قاچاق، صنایع غذایی ایران را زمینگیر کرده است

یکی از صنایع با مزیت‌های مناسب اقتصادی ایران، صنایع غذایی است که سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در آن انجام شده است، اما ظاهرا برخی موانع باعث شده تا تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران در این صنعت درگیر مشکلاتی شوند.

از این‌رو با فرخ داریان به عنوان یکی از فعالان صنعت غذایی کشورمان، گفت‌وگویی کوتاه داشتیم تا از زبان وی مشکلات صنف یاد شده را بشنویم.

وضعیت صنعت غذایی کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟

با توجه به شرایط اقتصادی موجود، اکنون هزینه‌های تولید برای تولیدکنندگان بالا رفته و همین مساله به کاهش تولید دامن زده است و کاهش تولید یعنی افزایش هزینه‌های سربار که برای تولیدکننده سمی مهلک است. شرایط کنونی در بازار ایران به گونه‌ای است که برخی سودجویان و دلال‌ها در این فضا فعالیت گسترده‌ای دارند.

یکی از صنایعی که صادرات غیرنفتی قابل توجهی به خارج از کشور داشته، صنایع غذایی بوده آیا وضعیت صادرات در این صنعت مناسب است؟

همان‌طور که قبلا اشاره شد اکنون هزینه‌های تولید افزایش یافته و به همین دلیل صادراتی به کشورهای دیگر صورت نمی‌گیرد، اما در گذشته به کشورهای عراق، سوریه، روسیه، آذربایجان، تاجیکستان و ترکمنستان صادرات داشتیم که با توجه به درگیری و جنگ در برخی کشورها و همچنین مشکل انتقال پول به دلیل موانع موجود برای بانک‌های ایران، صادرات صنایع غذایی کشورمان در حد یک کانتینر به مدت هر شش ماه است.

تصور بر این است که هزینه تولید در ایران ارزان است، پس چطور شما می‌گویید هزینه‌های تولید افزایش یافته است؟

هزینه‌های تولید براساس عوامل متفاوتی تعیین می‌شود که متاسفانه اکنون در ایران به دلیل آدرس اشتباهی که داده شده، این تصور نادرست شکل گرفته است. امروز قیمت نفت در سراسر جهان کاهش یافته پس مزیت ارزان بودن قیمت انرژی در ایران از بین رفته است و هزینه دستمزد کارگران هم که هر سال افزوده می‌شود.

اما نکته اصلی این است که قیمت نهاده‌های مورد نیاز تولید در صنوف مختلف معمولا بدون تبعیت از بازارهای بین‌المللی در کشورمان نوسان دارند. به عنوان مثال اکنون قیمت شکر، روغن یا آرد در بازارهای بین‌المللی کاهش داشته است، اما در کشورمان این نهاده‌ها بین 20 تا 30 درصد فقط طی یک هفته افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. جالب اینجاست که مواد اولیه بسادگی و با قیمت‌های مصوب در اختیار کارخانجات دولتی قرار می‌گیرد، اما بخش خصوصی که پایه اصلی اقتصاد است، برای تهیه یک کیلوگرم شکر باید به هر دری بزند؛ این حمایت از تولید داخلی نیست. به‌طور کلی دولت ادعا می‌کند، مواد اولیه جزو یارانه به حساب می‌آید؛ درحالی که قیمت اولیه دولتی گران‌تر از قیمت جهانی است.

قاچاق در تولیدات این صنف چه تاثیری دارد؟

تأثیر اقتصادی قاچاق بر هیچ‌کس پوشیده نیست. قاچاق دقیقا تولید داخلی را هدف گرفته است. این درحالی است که امروز در تمامی سوپرمارکت‌ها کالاهای قاچاق بدون هیچ نگرانی و به طور علنی فروخته می‌شود. پس دور از ذهن نیست که بگوییم امروز تولید داخلی این صنف کاملا تحت تأثیر قاچاق کالاهای خارجی قرار دارد که متاسفانه هیچ اقدام جدی و موثری درباره آن نیز صورت نگرفته است. این درحالی است که تولیدکننده تنها زیان این روند را تجربه نمی‌کنند؛ بلکه خود دولت نیز نمی‌تواند عوارض و مالیات قانونی را دریافت کند.

از آنجایی که جریمه‌های در نظر گرفته شده برای افراد متخلف در عرف جامعه ما متناسب با خود فعل نیست، متاسفانه سود این افراد افزوده شده است. در صنایع غذایی، قاچاق به طور کل به دو صورت انجام می‌شود که یکی مربوط به بخش مواد اولیه است و دیگری محصول نهایی است.

در بخش اول: مواد اولیه‌‌ای است که برای تولید یک محصول به کار می‌رود، مانند آرد و شکر یا برخی افزودنی‌های مورد نیاز که در این زمینه کم‌اظهاری یا سندسازی کاملا مشهود است و سودجویان برای منافع خود از آن استفاده می‌کنند.

اما بخش دوم، شامل محصول نهایی است مثل آدامس‌های‌ آلمانی، ترکیه‌ای، سوئیسی، بیسکویت و کیک که با وجود تعرفه‌های بسیار بالا بازهم در حجم وسیعی در سراسر کشور توزیع می‌شود. در این روش سودجویان یک کانتینر را قانونی وارد کرده و بقیه را با استفاده از روش‌های غیرقانونی وارد می‌کنند.

مسئولان همواره خبر از حمایت همه‌جانبه تولید می‌دهند، نظر شما چیست؟

اجازه دهید در این زمینه مثالی بزنم تا خودتان قضاوت کنید، مسئولان شکر و آرد بی‌کیفیت را با عنوان مواد اولیه یارانه‌ای به تولیدکنندگان می‌دهند، درحالی که این مواد درحقیقت کاربردی برای تولید محصولات باکیفیت جهت صادرات ندارند و هنگامی که می‌خواهیم از قزاقستان مواد اولیه وارد کنیم، به ما اجازه این‌کار را نمی‌دهند، به این بهانه که کالای مورد نیاز شما را دولت تأمین کرده است.

مهدیه آخوندزاده - گروه اقتصاد