ناهمسانی همه‌پرسی اقلیم با موازین حقوق بین‌الملل

یعنی یک برتری را از نگاه سیاست بین‌الملل بر حقوق بین‌الملل داریم. اگر این مباحث قدرتی و سیاستی نبود، قطعا حقوق بین‌الملل بحث حق جدایی را به رسمیت نمی‌شناخت و تنها موضوعی که در حقوق بین‌الملل مورد شناسایی است، حق تصمیم‌گیری و تعیین سرنوشت مردم کشورهاست. این همان چیزی است که در اقلیم کردستان عراق از نظر استقلال و خودگردانی به دولت خودگردان داده شده است. حال اگر اختلافی بین دولت خودگردان و دولت مرکزی در بغداد است باید مابین خود حل کنند نه این که با کاشتن تخم نفاق و تفرقه در منطقه، بر بحران‌های منطقه دامن بزنند.

در این میان، طرح خاورمیانه بزرگ یا نوین که در زمان بوش در سال 2001 مطرح شد و براساس آن قصد داشتند کشورهای منطقه را تکه‌تکه کنند، نکته کلیدی آن است. حتی این طرح نیم نگاهی به ایران دارد. بر این اساس آنها قصد دارند سیاست استعمار نو، ‌سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن را با سیاست‌بازی در منطقه جا بیندازند. حالا آن شرایط منطقه خاورمیانه را مناسب می‌بینند تا بتوانند نقشه‌های خود را محقق کند.

هرچند کنشگران مختلفی در منطقه مخالف برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان هستند و در برابر آن ایستادگی می‌کنند، اما راه برای مسعود بارزانی در دنیای سیاست بین‌الملل باز است و با حمایت‌ها و دلارهای قدرت‌های خارجی بعید نیست آنها بتوانند بحث استقلال را پیش ببرند. با این همه، به نظر می‌رسد مقامات اقلیم کردستان عراق با طرح موضوع همه‌پرسی به دنبال سیاست چانه‌زنی نیز هستند.

بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران بویژه وزرات امور خارجه ما وظیفه سنگینی دارد و باید این موضوع را به عنوان یک مخاطره امنیتی برای ما در نظر بگیرد و با رایزنی‌های دیپلماتیک همه تلاش خود را به منظور بسیج منطقه‌ای در مقابل این مخاطره و محقق نشدن آن به کار گیرد.

در واقع دستگاه دیپلماسی ما باید نگاهی حساس و دقیق به این تحولات و کنشگری بارزی در این زمینه داشته باشد. روس‌ها در این زمینه می‌توانند برگ برنده‌ای برای ما باشند. با توجه به همگرایی‌هایی که در منطقه با آنها داریم باید در این مسأله هم لابیگری دیپلماتیک را بسیج کنیم. در واقع، این همه‌پرسی تهدیدی برای همه منطقه است و اگر بخواهند به این تجزیه تن دهند، شتری خواهد بود که دم خانه همه کشورهای منطقه می‌خوابد. از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس باید هوشیار باشند که تاکنون واکنش صریحی در مقابل این همه‌پرسی نشان نداده‌اند.

دکتر رضا سیمبر

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان