اما و اگرهای مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار

علی شفیعی

مصرف مستمر و طولانی مدت نوشیدنی‌های پرکافئین می‌تواند مصرف‌کننده را با عوارضی مواجه کند، اما در مقابل همین نوشیدنی‌ها اگر از نوع کم کافئین و به میزان کم و در زمان مناسب مصرف شوند می‌توان از خواص درمانی و فواید آنها سود برد.

کافئین، برطرف‌کننده خستگی و انرژی زا

کافئین، محرک خفیف سیستم عصبی بدن است که با مهار میانجی‌های عصبی می‌تواند القاکننده آرامش باشد.

نوشیدنی‌های کافئین دار اگر روزانه به میزان کمتر از سه فنجان مصرف شوند اثرات کوتاه مدتی در انرژی زایی، رفع خستگی و شادابی دارند، اما به‌دلیل ادرارآور بودن نیاز فرد به نوشیدن آب را افزایش می‌دهند. در صورتی که از این نوشیدنی‌ها به میزان بیشتر و از نوع پرکافئین آن استفاده شود عوارض سوءکافئین با علائمی در بدن تظاهر خواهد کرد.

رفع بی‌خوابی با نوشیدنی‌های کافئین‌دار!

گاهی برخی افراد با نوشیدن قهوه خواب شبانه خود را به تعویق می‌اندازند، اما در مقابل تعدادی هستند که با مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار به خوابی آرام و عمیق می‌روند. شفیعی می‌گوید نوشیدنی‌های کافئین‌دار بخصوص قهوه اگر در زمان مناسب یعنی چهار پنج ساعت پیش از زمان خواب مصرف شوند می‌توان از آنها برای درمان اختلالاتی چون بد‌خوابی یا بی‌خوابی استفاده کرد. اما اگر مصرف این نوشیدنی‌ها زمان‌بندی خاصی نداشته باشد و بلافاصله قبل از خواب شبانه مصرف شوند به دلیل افزایش تجمع سروتونین ـ هورمون شادی‌بخش ـ در مغز باعث افزایش هوشیاری و کاهش خواب‌آلودگی می‌شوند و در مواردی برای کنترل سردردهای عصبی و میگرنی موثرند.

مصرف قهوه اسپرسو قبل از ورزش

برخی افراد قبل از شروع ورزش یک فنجان قهوه اسپرسو می‌نوشند و بر این عقیده‌اند که این نوشیدنی طی ورزش به افزایش سوخت و ساز بدن کمک می‌کند. واقعیت این است که نوشیدن یک فنجان قهوه از هر نوعی که باشد قبل از تمرینات ورزشی می‌تواند به مدت یکی دو ساعت 25-20 درصد کارایی ورزشی را افزایش دهد و باعث تسریع چربی‌سوزی و افزایش سوخت و ساز بدن
شود.

همچنین مصرف روزانه دو سه فنجان چای می‌تواند به میزان 10 درصد متابولیسم بدن را افزایش داده و حدود 150-100 کالری از انرژی دریافتی را بسوزاند.

دیابتی‌ها قهوه سبز و تلخ بخورند

تحقیقات نشان داده قهوه‌های کم‌کافئین همچون قهوه‌های نارس و سبز و تلخ اگر بدون شکر مصرف شوند در بهبود علائم دیابت بخصوص تیپ دو کمک‌کننده هستند و اگر طی روز و بخصوص هنگام صبح مصرف شوند به‌دلیل دارا بودن کروم، پتاسیم، منیزیم، برخی آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌های
گروهB، به افزایش سوخت و ساز بدن و مهار قند خون کمک می‌کنند. البته گفتنی است که قهوه می‌تواند با افزایش هورمون آدرنالین منجر به افزایش قند خون شود و معمولا افرادی می‌توانند از مزایای درمانی قهوه سود ببرند که به صورت مستمر و روزانه دو سه فنجان قهوه و در زمان مناسب میل کنند.

