چشم‌های گل‌آلود خوزستان

به اعتبار چند دهه تجربه فعالیت در نهادهای ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، تقویت همگرایی ملی را کلیدی‌ترین و کارگشاترین راهکار حل مشکلات و مقابله با بحران‌ها می‌دانم. به همین دلیل بارها این موضوع را تکرار کرده‌ام که در حل مشکلات اجتماعی و از جمله محیط‌زیستی، به جای تلاش برای به کرسی نشاندن حرف خودمان، باید به دنبال یافتن راه‌حل مشترک و ایجاد وحدت نظر یا دست‌کم نزدیک کردن نظرات به یکدیگر باشیم.

مرور مقوله‌های محیط‌زیستی همین روزهای کشور نمونه‌هایی از رویکرد یکجانبه‌گرایی و بخشی‌نگری در سامانه مدیریتی کشور است که بهای آن را همه ما پرداخت می‌کنیم. به عنوان مثال، حال و روز خوزستان را نگاه کنید که یک پدیده ساده محیط‌زیستی توانست زندگی میلیون‌ها نفر را در استان و آرامش و اقتصاد و بهداشت و امنیت تمام کشور را متاثر کند.

یک مه غلیظ زمستانی که با غبار آغشته شد، تاسیسات برق منطقه را دچار اخلال کرد و به همین سادگی یک بحران ساخت. برق برای چند ساعت قطع و به دنبال آن آب و خدمات اداری و پزشکی و بانکی و مخابراتی از مدار خارج شد. ساده‌ترین واکنش مقامات مسئول همان «غافلگیر شدیم» و «غیرمنتظره بود» همیشگی است، اما واقعا چه اتفاق غیرمنتظره‌ای افتاد؟ آیا نخستین بار بود که غبار نفس خوزستان را تنگ کرد؟

وقتی مردم هنوز در خوزستان بسختی نفس می‌کشند علاقه‌ای نداریم دنبال مقصر بگردیم، اما در شرایطی که سازمان متولی محیط‌زیست کشور بارها اعتراف کرده که به تنهایی قادر به حل این مشکل ملی نیست، طی همه این سال‌ها بخش بزرگی از وقت تصمیم‌گیران توسعه‌گرا به جای یافتن راه‌حل مشترک، به دنبال به کرسی نشاندن حرف خودشان برای افزایش شمارگان سدهای بزرگ و انحراف آب از این استان به آن استان گذشته است. نتیجه این رویکرد، تشکیل ستاد بحران به هر مناسبتی حتی با ورود سامانه بارشی به کشور خواهد بود. رفتار اجتماعی مردم در جشن پیروزی انقلاب بار دیگر نشان داد که ظرفیت همگرایی تا چه میزان در کشور زیاد است، ولی جای خالی این همگرایی در میان تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران احساس می‌شود.

باور کنیم فقط همه ما در کنار هم می‌توانیم مشکلات را واکاوی و چاره‌یابی و حل و رفع کنیم. تردیدی نیست که برای عبور از این بحران‌ها گام‌هایی برداشته شده اما تا به یک عزم ملی واقعی نرسیم و از مرز شعار گذر نکنیم، در بر همین پاشنه می‌چرخد و اتفاقی به این سادگی می‌تواند توان مدیریتی ما را به چالش بکشد.

دکتر اصغر محمدی‌فاضل - کارشناس محیط‌زیست