اندر معایب نمک

پرهیز غذایی اختیار کردم و چون نزدیک پزشک متخصص گوش و حلق و بینی رفتم، مرا سخت از خوردن نمک و اغذیه نمک‌ دار هشدار داد و ضمن صحبت گفت: در فواید آجیل و آنتی‌اکسیدان بودن آن صحبت‌ها می‌شود و مقالات می‌نویسند، اما آجیل خام و پسته خام و فندق خام خاصیت آنتی‌اکسیدان دارد.

شور کردن بادام و فندق و تخمه کدو و هر نوع خشکباری آجیل را مانند زهر کشنده‌ای، خطرناک و آسیب‌رسان به بدن می‌کند. زینهار که پسته، بادام، بادام زمینی، بادام هندی و فندق و هر نوع آجیلی را فقط خام و نیالوده به نمک بخورید و اگر نشستید و مقادیر زیادی آجیل خوردید منتظر عواید آن که به تمام قسمت‌های بدن آسیب می‌رساند و ازجمله سبب بروز وزوز گوش می‌شود، باشید.

نمک ماده خطرناکی است. در گذشته‌ها نمک قیمت بالایی داشت و مخصوصا برای نمک‌سود کردن گوشت در مسافرت‌های دریایی به کار برده می‌شد. در کشورهای اروپایی از نمک مالیات سنگینی گرفته می‌شد. همین طور در دوره خلافت عباسیان صاحبان معادن نمک مالیات سنگینی به دولت پرداخت می‌کردند. در کشورهای اروپایی قبل از کشف قاره‌های دور، نمک بهای سنگینی داشت، زیرا چاشنی تمام غذاها بود. با آوردن دارچین، فلفل، گل میخک و زردچوبه از آسیای جنوب شرقی، نمک اهمیت خود را از دست داد.

مالیات نمک که دولت انگلستان از مستعمرات خود در آمریکای شمالی می‌گرفت، یکی از علل نارضایتی مردم و شورش آنان در اواخر قرن هجدهم بود که به استقلال آمریکا منتهی شد. نمک در ادبیات ایران جای وسیعی دارد. نمکدان، نمکدان خوردن و نمکدان شکستن، نان و نمک شما را خوردیم و حق نان و نمک شما به گردن ما باقی است، نمک‌شناس، نمک‌نشناس و نمک به حرام از واژگان مصطلح در زبان پارسی است.

چون نمک غذای ما را خوشمزه می‌کند. در مورد زیبایی زنان نیز به کار برده می‌شود. چهره نمکین نوعی تحسین و تعریف است، چهره خشک بی‌نمک استعاره به سرد و یخ و بی‌احساس بودن زنان عبوس است.

قدیمی‌ها می‌گفتند: آشپز که دو تا می‌شود، غذا یا شور می‌شود یا بی‌نمک.

باز هم قدیمی‌ها می‌گفتند: دختر جوانی که تصادفا روزی پخت و پز منزلی را به دست گرفته و آش یا پلو یا چلو و خورشی پخته باشد و آن غذا بسیار شور باشد، ‌این به مثابه آن است که دختر خانم گله و اعتراض می‌کند که چرا برای او که وقت شوهر کردنش فرارسیده، شوهری انتخاب نمی‌کنند؟

(رباعی از باباطاهر عریان)

البته در این دوبیتی گله عاشقانه‌ای هم مستتر است

تو که نوشم نئیی نیشم چرایی

تو که یارم نئیی، پیشم چرایی

تو که مرهم نئیی زخم دلم را

نمک‌پاش دل ریشم چرایی

به هر ترتیب نمک سم مهلک است، اما در نانوایی‌ها، چلوکبابی‌ها، چلو خورش‌پزی‌ها، فست‌فودها، در کالباس و سوسیس به فراوانی مصرف می‌شود. زن عمو ایراندخت خانم که سال‌هاست از ایشان بی‌خبرم، همیشه نصیحت می‌فرمود:

«از سه گرد بپرهیزید: نمک، شکر و هرویین تا صد سال زندگی کنید»

بی‌انصاف نمک و شکر را در کنار هرویین گذاشت، ولی گمان می‌کنم اکنون از 90 سال سن بیشتر داشته باشد.

در سال 1318 جزو اولین خانم‌هایی بود که داوطلب خلبانی هواپیما شده بود. با این که بسیار نمکین بود،‌ از نمک نفرت داشت.

به هر ترتیب پزشکم که می‌داند من از زمان میوسن، کرتاسه و ژوراسیک دست به قلم دارم، به من سفارش کرد مضرات آجیل نمک‌سود را که باعث پوکی استخوان می‌شود، برای خوانندگان روزنامه بنویسم.

خسرو معتضد - مورخ / جام جم