آن سوی خط‌ و نشان واشنگتن و ریاض

ضمن آن‌که جنگ تبلیغاتی رسانه‌های آمریکایی علیه عربستان نیز ابعادی تقریبا گسترده و شکل علنی به خود گرفته است. در مقابل طرف سعودی هم تهدید کرده که در صورت عملی شدن تهدیدهای آمریکا، این کشور 750 میلیارد دلار از دارایی‌های خود را از چرخش اقتصادی این کشور خارج خواهد کرد. حال سوالی که پیش می‌آید این است که چه عواملی موجب شده این دو متحد سابق این‌گونه علیه یکدیگر چنگ و دندان نشان بدهند و این‌که آیا این تهدیدها جدی است یا این که جنبه بلوف دارد و با هدف باجگیری از طرف مقابل صورت می‌گیرد؟

در پاسخ به بخش نخست سوال، دو دسته از عوامل را می‌توان دخیل دانست: نخست عوامل بنیادی است که به نظر می‌رسد مهم‌ترین علت در این بخش سست شدن «معامله استراتژیک نفت در برابر امنیت» است که سال 1945 بین ملک عبدالعزیز و روزولت بر عرشه ناو کوینز صورت گرفت و طبق آن قرار شد عربستان نفت آمریکا و در مقابل آمریکا امنیت عربستان را تضمین کند. آمریکا تا پیش از کاهش وابستگی به نفت وارداتی بخصوص از عربستان (که به دلایل مختلف ازجمله تولید نفت شیل و تغییر سیاست انرژی آمریکا از سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی‌های پاک صورت گرفت) کاملا به این معامله پایبند بود، اما به نظر می‌رسد اکنون یا نمی‌خواهد هزینه‌های همراهی کورکورانه از سیاست‌های امنیتی عربستان را همچون گذشته بپردازد یا این‌که مابه‌ازای دیگری مطالبه می‌کند که الزاما تنها به نفت محدود نمی‌شود.

دوم، عوامل تکمیلی است که به تأسی از عوامل بنیادی و تحت تاثیر تغییر راهبرد نظامی آمریکا از غرب آسیا (خاورمیانه) به سمت شرق آسیا در معادلات سیاسی و امنیتی ـ نظامی منطقه روی داده است. بر این اساس در حالی‌که حزب حاکم دموکرات، نابودی یا دست‌کم مهار تروریسم تکفیری را کنار حل دیگر بحران‌های منطقه‌ای به نفع خود می‌داند و دیپلماسی خود را در این جهت فعال کرده، اما در مقابل نسل جدید قدرت در عربستان همچنان بقای خود را در ائتلاف با رقبای جمهوریخواه حزب حاکم و همچنین مافیای صهیونیستی و در راس آن لابی اسرائیل تحت نام ایپک می‌داند و همانند راستگرایان اسرائیلی تمام تلاش خود را برای شکست دموکرات‌ها به‌کار گرفته‌اند.

اما در پاسخ به بخش دوم سوال، می‌توان گفت هر چند مبنای تغییرات ایجاد شده در روابط آمریکا و عربستان جنبه راهبردی قضیه است، اما تهدیدهای متقابل دو طرف علیه یکدیگر در این مقطع جنبه باجگیری دارد و در صورتی که هر یک از دو طرف به همه یا حداقل بخشی از مطالبات مورد نظر خود دست یابند از عملی کردن تهدید خود دست خواهند کشید و از این نظر تهدیدهای هر دو طرف جنبه بلوف دارد بخصوص آن که عربستان حاضر است برای سرپوش گذاشتن بر نقش خود در حملات 11 سپتامبر هر امتیاز و باجی را به آمریکا و دیگر کسانی که در پشت افشاگری‌های جدید قرار دارند، پرداخت کند.

احمد کاظم زاده - کارشناس مسائل خاورمیانه