نگاهی به پروژه‌های فناوری ایران در سال‌های اخیر

به گزارش جام جم آنلاین ، محمود واعظی نماینده دولت در حوزه فاوا در دولت یازدهم و از مدیران پیشین شرکت مخابرات ایران است که پس از خاتمه ریاستش بر شرکت مخابرات ایران در سال 1365 که آن زمان متعلق به دولت بوده و جزوی از وزارت «پست، تلگراف و تلفن»، در وزارت امور خارجه مشغول کار می‌شود و تا پیش از انتصاب به‌عنوان وزیر فاوا در دولت یازدهم، فعالیت‌هایش بیشتر در حوزه سیاسی-اقتصادی و روابط بین‌الملل بوده است.

او از همان ابتدا در شبکه‌های اجتماعی حضوری پر رنگ داشته و برای برقرار ماندن تعدادی از معروف‌ترین شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران تلاش می‌کند.

یادگاری که از وزارت محمود واعظی و مدیرانش در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای مردم به جا خواهد ماند چیست؟ هرچند شاید به نظر برسد از همان ابتدای تصدی او بر وزارت فاوا، وعده‌های او خیلی «کاربر نهایی محور» بوده است، اما وزارت فاوا کارهایی را سرو سامان داده که حاصلش در بلندمدت قابل برداشت خواهد بود.

یادگاری‌های کوتاه‌مدت

یکی از اولین دغدغه‌های چند سال گذشته، پایین آوردن قیمت اینترنت همزمان با افزایش کیفیت دسترسی و سرعت انتقال اطلاعات بود. قولی که در عمل بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد، زیرا روابط شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت با هم، با وزارتخانه فاوا، شرکت ارتباطات زیرساخت، سازمان‌ها و مراجعی که در این حوزه از فعالیت‌ها وجود دارند در ذات خود پیچیده‌ است و شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت هم ساختارهای مختلف و متفاوتی دارند. برخی دولتی هستند، برخی تعاونی، برخی خصوصی-دولتی یا خصولتی و برخی دیگر کاملا خصوصی. به همین دلیل و با وجود تاکید وزیر، آنچه در این مورد اتفاق افتاد حتی رضایت خود وزیر را هم جلب نکرد.

کنترل مزاحمت‌هایی از قبیل ارسال پیامک‌های تبلیغاتی، در این مدت توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وجهه قانونی به خود گرفت، اما در این زمینه هم اتفاق عجیب دیگری افتاد. هرچند شرکت‌های رسمی و دارای مجوز ارسال پیامک ملزم به پیروی از مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی شدند، اما این بار مشکل ریشه‌دارِ شماره تلفن‌های همراه ثبت نشده دوباره ظاهر شد و با این‌که شرکت‌های دارای مجوز از این قانون تمکین کردند، این بار ارسال پیامک‌های انبوه با استفاده از دستگاه‌های ویژه غیرقانونی و از طریق خطوط تلفن همراه ثبت نشده با شدت بیشتری شروع شد.

کارت ملی هوشمند از دیگر پروژه‌های بحث‌برانگیز دولت است که هرچند بذر آن در دولت‌های پیشین کاشته شده، اما بالاخره این پروژه ملی این دوران اجرا شد. متاسفانه با این‌که این کارت قرار است تمام اطلاعات حساس کاربران را در خود جای دهد که درست همین مساله هم بحث‌برانگیزش می‌کند، سازمان تامین اجتماعی پروژه کارت سلامت خود را بهره‌برداری کرد که یک پروژه موازی و غیر ضروری دیگر است.

از اقدام‌های دیگری که وزیر و هیات دولت در سکوت سازمان تنظیم مقررات و شورای رقابت، به انجام رساندند، افزایش تعرفه مکالمه و افزایش هزینه نصب خطوط تلفن ثابت بود. اقدامی که از دید مردم نمره منفی به کارنامه فعلی وزارت فاواست.

یادگاری‌های بلند مدت

مهم‌ترین یادگاری بلندمدت حوزه فاوا، دولت الکترونیک است. در دوران وزرای پیشین، شعار دولت الکترونیکی به شعار وزارتخانه بدل شد، اما این پروژه ملی به دلایل مختلفی محقق نشد.

در دست داشتن کپی شناسنامه و کارت ملی در امور اداری آن هم در سال 1395 و در حالی که در بسیاری از کشورها، دولت الکترونیک به دولت موبایلی و در نهایت به «زمامداری الکترونیک» رسیده و وجود انواع دفاتر الکترونیکی برای برخی امور اداری و دولتی و نمونه‌های مشابه دیگر، سمبل تحقق نیافتن دولت الکترونیکی به معنی واقعی در کشورمان است.

از طرفی تقریبا تمام دستگاه‌های دولتی در کشور سایت اینترنتی دارند، بسیار اتفاق افتاده که مراجعان به اداره‌های دولتی وقتی به‌صورت حضوری به اداره‌ای رجوع می‌کنند با جمله سردی مواجه می‌شوند: «به سایت مراجعه کنید.» و بارها هم اتفاق افتاده که این جمله در صورتی به مراجعه‌کنندگان حضوری گفته می‌شود که با مراجعه به سایت هم یا آن کار انجام نمی‌شود یا عملکرد مورد نظر به صورتی روی سایت قرار دارد که به سختی می‌توان آن را یافت یا ترافیک سایت آنقدر بالاست که مراجعان به سایت با انواع پیغام‌های خطا مواجه می‌شوند، اما آیا دولت الکترونیک این چیزی است که وصفش را گفتیم؟ آیا داشتن یک سایت اینترنتی، دولت الکترونیک به حساب می‌آید؟ آیا دولت الکترونیک یک ضرورت و اولویت است یا می‌شود آن را نداشت؟

یادگاری دولت الکترونیک

به زبان ساده، دولت الکترونیک از ابزار و سامانه‌های دیجیتالی برای ارائه بهتر خدمات عمومی به شهروندان استفاده می‌کند. این تعریف ساده را کمیسیون اتحادیه اروپا از دولت الکترونیک دارد. یک دولت الکترونیکی کارآمد باید بتواند باعث تسهیل برخی از امور شود، برای دولت و مردم و کسب و کارها صرفه‌جویی به ارمغان بیاورد، باعث بالا رفتن شفافیت شود، فساد اداری را به طرز قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد و مشارکت شهروندان را در زندگی سیاسی بالا ببرد. دولت الکترونیک بسیار فراتر از یک ابزار برای رسیدن به اهدافی خاص و ارتقای شاخص‌های خاص در یک کشور است و درواقع تحولی انقلابی است در تفکر سازمانی، فرآیندهای اداری و تغییراتی را باید در دولت ایجاد کند که خدمات دولتی و خدمات عمومی با کیفیت بهتر و به‌صورت کارآمدتری به مردم برسد، به بیان دیگر دولت الکترونیک سیستم یکپارچه‌ای است که خدمات دولتی و امور اداری را از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌صورت تمام وقت و بدون تعطیلی به شهروندان ارائه می‌کند. این سامانه یکپارچه تمام دستگاه‌های دولتی را به هم مرتبط می‌کند و شهروندان باید بتوانند با استفاده از یک پنجره واحد، خدمات دولتی را دریافت کنند یا اگر برای استفاده از خدمات دولتی از سایت یک اداره خاصی وارد می‌شوند، به همان سامانه متصل شوند. وجود دولت الکترونیک به دلایل زیادی به نفع مردم و دولت است و در این دوره و زمانه ضرورتی بدیهی به حساب می‌آید پس نمی‌توان آن را نداشت. درست در این لایه است که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و همکارانش در وزارت فاوا یادگاری بلندمدت خود را به جای خواهند گذاشت؛ ارتباط یکپارچه دستگاه‌های دولتی از طریق سامانه‌ای یکپارچه که مقدمه آن «تعامل‌پذیری بین دستگاهی» است.

حلقه مفقوده اقدام‌های قبلی که اکنون به جدیت پیگیری می‌شود، چارچوب «تعامل‌پذیری دستگاه‌های دولتی» است. در سطح فنی باید استانداردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بین تمام دستگاه‌ها یکپارچه شود. در سطح محتوایی، باید محتوای اسناد دستگاه‌ها و نظام‌های اداری و دیوانسالاری با یک فرمت تهیه شود.

گــام دیگــــر، تعامل‌پذیری حقوقی بین‌دستگاهی است. مثلا وزارتخانه‌ای ممکن است به دلایل امنیتی حاضر نباشد اطلاعات خود را در اختیار وزارتخانه دیگری بگذارد. سطح دیگر تعامل‌پذیری سازمانی است. اقدام دیگر این وزارتخانه با مصوبه هیات دولت در مورد مشارکت‌پذیری عمومی و خصوصی1، به معنی ورود بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری و مشارکت در پروژه‌های دولت الکترونیک و تشکیل کمیسیون دولت الکترونیکی در شورای عالی فناوری اطلاعات و اقدام به آموزش سراسری دستگاه‌های دولتی توسط این کمیسیون است. خرید تجهیزات لازم و بسیار گران ارتباط بین دستگاهی موسوم به «گذرگاه خدمات دولت الکترونیکی»2 یا GSB و در نهایت تدوین سند اولیه دولت الکترونیک، از مهم‌ترین اقدام‌های اساسی وزارت فاوا درخصوص دولت الکترونیک است. اقدام‌هایی که به ثمر نشستنش ممکن است در دوران این وزارتخانه تجربه نشود.