پای درس «مکتب خونه»
اینترنت زمان و مکان را در‌هم نوردیده و تعریف جدیدی از بسیاری امور ارائه کرده است. گاهی این تغییرها مثبت است و گاهی منفی. آموزش آنلاین یا کلاس درس از راه دور، آن‌گونه که در کشور ما جا‌افتاده، بازتعریف جدیدی از روش آموزش بوده که یکی از نتایج مثبت اینترنت است.
به گزارش جام جم کلیک ،در این روش ماهیت کلاس درس تغییر نکرده، بلکه از حالتی به حالت دیگر درآمده است.
مزایای آموزش آنلاین این است که از امکانات مالتی‌مدیا شامل صوت و تصویر استفاده می‌شود تا دانشجو کیلومترها آن‌سوتر بتواند از کلاس درس و استاد بهره‌مند شود.
یک سرویس آنلاین آموزشی ایرانی به نام «مکتب‌خونه» چند سالی است که سایتی برای آموزش آنلاین دروس دانشگاهی راه‌اندازی کرده که تفاوتش با بیشتر نمونه‌های خارجی، رایگان بودن آن است. این سرویس محصول گروهی از دانشجوهای دانشگاه صنعتی شریف است.
برخاسته از دانشگاه
داستان به چهار سال پیش برمی‌گردد، زمانی که اینترنت ADSL تازه آمده بود و اشتراک‌گذاری ویدئو در ایران مانند الان نبود. «ما تعدادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف بودیم که با سایت‌های coursera و edx آشنا شدیم و از ایده آنها لذت می‌بردیم که دوره‌های دانشگاهی را اینترنتی منتشر می‌کند.
پیش از آن «خان آکادمی» زودتر شروع کرده بود، اما خبر تاسیس کورسرا باعث ایجاد جرقه راه‌اندازی نمونه‌ای ایرانی بود.
ذهنیت مشخصی برای این کار نداشتیم، ولی حامد طباطبایی و محسن هجرتی که پیشنهاد این کار را داده بودند، شروع کردند به انجام کارهای فنی و زیرساختی سایت، در حالی که هردویشان ایران نبودند.»
این جملات را مصطفی حسینی می‌گوید و به‌سرعت اضافه می‌کند از همان ابتدا بیشتر با نیت عام‌المنفعه و گسترش دانش در کشور، استارت مکتب‌خونه را زده‌اند.
حامد طباطبایی، مدیر فنی تیم که در تورنتو کانادا زندگی می‌کند، توسعه یک سایت به اشتراک‌گذاری ویدئو را شروع می‌کند تا کلیپ‌های ویدئویی آموزشی را که از سایت‌های خارجی گرفته‌اند روی آن قرار دهند.
چون یوتیوب ایرانی تا آن زمان وجود ندارد، خودشان نمونه مشابهی می‌سازند که نتیجه‌اش می‌شود یک سایت به اشتراک‌گذاری ویدئوی کاملا ایرانی به نام «تخته سفید» که از پلیر تا سیستم پخش آن را حامد طی یک‌سال نوشته است.
مصطفی می‌گوید: «پس از این‌که زیرساخت فنی کار آماده شد، ویدئوهای آموزشی خارجی روی سایت می‌گذاشتیم، اما کم‌کم به فکرمان زد به کلاس‌های دانشگاه خودمان دوربین ببریم و درس دادن استادها را ضبط کنیم.
درس‌ها را با دقت روی سایت می‌گذاشتیم که با استقبال خوبی مواجه شدیم. با این شرایط پیش خودمان گفتیم خب چرا این کار را برای درس‌های دیگر نکنیم؟»
خدمات رایگان، کاربران وفادار
مصطفی در پاسخ به این پرسش که چرا هزینه‌ای بابت کلاس‌ها از کاربران نمی‌گیرند، توضیح می‌دهد اتفاقا دلیل استقبال از مکتب‌خونه رایگان بودن خدماتش است.
