نهضت حفظ محیط زیست به کجا رسید؟

هفدهم اسفند 1393 روز موعود فرارسید. رهبری نظام در سخنانی که نشان از اشراف به موضوع داشت، در دفاع از طبیعت در برابر زورمندان صاحب نفوذی که می‌خواهند هر عرصه‌ای را مالک شوند و قانون را زخمی کنند، موضعی قاطعانه گرفتند. این مواضع چنان همه را سر وجد آورد که حتی پیشنهاد شد روزی در تقویم رسمی کشور، روز ملی محیط‌زیست نامگذاری شود.

مقام معظم رهبری در سخنانی که پیش از آن شنیده نشده بود، با قاطعیت تمام از لزوم تهیه «پیوست محیط‌زیستی برای همه طرح‌های عمرانی و صنعتی» و همچنین «جرم‌انگاری تخریب محیط‌زیست» سخن گفتند. سخنانی که کارشناسان و مدیران محیط‌زیست را برای اعمال قوانین محیط‌زیستی چنان دلگرم کرد که در مقابل کسانی که به طعن «محیط‌ ایست» لقب می‌دادند، شجاعانه بایستند و از حقوق ملت و جهانیان دفاع کنند، چراکه محیط‌زیست مبحثی فراملیتی است. در این میان یکی از فرازهایی از آن سخنان که بسیار مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و فعالان محیط‌زیست فارغ از گرایش‌های سیاسی آن را ستودند، این عبارات بود که «دستگاه‌های مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها به هر بهانه‌ای اعم از هتل‌سازی و جذب گردشگر و ساخت حوزه علمیه و برخی توجیهات به ظاهر قابل قبول، مقابله کنند.»

مقامات دولتی و نمایندگان مجلس پیام قدردانی صادر کردند و مشروح این بیانات در مجلدی تحت‌عنوان «نهضت حفظ محیط‌زیست» منتشر شد. کمیته خاصی در مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست‌های کلی محیط‌زیست کشور را تدوین کرد که اواسط سال 1394، از سوی رهبر به روسای سه قوه ابلاغ شد، اما با گذشت دو سال از آن روز می‌توان با جسارت پرسید چه میزان از آنچه مدنظر ایشان بود توسط مقامات و کارگزاران سه قوه تحقق پیدا کرده است؟ آیا علاوه بر این‌که فرازهایی از آن سخنان فراموش‌نشدنی در قامت پوستر و بنر و قاب‌های فاخر در ادارات تکثیر و نصب شدند، برای تحقق محتوای آن پیام چه اقدامی انجام شده است؟

با لحنی گزنده ـ اما دلسوزانه ـ باید پرسید ما را چه می‌شود؟ چرا تاثیر دستورهای مقام معظم رهبری در آن جلسه و همچنین در ابلاغ سیاست‌های کلی محیط‌زیست در جامعه علنی نیست؟ چرا مشکلات آب و هوا و خاک تا حد مجادله‌های جناحی تقلیل پیدا می‌کنند؟ و در این میان جز مردم عادی چه کسانی تاوان می‌دهند؟ برای توصیه‌های رهبری در بهبود مدیریت آب، افزایش بهره‌وری کشاورزی، توقف کوه‌خواری، ممانعت از دست‌اندازی به زمین‌های حاشیه شهر تهران، کنترل جنگل‌زدایی، تهیه پیوست محیط‌زیستی در طرح‌های توسعه، جرم‌انگاری تخریب محیط‌زیست، تصویب قوانین حامی طبیعت و سایر دستورات صریح و قاطع ایشان چه کردیم؟

شاید بتوان با ادبیاتی نرم تر نیز سخن گفت، ولی پس از روزهای دشواری که مردم صبور و شریف خوزستان به دلیل هجوم گرد و غبار خودی و بیگانه تحمل کردند و برخی فرصت را برای تسویه‌ حساب‌های شخصی و گروهی غنیمت شمردند، توان کارشناسی متخصصان، هوش مدیران و حتی عرق‌ریزان محیط‌بانان را زیر سوال بردند، تعریف و تمجید از یکدیگر جز تکثیر ویروس فراگیر «ما خیلی خوبیم» اثری نخواهد داشت. آنهایی که باور دارند «ما خیلی خوبیم»، این نوشتار را نادیده بگیرند و به «خیلی خوب بودن» خود ادامه دهند!

دکتر اصغر محمدی‌فاضل - استاد دانشکده محیط‌ زیست