این نوشیدنی‌های کافئینی را محدود کنید

از مصرف بیش از حد قهوه‌های پرکافئین همچون قهوه ربوستا که دو برابر قهوه عربیکا کافئین دارد اجتناب کنید. مبتلایان به چربی بالای خون و دیابت از مصرف قهوه‌های پرکافئین و نوشیدنی‌های کافئین‌دار پرشیرین به‌دلیل اثرات نامطلوبی که بر سطح چربی سرم خون دارند و باعث افزایش‌تری گلیسیرید و کلسترول بد خون(LDL) می‌شوند پرهیز کنند. توصیه می‌شود مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی را به حداقل برسانید، زیرا احتمال حساسیت‌زایی و بروز آلرژی‌ها را افزایش می‌دهند.

کافئین برای چه کسانی ضرر دارد؟

بیشتر نوشیدنی‌ها و قرص‌های کافئین دار باعث افزایش تپش قلب می‌شوند و بیماران قلبی ـ عروقی، مبتلایان به پرفشاری خون، افراد دچار سردرد‌ها و بی خوابی‌های مزمن، افراد سیگاری و کسانی که دچار اختلالات روانی همچون استرس و اضطراب شدید هستند، افراد با ناراحتی‌های گوارشی، مبتلایان به اختلالات کبدی و کلیوی و کسانی که مشکلات مفصلی و تراکم استخوان پایینی دارند و زنانی که مبتلا به فیبروکیستیک سینه هستند، نباید از نوشیدنی‌های پرکافئین حتی نوشیدنی‌های کولادار استفاده کنند. البته این قبیل مبتلایان می‌توانند به میزان کم از قهوه سبز استفاده کنند. افراد سالم می‌توانند روزانه سه چهار فنجان نوشیدنی‌های کم کافئین از هر نوع که باشد استفاده کنند.

صحت و سقم لاغری با قهوه سبز

قهوه سبز، قهوه کال و بو نداده است که گفته می‌شود این نوع قهوه برای لاغری معجزه می‌کند. این قهوه در مقایسه با دیگر قهوه‌ها نظیر ربوستا، کافئین کمتر و ضمنا ترکیبات غیرکافئینی سرشاری دارد که کمتر در مواردی نظیر فشارخون و تپش قلب آسیب‌رسان است. این قهوه باعث کاهش اشتها شده و به افزایش سوخت و ساز بدن و لاغری کمک می‌کند. اما این به آن معنا نیست که فرد با نوشیدن آن لاغر شود. مصرف نوشیدنی قهوه سبز می‌تواند در رژیم‌های لاغری همراه با دیگر پرهیزهای غذایی کمک‌کننده باشد.

نوشیدنی‌های کافئینی از دیدگاه طب سنتی

کافئین از اجزای گرم و خشک موجود در قهوه و چای و تمامی نوشیدنی‌های کافئین دار است. میزان کافئین موجود در قهوه و دیگر فرآورده‌های آن از چای بیشتر است و افراط در آن می‌تواند عوارض زیادتری در مصرف کننده ایجاد کند. عارضه مهمی که در اثر افراط در مصرف قهوه در منابع طب ایرانی مطرح شده است اثر منفی آن بر قوای جنسی اعم از میل جنسی و تولید نطفه است که عمدتا در مصرف‌کنندگان دانه‌های کهنه و بریان شده قهوه بیشتر دیده می‌شود. برای کاهش عوارض قهوه افزودن زنجبیل، نبات، گلاب و بویژه زعفران توصیه شده است. به غیر از چای و قهوه و فرآورده‌های آن ترکیبات حاوی کافئین در بازار زیاد هستند. بسیاری از نوشابه‌های انرژی زا، انواع ترکیبات و نوشیدنی‌های شکلاتی و کاکائویی، بعضی از انواع قرص‌های لاغری و مسکن‌ها، برخی از آدامس‌های خوشبوکننده دهان و انواع نوشیدنی‌ها و خوراکی‌هایی که به نوعی باعث افزایش هوشیاری و کاهش خواب‌آلودگی می‌شوند از این جمله‌اند که مداومت بر مصرف این ترکیبات یا افراط در مصرف آنها می‌تواند عوارض سوء کافئین را به همراه داشته باشد.

جام‌جم