قصه‌گویی در محدوده آپارتمان

در این دسته از آثار، محل مورد نظر به یک شخصیت تبدیل شده و در پیشبرد داستان نقش مهمی را ایفا می‌کند.. گروه دیگری از مجموعه‌های تلویزیونی که کم‌تعداد هم نیستند، کارهایی هستند که شخصیت‌های اصلی‌اش در یک آپارتمان حضور داشته و قصه هر قسمت حول محور آن روایت می‌شود. این‌گونه سریال‌ها که به سریال‌های آپارتمانی شهرت پیدا کرده‌اند، به‌واسطه کم بودن تعداد لوکیشن مورد توجه تهیه‌کنندگان قرار گرفته و تعداد این قبیل سریال‌ها افزایش چشمگیری پیدا کرده ا ست. حال به بهانه پخش سریال «عمودی‌ها» به کارگردانی محمدحجت ذیجودی از شبکه سه سیما، نگاهی به چند مجموعه تلویزیونی آپارتمانی موفق در ربع قرن اخیر می‌اندازیم که مهمان قاب کوچک تلویزیون مردم ایران شده‌ است.

آپارتمان:تلخ و شیرین زندگی

فرهاد توحیدی زمانی نگارش فیلمنامه آپارتمان را آغاز کرده که آپارتمان‌نشینی رشد چشمگیری در تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران پیدا کرده و بسیاری از مردم را درگیر مشکلات و مسائل ریز و درشت خود کرده بود. اما کاری که توحیدی و اصغر هاشمی در این مجموعه کردند این بود که هر‌یک از واحدها و ساکنانش را به مثابه برشی از جامعه در نظر گرفته و از کنار هم قراردادنشان درام را شکل دادند. از طرف دیگر در همان قسمت اول یک حادثه بزرگ پیش پای دو نفر از اهالی آپارتمان قرار دادند که ازدواج این دو را به مخاطره انداخته و چالشی بر سر راهشان به وجود می‌آورد. خرده‌داستان‌های مربوط به هر‌یک از واحدها هم بخش مهمی از بار فیلمنامه را به دوش کشیده و مخاطب را به همدلی وا می‌دارد.

همسران: یک کمدی آپارتمانی

زوج هنری موفق رسام و بیرنگ همواره شخصیت‌هایی تاثیرگذار و جریان‌ساز در قاب کوچک تلویزیون بودند. از محله بروبیا و بهداشت گرفته تا همسران که این آخری سرسلسله نوعی خاص از سریال‌های آپارتمانی به حساب می‌آید. سریال‌هایی با بن‌مایه کمدی آن هم نه از جنس آشنای همیشگی بلکه گونه‌ای متفاوت متکی بر شوخی‌هایی که علاوه بر کلام روی میمیک چهره بازیگرانش هم تاکید داشت. آقای لطفی و همسرش مهین در کنار علی و مریم شخصیت‌های اصلی همسران هستند که در هر قسمت با ماجرایی مواجه می‌شوند. بیرنگ و رسام در همسران مقداری فانتزی هم وارد فیلمنامه خود کرده و مخاطب را با جنس تازه‌ای از کار آشنا کردند.

خانه سبز و تکمیل تجربه موفق همسران

در این مجموعه پربیننده تلویزیونی با خانواده صباحی آشنا می‌شویم که چند نسل آن در یک مجتمع آپارتمانی ساکن هستند. از پدر و مادر رضا صباحی تا خود او، همسر و خواهر و در نهایت پسر و عروسش. نکته جالب در خانه سبز استفاده از راوی برای روایت قصه است که خوب نوشته شده و شیرینی خاصی هم در آن به چشم می‌خورد. فانتزی نه چندان پررنگ همسران در خانه سبز پررنگ‌تر شده و حتی تا جایی پیش رفته که جد بزرگ خاندان صباحی از داخل تابلو بیرون آمده و با پسران خانواده گپ‌و‌گفت می‌کند!

زیر آسمان شهر:کمدی با چاشنی آپارتمان‌نشینی

رضا عطاران به عنوان نویسنده فیلمنامه در سری نخست این سریال که با اقبال عمومی مواجه شد، تمامی شخصیت‌های خود را داخل یک آپارتمان هشت واحدی قرار داده و در هر قسمت قصه‌ای با محوریت آنها خلق می‌کرد. قصه‌هایی ساده و سرراست با شوخی‌های آشنا که گاه جذاب و گاه تکراری و کهنه از کار درمی‌آمد. رابطه میان ساکنان هر‌یک از واحدها هم نقشی کلیدی در شکل‌گیری قصه‌ها داشته و از خلال آن اشاره‌هایی گذرا هم به فرهنگ آپارتمان‌نشینی می‌شد. در این بین شخصیتی همچون خشایار مستوفی در کانون شوخی‌ها قرار داشته و به همین خاطر هم تکیه‌کلام‌های در نظر گرفته شده برایش هم به فرهنگ کوچه و بازار راه پیدا کرد که البته نباید از بازی تعمدا اغراق شده حمید لولایی هم در این نقش به سادگی عبور کرد.

همسایه‌ها و استفاده درست و بجا از یک کلیشه موفق

محمدحسین لطیفی در این مجموعه تلویزیونی کاملا به سراغ کلیشه‌های سریال‌های آپارتمانی رفته و از فرمول‌های آشنای آن بهره گرفته است؛ با این تفاوت که از کلیشه‌های یاد شده در روبنای کار بهره گرفته و زیربنای آن را متفاوت کار کرده است. چند همسایه در خانه‌ای با چند واحد آپارتمانی در حالی زندگی می‌کنند که صاحب آن خارج از کشور است. با آمدن او اتفاق‌های تازه‌ای رخ می‌دهد که قسمت‌های مختلف همسایه‌ها را شکل می‌دهد. رضا و مادر میانسالش نقش مهم‌تری نسبت به بقیه در پیشبرد داستان داشته و بقیه نیز مکمل‌های خوبی برای این دو به حساب می‌آیند. در عین حال سعی شده ساکنان آپارتمان‌ها از طبقات مختلف جامعه باشند تا از تضاد میانشان کمدی شکل بگیرد.

قتل در ساختمان شماره 85

یک نمونه غیرکمدی از سریال‌های آپارتمانی که توسط مهدی فخیم‌زاده ساخته شده است. در یک آپارتمان شلوغ و پرجمعیت که رازهای بسیار در خود دارد، جنازه‌ای داخل دیوار پارکینگ کشف شده و پای کارآگاه اداره آگاهی به آن باز می‌شود. مرد میانسالی که همراه دستیارش به دنبال ردی از قاتل میان سکنه مجتمع می‌گردد و از خلال آن به پرونده‌های دیگری از خلافکاری‌های اهل ساختمان می‌رسد. فیلمنامه قتل در ساختمان شماره 85 را می‌توان بهترین نمونه غیرکمدی در این باب به حساب آورد که نقاط عطف خوبی داشته و قصه آن از تعلیق مناسبی سود می‌برد. در این بین تعدد بازیگران، دست فخیم‌زاده را در انتخاب صحیح همگی آنها بسته و آن را به پاشنه آشیل کار تبدیل کرده است.

و دیگران

از دیگر سریال‌های ساخته شده با محوریت آپارتمان و آپارتمان‌نشینی می‌توان به پلاک یک، خانه اجاره‌ای، همسایه‌ها به کارگردانی مهران غفوریان و در آخر عمودی‌ها ساخته محمدحجت ذیجودی اشاره کرد که تنها وجه اشتراکشان کمدی بودن آنهاست.

کسری همایونی افشار