به نتیجه رها نشود، دست‌کم 700 روستا را احیا خواهد کرد؛ طرحی که روستاهای مهاجر فرست امروزی را باثبات می‌کند و مردمانش را توانمند.

قرار است چه کنند؟

بیشتر ساکنان حاشیه شهرها، روستایی‌اند و جویای کار، فوج فوج مردمی که درآمد نداشته اند و پناه آورده اند به حاشیه‌های جرم خیز هم به مشکلات دامن زده اند و هم خود گرفتار آسیب‌ها شده‌اند.

شاید به همین دلیل است که یک سوی ماجرای اجرای طرح توانمندسازی روستاها، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه ایستاده، معاونتی که روز گذشته مدیرکل پیشگیری‌های وضعی آن خبر اجرای طرح‌های توانمندسازی را در700 روستای کشور به تسنیم اعلام کرد و کمی درباره جزئیاتش سخن گفت.

علیرضا ساوری گفته است برای مقابله با مهاجرت روستاییان و گسترش حاشیه‌ نشینی، 3000 روستا شناسایی و هدف‌گذاری شده اند اما فعلا کار در 700 روستا از هفت استان مهاجرفرست کشور آغاز می‌شود که از لرستان تا اردبیل، کرمانشاه، خراسان‌شمالی، خراسان‌جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان را دربرمی‌گیرد.

او می‌گوید اقدامات توانمندسازی در سه حوزه مدیریت یکپارچه منابع آب و خاک، حرفه‌آموزی به روستاییان و توسعه صنایع‌دستی و گردشگری با تمرکز بر گردشگری اکوکمپ اجرا خواهد شد.

روستاها، تشنه توجه

زمانی روستاها همه چیز داشتند، تولیدکننده صددرصد بودند و به بقیه مردم خوراک می‌دادند. روستاها زمانی مهد صنایع‌دستی بودند و هرچه می‌خواستند را به‌دست خویش می‌ساختند.

روستاها جذاب بودند.آن زمان که رودها و آبشارها و کوه‌های دست نخورده شان، شهری‌ها را جذب می‌کرد. دور نیست آن روزگار که آب به روستاها جلا می‌داد و خاکشان را حاصلخیز می‌کرد. همان دوران که هنوز رودخانه‌ها و تالاب‌ها جان داشتند و خبری از مرگ هورها نبود.

ورق روستاها اما سال‌هاست برگشته. حالا ما شده‌ایم راوی خالی از سکنه شدن بسیاری از روستاها و هجوم خشکسالی به دهات و روایت ما از این که بی‌آبی،‌ سیل مهاجرت راه انداخته است.

حتما به همین علت است که درگاه ملی آمار نشان می‌دهد نرخ رشد اقتصادی کشورمان در شش ماه نخست امسال در گروه کشاورزی فقط 0.9 درصد بوده است، درحالی که نرخ رشد درگروه خدمات 2/7درصد را تجربه کرده است.

کاهش رشد کشاورزی و افزایش رشد خدمات هرچند غیرمستقیم ولی بوضوح از سکه افتادن کشاورزی در روستاها حکایت دارد که یک طرفش می‌رسد به چالش مهاجرت.

پس شاید بهتر آن است احیای منابع آب و خاک و رونق کشاورزی همان گونه که علیرضا ساوری گفته است در راس اقدامات قرار بگیرد.

این نکته‌ای است که ناصر مقدسی، قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با ما بر آن تاکید می‌کند و می‌گوید حفظ منابع تولید در روستاها باید همواره جزو اولویت‌ها باشد.

او می‌گوید بخش عمده‌ای از مساحت کشور ما به سبب وضعیت اقلیمی دچارخشکسالی و بیابان‌زایی است که باعث شده به صورت قهری گرفتار برخی محدودیت‌ها باشیم ولی مشکل این است با وجود این محدودیت‌ها بازهم با کارهای غیراصولی به آن دامن می‌زنیم.

مقدسی گله‌اش این است که پتانسیل مناطق روستایی مان برای تولید نادیده گرفته می‌شود و برای حفظ منابع آب و خاک از روش‌های نوین کمتر استفاده می‌شود. او تاکید دارد باید کشاورزی هوشمند شود، باید آموزش روستاییان برای حفظ آب و خاک در دستور کار قرار گیرد و بحران ضایعات کشاورزی که به هدر رفت منابع منجر می‌شود، کنترل شود.

همچنین فعالیت روستاها باید متنوع شود و در حوزه فرآورده‌های ارگانیک به‌طور جدی کار شود. مقدسی می‌گوید اگر این کارها انجام شود ارزش افزوده در روستا و درآمد مردمانشان بالا می‌رود. آن وقت به هیچ وجه بازگشت جمعیت به روستاها دور از ذهن نیست.

شکور پورحسین، نماینده مردم اردبیل درخانه ملت و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در گفت‌وگو با ما نظراتی مشابه دارد.

او که استان متبوعش جزو هفت استانی است که طرح توانمندسازی روستاییان درآن انجام می‌شود، می‌گوید دولت توجه خوبی به توسعه اردبیل داشته و برای مهارمنابع آب، تقویت آبیاری مدرن و افزایش تولید و صادرات از محل صندوق توسعه ملی بتازگی یک میلیارد دلار در نظر گرفته اما با این حال توسعه اشتغال همچنان مهم ترین نیاز مناطق روستایی است.

او اشاره می‌کند به آمار به دست آمده در مرکز پژوهش‌های مجلس که اشاره دارد به بیکاری 7.5 میلیون جوان در کشور و اضافه می‌کند که برای رفع این مشکل چاره‌ای بجز افزایش سرمایه‌گذاری در مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته و حتی ایجاد شرکت‌های دانش بنیان در آنها نیست.

چالش روستاها جدی است، بسیاری از مردم روستا این روزها عزم ماندن در وطن ندارند، شاید دلخوش و امیدوار نیستند که بمانند، بی‌آبی و خشکسالی‌های کهنه هم که آزارشان می‌دهد،‌ پس باید دستشان را گرفت و یاری شان کرد و شوق زندگی در دلشان انداخت وگرنه بازهم باید از تخلیه روستاها نوشت، حتما رقم‌هایی بزرگ تر از 33 هزار روستا که منابع دولتی تائید کرده‌اند که تا به حال خالی از سکنه شده‌اند.

مریم خباز - جامعه جام جم