محرومیت‌های اجتماعی بی‌سوادان چرا لغو شد؟

وزرا روز 11 اسفند مصوبه‌ای را مُهر و امضا کردند که بی‌سوادان را تا وقتی سواد نیاموخته‌اند از سه حق محروم می‌کرد: داشتن و تمدید گواهینامه رانندگی، گرفتن و تمدید پروانه کسب و دریافت مستمری از کمیته امداد و بهزیستی.

مصوبه روشن بود، ‌زمان اجرایش ابتدای سال 95 و همه 365 روز سال 94، فرصتی برای به خود آمدن بی‌سوادان و ترغیب آنها برای شرکت در دوره‌های سوادآموزی.

همه چیز روی کاغذ خوب پیش می‌رفت، خط و نشان‌های دولت به گوش خیلی از بی‌سوادان رسیده بود و با این که گروهی از آنها در برابر مصوبه دولت مقاومت می‌کردند، ولی خیلی‌ها حتی ترسیده بودند و عزمشان را برای سوادآموزی جزم کرده بودند.

اما امسال که قرار بود سال آغاز اجرای مصوبه دولت باشد، آنقدر ان‌قلت توی کار آمد که اجرای آن میسر نشد، تیر آخر را هم اداره تطبیق قوانین مجلس به مصوبه دولت زد؛ تیری که باعث منتفی شدن این مصوبه و لغو محرومیت‌های اجتماعی برای بی‌سوادان زیر50 سال شد.

حالا این محرومیت‌ها کاملا لغو شده و حتی به گفته رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، ردی از آن در برنامه ششم توسعه نیست. بنابراین بی‌سوادها که گروهی یک‌میلیون و 138 هزار نفره هستند باز هم نفسی راحت خواهند کشید و به شیوه خود به زندگی ادامه خواهند داد.

محرومیت از حق ممنوع

این که در اداره تطبیق قوانین مجلس چه گذشت تا وقتی ما با پرویز کوثری، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی نهضت سوادآموزی گفت‌وگو نکرده بودیم، چندان روشن نبود؛ اما او دیروز توضیح داد این اداره استدلال آورده اگر داشتن گواهینامه رانندگی و پروانه کسب یا بهره‌مندی ازکمک‌های مالی کمیته امداد و بهزیستی طبق قانون، حق مردم است پس محروم کردن این مردم به واسطه یک مصوبه، مغایر قانون است و باید متوقف شود.

حالا اداره تطبیق قوانین به خواسته‌اش رسیده و هیچ محرومیتی، بی‌سوادان را تهدید نمی‌کند. البته کوثری می‌گوید چون نهضت همچنان قائل به استفاده از ابزارهای تنبیهی است، در تلاش است از طریق رایزنی با ریاست جمهوری از دولت لایحه‌ای در این خصوص بخواهد و به اعمال محرومیت‌ها وجهه قانونی بدهد.

به نظر می‌رسد مزه دهان مجلس نیز موافق با ذائقه نهضت باشد، چون وقتی با سیدحمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس گفت‌وگو کردیم، او گفت که مجلس دهم با دولت همراه‌تر از قبل است و غیرمستقیم به احتمال تصویب لایحه دولت در صحن علنی اشاره کرد.

پاداش بهتراست یا تنبیه؟

از سال 58 که سازمان نهضت سوادآموزی تشکیل شد تا امروز که نفس بریده به کارش ادامه می‌دهد، سوادآموزی همیشه رایگان بوده است؛ حتی دفتر و کتاب و لوازم تحریری که به سوادآموزان داده می‌شود. در سال‌های اخیر به این خدمات رایگان، پاداش‌های نقدی هم اضافه شده که مبلغش امسال برای کسانی که در کلاس‌های سوادآموزی شرکت کرده‌اند و باسواد شده‌اند 139 هزار و 600 تومان و برای کسانی که به کمک یکی از اعضای خانواده، باسواد شده‌اند 700 هزار تومان تعیین شده است.

بر این مبلغ سال به سال نیز افزوده می‌شود، ولی آن طورکه محمد مهدی‌زاده، معاون آموزشی نهضت سوادآموزی به جام‌جم توضیح می‌دهد حتی با وجود این تشویق‌ها، خواهش کردن و التماس‌ها و به در خانه افراد رفتن‌ها نتوانسته به جذب حداکثری بی‌سوادان کمک کند.

او به همین علت طرفدار اعمال محرومیت است و می‌گوید: زمانی سوادآموزی یک حق تلقی می‌شد، اما در روزگار ما بی‌سواد بودن افراد تضییع‌کننده حقوق جامعه است و باسوادشدن نه یک حق که وظیفه‌ای همگانی به شمار می‌رود.

مهدی‌زاده در دسترس بودن خدمات سوادآموزی حتی در مناطق محروم را نیز دلیل دیگرش می‌داند و می‌گوید: در روستاهای کوچک حتی بی‌سوادان را به نام و چهره می‌شناسیم و سراغشان می‌رویم تا جایی که قصد کرده‌ایم در مناطق روستایی هفت استان ایلام، یزد، سمنان، خراسان جنوبی، قم، چهارمحال و بختیاری و بوشهر بی‌سوادان زیر 50 سال را به صفر برسانیم.

او می‌گوید: در این استان‌ها به نام افراد بی‌سواد (حدود 12 هزار نفر) بن‌های یک میلیون تومانی چاپ کرده‌ایم و یک سال به آنها مهلت داده‌ایم که باسواد شوند و این بن‌ها را پاداش بگیرند، بنابراین در چنین شرایطی بی‌سواد ماندن هیچ توجیهی ندارد.

توقف این بی‌سواد ماندن‌ها به زعم پرویز کوثری، خواست نظام است و به باور حمایت میرزاده، ادامه این بی‌سوادی باعث کسر شان نظام.

میرزاده البته مدافع اعمال روش‌های تشویقی نیز هست؛ ولی بر اعمال محرومیت‌ها نیز تاکید دارد و می‌گوید: در همه شئون زندگی اجتماعی باید تفاوت میان افراد باسواد و بی‌سواد مشخص شود و بی‌سوادان در عمل به این مهم برسند که شرط پیشرفت کارها داشتن سواد است.

اینجاست که قانون و عزم دولت و مجلس می‌تواند در ریشه‌کنی بی‌سوادی موثر باشد، وگرنه اگر حق انتخاب به افراد داده شود بیشتر آنها راه آسان و بی‌زحمت‌تر را انتخاب می‌کنند.

نهضت سوادآموزی، پیشگام توسعه کشور

سواد و آگاهی نیروهای انسانی یک جامعه، موتور محرکه توسعه یک ملت است که می‌تواند ضامن استقلال و پیشرفت جامعه باشد.

ضرورت حیاتی سوادآموزی در اوایل انقلاب بدرستی درک شد و در سال 1358 به فرمان امام خمینی (ره)، نهضت سوادآموزی برای ریشه‌کنی بی سوادی در کشور، آغاز به کار کرد که اکنون یکی از ثمرات انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود.

سوادآموزی به مردان و زنانی که به هر دلیلی از فرصت تحصیل محروم مانده بودند، ماموریت اصلی این سازمان تعریف شد که حالا بعد از گذشت حدود 37 سال از فعالیت این سازمان در شهرها و روستاهای دور و نزدیک کشور، صدها هزار نفر با کمک آموزش‌های این سازمان از نعمت سواد بهره‌مند شده‌اند.

مریم خباز - جامعه