عراق، داعش و فرصت‌های جدید ایران

پیش از ورود مشکوک داعش به عراق دو فرصت فرهنگی و اقتصادی بی‌سابقه برای جمهوری اسلامی ایران در حال تثبیت بود؛ اول بازگشایی مرز بین‌المللی خسروی به روی زائران عتبات عالیات که پیوند بی‌سابقه‌ای را میان جمعیت‌های دو طرف مرز ایجاد کرده بود و برای همیشه به اختلافات سیاسی تحمیلی از خارج پایان می‌داد و دوم مبادلات اقتصادی که می‌رفت به مرز سالانه 12 میلیارد دلار بالغ شود، به طوری که در آخرین بازدید خودم از مرز پرویزخان شاهد بودم که دریایی از خودروهای سنگین در دو طرف مرز فعال بودند و براساس آمار، در سه سال قبل از تهاجم داعش، بزرگ‌ترین رونق صادرات غیرنفتی تاریخ جمهوری اسلامی از مرز عراق شکل گرفت.

داعش به صورت برنامه‌ریزی شده‌ای تا منطقه «جلولا» در 40 کیلومتری مرز جمهوری اسلامی ایران پیش آمد و دو فرصت فرهنگی و اقتصادی فوق را با تهدید جدی مواجه ساخت. آنها هم مرز حرکت زائران را مسدود و ناامن کردند و هم مسیر ترانزیت کالا را بستند.

خیلی زود داعشی‌ها و البته حامیان سیاسی آنها در میان تروریست‌های دولتی منطقه و فرامنطقه فهمیدند که جمهوری اسلامی ایران در امنیت حریم‌های مرز خود با کسی تعارف ندارد.

به روال عرف قدرتمندانه جمهوری اسلامی در سالیان 2001 (افغانستان) و 2003 (عراق) کسی اجازه ورود به حریم 40 کیلومتری مرز ایران را نداشت و فراتر از آن نیز با کمک مستشاری ما، افسانه شکست‌ناپذیری پایان یافت و اکنون می‌توان نقشه میدان جنگ عراق را این‌گونه ترسیم کرد:

«چهار مسیر اصلی تردد زوار و ترانزیت کالا به عراق، از مرز خسروی کاملا در کنترل دولت عراق و نیروهای مردمی است: مسیرهای نجف، کربلا، بغداد و اقلیم کردستان.»

اوضاع این مسیرها به مراتب امن‌تر از سال 1385 هجری است. به یاد دارم در آن سال از وزیر خارجه وقت جناب آقای متکی سوالی را مطرح کرده بودم که: «چرا مرز خسروی بازگشایی نمی‌شود؟»

در کمیسیون و حتی زمان طرح سوال در صحن علنی مجلس از توضیحات وزیر قانع نشدم و سوال طبق آیین‌نامه آن زمان، به کمیسیون برگشت و کمیسیون امنیت ملی نیز پس از تدارک یک سفر به عراق و بازدید از مرزهای ایران، حق داد که باید این مرز بازشود و با امضای نامه رئیس مجلس خطاب به ریاست‌جمهوری وقت آقای احمدی‌نژاد، وزرای مربوطه مامور شدند که مرز بازگشایی شود و...

اکنون شرایط میدانی عراق از آن زمان فراهم‌تر است. انتظار می‌رود با عقب‌نشینی و پاکسازی داعش، مسیر زائرین و ترانزیت کالا تقویت شود. با فرض ایجاد امنیت در مسیرهای چهارگانه فوق، دو فرصت تاریخی قابل احیا خواهد شد:

اول: ایجاد پیوند قلبی میان مردم دو سوی مرز با احیای مسیر تردد زوار از خسروی و دوم: هدفگذاری صادرات غیرنفتی بیست میلیارد دلاری به عراق تا پنج سال آینده (افق 1400) یعنی رقمی بیش از 15 برابر مبادلات امروز ایران با 26 کشور عضو اتحادیه اروپایی، آن هم در شرایطی کاملا برتر به سود ایران در توازن اقتصادی.

در واقع به همین دلیل دولت محترم 149 میلیارد تومان بودجه صددرصد تخصیص‌یافته را به تکمیل راه‌آهن تهران ـ بغداد اختصاص داده است و وزیر محترم راه و رئیس‌جمهور محترم در نامه‌ای خطاب به مقام معظم رهبری خواستار اختصاص رقم مناسبی از منابع صندوق توسعه ملی شده‌اند که راه‌آهن ایران را به راه‌آهن عراق در مسیر خسروی ـ خانقین وصل کند.

اقدامی که دو فرصت پیش‌گفته فرهنگی و اقتصادی در روابط ایران و عراق را به‌صورت پایدار تامین خواهد ساخت.

دکتر حشمت‌الله فلاحت‌ پیشه - عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس