از کرانه ارس تا دشت چالدران

اگر برای سفر در این ایام سال شمال غربی ایران را انتخاب کرده‌اید، می‌توانید از میان گزینه‌های بی‌شمار، به چند محل کمتر دیده شده این منطقه سر بزنید. دیدنی‌های اطراف شهرهایی مثل تبریز و ارومیه کم نیستند و شاید هفته‌ها وقت گذاشتن برای دیدن طبیعت زیبای این مناطق هم کم باشد، اما اگر زمان بیشتری دارید کمی راه خود را دور کنید و به دل جاده بزنید و مناطق بکر و غیرقابل توصیفی را ببینید که کمتر نظیرش در ایران یافت می‌شود.

منطقه جلفا در حاشیه ارس

جاده مرزی جلفا در شمال غربی و در امتداد رود ارس یکی از زیباترین جاده‌های ایران به خصوص در فصل تابستان است. این جاده از منطقه ارسباران به موازات رود ارس آغاز می‌شود و به جلفا می‌رسد. هنگام عبور از این جاده یک طرف مسیر کوه‌های سرسبز و جنگل‌های انبوه به چشم می‌خورد و سمت مقابل هم مسیر رود پرخروش ارس است. جاده‌ها و خانه‌های خالی از سکنه آن طرف رود که به ارمنستان و منطقه نخجوان تعلق دارد، در قسمت‌هایی از مسیر بخوبی دیده می‌شود.

شهر جلفا یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در شمال منطقه‌ای به همین نام قرار گرفته است. مرزی بودن شهر جلفا، یکی دیگر از ویژگی‌هایی است که آن را از شهرهای اطراف متمایز می‌کند. به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی این شهر، بازارچه‌های متعددی در آن به چشم می‌خورد و کوه کیامگی داغ در جنوب و رود مرزی ارس در شمال این شهر زیبایی آن را دوچندان کرده است.

آبشار آسیاب خرابه

آسیاب خرابه یکی از مناطق مشهور گردشگری در محدوده جلفاست. در گذشته در این منطقه آسیابی آبی قرار داشت که سال‌ها مردم منطقه جلفا از آن استفاده می‌کردند، اما اکنون قسمت‌های زیادی از آن خراب شده و به «آسیاب خرابه» شهرت یافته است. آبشار آسیاب خرابه در 35 کیلومتری شرق شهر جلفا قرار گرفته که برای رسیدن به این آبشار باید از جاده مرزی مرند ـ جلفا به سمت هادی شهر عبور کرد. در مسیر این جاده رود ارس، کوه‌های رشته کوه البرز، کوه آرارات و مرز کشور آذربایجان بخوبی دیده می‌شود.

هنگامی که به منطقه آبشار می‌رسیم، همه دیواره‌ها پوشیده از خزه و گیاهان آبزی است و ده‌ها آبشار کوچک و بزرگ چشم‌انداز زیبا و آب و هوای خنکی به این منطقه بخشیده است، اما آبشار اصلی حدود 10 متر ارتفاع دارد و مساحت آن 200 متر‌مربع است. صدای یکنواخت ریزش آب در این منطقه به قدری مسحورکننده است که هنگام خروج از منطقه و زمانی که دیگر صدای آّب شنیده نمی‌شود، تا دقایقی انگار فضا صدایی از طبیعت را کم دارد.

کلیسای سنت استپانوس

کلیسای سنت استپانوس در آذربایجان شرقی قرار گرفته و بعد از قره کلیسا، مهم‌ترین کلیسای ارامنه ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. این کلیسا در فاصله 3 کیلومتری کرانه جنوبی ارس، 26 کیلومتری غرب جلفا در محلی به نام قریه قزل وانک (به معنای صومعه سرخ) و نزدیک روستای دره شام شهرستان ماکو واقع شده است. از جذابیت‌های این کلیسا می‌توان به سنگ‌های سفید و کرم رنگ دیوارهای خارجی، بام، گنبد، ستون‌ها و برج ناقوس کلیسا اشاره کرد. معماری و تراشکاری نقش سنگ‌های این کلیسا به قرون هشتم و نهم میلادی برمی‌گردد.

بر فراز دشت چالدران

هنگام سفر به این منطقه حیف است از منطقه چالدران بگذریم و سری به دشت چالدران و محل وقوع جنگ چالدران نزنیم. این منطقه یکی از مرتفع‌ترین شهرهای کشور را در دل خود جای داده که هیچ زمانی از سال نیاز به کولر ندارد. شب‌های این منطقه در گرم‌ترین روزهای سال به قدری سرد می‌شود که امکان خوابیدن بدون وسایل گرمایشی یا در فضای باز وجود ندارد. بسیاری از طبیعت‌گردانی که قصد چادر زدن در این محدوده را دارند، هنگام شب ناگزیر به اقامت زیر یک سقف گرم می‌شوند.

شهرستان چالدران بیش از هر چیز به دلیل وقوع جنگ چالدران در این منطقه شهرت دارد؛ جنگی بین نیروهای شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی که گورستان کشته‌شدگان و چند مجسمه در محل این جنگ به چشم می‌خورد.

قره کلیسا یا کلیسای بزرگ؟!

قره کلیسا را پیش از یک کلیسا می‌توان دژی مستحکم در منطقه وسیع ماکو و نزدیک دشت چالدران نامید. این کلیسا در استان آذربایجان غربی، شهرستان چالدران، جنوب ماکو و 20 کیلومتری شمال شرقی سیه چشمه قرار گرفته است. اگر مسیر سفر شما از سمت تبریز باشد، این کلیسا بعد از شهرهای مرند و قره ضیاءالدین دقیقا میانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. یکی از ویژگی‌های مثبت این مسیر ترانزیت بودن جاده و برخورداری از استانداردهای جاده‌های بین‌المللی است. با این وجود از شوط تا قره کلیسا هیچ گونه امکانات رفاهی در جاده وجود ندارد. قره کلیسا بر خلاف تصور عموم به معنای کلیسای سیاه نیست و اسم آن از کارا (کالا) کلیسا به معنای کلیسای بزرگ آمده است. این کلیسا در زمان حمله مغول و وقوع زلزله چند بار تخریب و در نهایت سال 1069 هجری شمسی با سنگ‌های سیاه مرمت شد. قره کلیسا بار دیگر زمان قاجار با سنگ‌های سفید مرمت شد و اکنون رنگ متفاوت دیواره‌ها خبر از مرمت‌های مختلف این بنا را می‌دهد. این کلیسا نیز به ثبت میراث جهانی یونسکو در آمده و هنوز هم برخی مراسم مذهبی ارمنیان در این کلیسا انجام می‌شود.

کلیسای مریم مقدس

کلیسای مریم مقدس یا کلیسای زور زور، کلیسای کوچکی است که در20 کیلومتری ماکو و 22 کیلومتری شمال غرب قره کلیسا، نزدیک روستای بارون قرار گرفته است. این کلیسا نیز در فهرست آثار ملی ایران در یونسکو قرار دارد. اگر زمان سفر به این منطقه فرصتی برای سر زدن به این کلیسای کوچک را داشته باشید، از دیدن آن کنار سد بارون پشیمان نخواهید شد.

سپیده شعرباف - روزنامه نگار