اشک آناهیتا...

به گزارش جام‌جم، معبد آناهیتا به عنوان یکی از بناهای درخشان و باستانی ایران، سال‌هاست توسط مسئولان میراث فرهنگی در لیست معرفی به یونسکو برای ثبت در فهرست آثار جهانی قرار گرفته است، اما این روزها معبد آناهیتا در محاق فراموشی است. انگار چندسالی است بی‌توجهی مردم و مسئولان سبب قهر الهه آب‌ها از معبدش شده و در غیبت او، آتش هرساله زبانه می‌کشد تا صاحب جدید این معبد باستانی شود. طی ماه گذشته آتش چندین نوبت به جان علف‌های هرز اطراف معبد و پایگاه آن افتاده است.

آتش به جان معبد افتاد

ظاهرا از سال 82 توجه چندانی به معبدآناهیتا نشده است تا جایی‌که پس از آزادسازی عرصه این معبد و کوچ کشاورزان از زمین‌های اطراف، علف‌های هرز در این زمین‌ها رشد کرده‌اند و هر روز بزرگ و بزرگ‌تر شده‌اند و بقای معبد را زیر خار و خاشاک می‌پوشانند. مسئولان و کارکنان معبد هم برای خلاص شدن از شر این گیاهان مزاحم، راحت‌ترین راه را انتخاب کرده‌اند و آنها را آتش می‌زنند.

رئیس اداره میراث فرهنگی کنگاور درخصوص آخرین آتش‌سوزی صورت گرفته در اطراف محوطه معبد آناهیتا، با بیان این‌که این کار به دلیل سوزاندن گیاهان خشکیده و خار و خاشاک اطراف باجه بلیت‌فروشی صورت گرفت و آتش‌سوزی در کار نبوده است، عنوان می‌کند: «گیاهان خشکیده اطراف ساختمان بلیت‌فروشی محل مناسبی برای تجمع حشرات و جانوران موذی بود که باعث ترس گردشگران و مسافران می‌شد که به این علت اقدام به آتش‌زدن آنها کردیم.»

با وجود این در آتش‌سوزی‌های گذشته اگر آتش‌نشانی و مردم دیر جنبیده بودند، معلوم نبود چه بر سر بزرگ‌ترین معبد ایران می‌آمد.

سرویس بهداشتی در محوطه معبد

15 سال بود که شورای راهبردی برای پایگاه میراثی معبد آناهیتا تشکیل نشده بود تا این‌که سرانجام اعضای این شورا انتخاب و فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی به عنوان سرپرست جدید آن معرفی شد.

نظری که کاملا در جریان ثبت ملی و جهانی آثار تاریخی است، با بیان این‌که مدیران پیشین این پایگاه در چند سال گذشته اجازه داده‌اند سازه‌ای فلزی در عرصه و بدو ورود به‌محوطه به منظور احداث سرویس بهداشتی ایجاد شود، به جام‌جم می‌گوید: چنین اقدامات غیرفنی سبب می‌شود تا روند ثبت جهانی این بنا با مشکل مواجه شود و در عین حال توهینی به معبد به‌شمار می‌آید.

به گفته او، مسئولان قبلی برای آزادسازی عرصه پول می‌دادند و خانه‌ها و زمین‌های اطراف را می‌خریدند، اما خود اجازه ساخت چنین سازه‌ای را داده‌اند که نیمه‌تمام ماند و هیچ وقت سازه‌های آن را جمع‌آوری نکردند.

او با اشاره به این‌که معبد آناهیتا جزو اولین پرونده‌های میراثی ایران است که به یونسکو پیشنهاد شد و ساماندهی آن باید در اولویت قرار گیرد، می‌افزاید: تدوین پرونده ثبت جهانی معبد آناهیتا و فعالیت‌های باستان‌شناسی و حفاظتی آن در دو تا پنج سال آینده در دستور کار قرار دارد. باید مسیر بازدید گردشگران در معبد مشخص شود. رشد گیاهان هرز که هر سال موجب آتش‌سوزی در این محوطه می‌شود نیز باید متوقف شود.

اعتباری که تأمین نشد

در استان کرمانشاه یک پایگاه جهانی به نام بیستون و سه پایگاه ملی به نام‌های معبد آناهیتا، طاق بستان و مسیر ساسانی برای انجام مطالعات پژوهشی و محافظتی تأسیس شده که به گفته مدیرکل استان کرمانشاه این پایگاه‌ها از لحاظ کاری در اولویت این اداره‌کل قرار می‌گیرند. اما واقعا این گونه خواهدشد؟

شاهد مثال این‌که، شریف خسروی، فرماندار کنگاور پیش‌تر گفته بود در سال 93 یک میلیارد تومان بودجه به معبد آناهیتا اختصاص داده شد ولی این اعتبارات برای ساماندهی معبد هزینه نشده است.

درهمین حال جلیل بالایی، مدیرکل میراث سازمان فرهنگی کرمانشاه که یک ماهی است به این سمت منصوب شده درباره وضعیت معبد آناهیتا و پیگیری اعتباراتی که در سال‌های گذشته به آن تخصیص داده شده به مهر می‌گوید: از یک میلیارد تومان وعده اعتبار تخصیصی به معبد آناهیتا در سال‌های گذشته تنها 110 میلیون تومان برای انجام مطالعات به این پایگاه ملی داده‌اند.

به گفته او، این معبد یک میلیارد تومان اعتبار داشته است و موافقت‌نامه آن هم تهیه شده بود اما کار عمده‌ای برای آن انجام نگرفته است. بالایی با بیان این‌که فرماندار به عنوان رئیس کمیته برنامه‌ریزی موافقت کرده از مجموعه پول‌هایی که در اختیارش است، چه مقدار در کجا هزینه شود، می‌گوید: فرماندار تشخیص داده که بنا به درخواست سازمان میراث فرهنگی یک میلیارد تومان از اعتبارات صرف معبد آناهیتا شود ولی مراحل بعد که تامین، تخصیص و نقدینگی هست، دیگر دست فرماندار، سازمان مدیریت، خزانه داری استان و... نیست ولذا در مجموع تنها 110 میلیون تومان برای اجرای طرح، به نقدینگی تبدیل شده است و این بودجه هم در مراحل اولیه مطالعات، و پرسنل و... صرف هزینه‌های جاری شده بود و با آن کار عمده‌ای انجام نشد.

تاریخ مبهم؛ مانع ثبت جهانی

معبد آناهیتا در شهر کنگاور و در میانه راه امروزی همدان کرمانشاه و بر سر راه تاریخی هگمتانه تیسفون قرار گرفته‌ و بر پشته صخره‌ای مشرف به دشت ساخته شده است. این بنای مستطیلی شکل در اندازه 209 در244 متر بر فراز تخت‌سنگ کم‌ارتفاع سیلیس آتشفشانی واقع شده است. اما داستان این معبد در پرده‌ای از ابهام قرار دارد و همین تاریخ نامشخص که از نقص پژوهش‌ها خبرمی‌دهد، مانعی بر سر راه ثبت جهانی آن است. گروهی از باستان‌شناسان قدمت این معبد را به سه دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی نسبت می‌دهند. گروهی دیگر، آن را کاخی ناتمام از خسروپرویز در اواخر دوره ساسانی می‌خوانند. این بنا در سال 1310 به شماره 31 در فهرست میراث ملی قرار گرفت و پژوهش‌هایی نیز پیرامون آن صورت گرفته است، اما ظاهرا این پژوهش‌ها نتوانسته‌اند همچون کلیدی قفل صندوقچه اسرار این معبد را باز کنند.

کمیل انتظاری