«اکنون ماهانه بیش از صد هزار کاربر فعال داریم و 200 درس و حدود 9000 ساعت ویدئو روی سایت وجود دارد.
از ابتدا هدفمان این بود کلاس‌هایی را که خودمان در دانشگاه داشتیم با دیگران به اشتراک بگذاریم و اصلا به فکر پول درآوردن از این راه نبودیم.
فکر می‌کنیم اگر همه به این کلاس‌ها دسترسی داشته باشند سطح علمی و سواد جامعه خیلی بالاتر می‌رود. در کشورمان چند دانشگاه نمونه همچون شریف، تهران، امیرکبیر و... داریم که همه امکان استفاده از استادان‌شان را ندارند.»
با همین روش، مکتب‌خونه و تیم سازنده‌اش توانسته در این چهار سال به کار خود ادامه دهد و مدام رشد کند، به‌گونه‌ای که این تیم اکنون از 15 نفر تشکیل شده است.
به گفته مصطفی، مکتب‌خونه از سوی استادان، دانشجوها و چند شرکت حمایت می‌شود و هزینه‌هایشان را تامین می‌کنند.
«البته سودی در کار نیست، بلکه فقط هزینه‌های کارمان تامین می‌شود. استادها برایمان حتی میکروفن ضبط صدا (HF) خریدند و یک شرکت نیز حاضر شد سرور و پهنای باند رایگان در اختیارمان قرار دهد. دانشجوهای مختلفی هم از سراسر کشور داوطلبانه کلاس‌هایشان را ضبط می‌کنند و برایمان ارسال می‌کنند.»
مصطفی درباره زیرساخت فنی مکتب‌خونه توضیح می‌دهد که ویدئوها با استاندارد H264 و پسوند mpeg4 پخش می‌شود.
«ویدئوها را با فرمت اچ‌دی در کلاس ضبط می‌کنیم، اما حدود 30 نوع پارامتر را رویشان تغییر می‌دهیم تا برای قرار گرفتن روی سایت آماده شود. سرورهایمان در آلمان و ایران قرار دارد و زبان برنامه‌نویسی‌مان نیز پایتون است.
ویدئوها را با دو کیفیت روی سایت قرار می‌دهیم که هر کاربر باتوجه به سرعت شبکه و اتصالش می‌تواند دانلود کند. در حال حاضر آرشیومان بیش از 20 ترابایت می‌شود.»
ساخت فیلم آموزشی سخت‌تر از فیلم سینمایی است
اما فیلم گرفتن از کلاس‌های درس به همین سادگی‌ها هم نیست. غیر از این‌که برنامه‌ریزی دقیقی باید وجود داشته باشد، کیفیت ضبط فیلم و شرایط آن نیز سخت است.
برای این کار به گفته مصطفی برنامه‌ریزی دقیقی کرده‌اند تا تمام دروس را پوشش دهند ضمن این‌که سرفصل‌ها و محتوای آنها نیز در برنامه‌شان قرار دارد.
«برخی کاربران به ما ایمیل می‌زنند و می‌گویند چرا همه درس‌ها را روی سایت نمی‌گذارید؟» مصطفی با لبخند در پاسخ این پرسش می‌گوید این کاربران مکتب‌خونه فکر می‌کنند ما یک آرشیو کامل از تمام درس‌های دانشگاهی داریم، ولی خساست می‌کنیم و منتشر نمی‌کنیم.
در صورتی که چنین چیزی نیست و طی این چهار سال کم‌کم این آرشیو را جمع کرده‌ایم و مطلبی نداریم که آماده باشد و منتشرش نکرده باشیم.»
مصطفی از دشواری‌های ضبط فیلم در کلاس‌ها می‌گوید و آن را با ساخت فیلم سینمایی قیاس می‌کند.
«بارها شده از کلاس یک استاد با رضایتش فیلم گرفته‌ایم، اما پس از مدتی آن استاد گفته بنا به دلایلی فیلم را از روی سایت بردارید.
همچنین چون دانشگاه‌هایی که می‌رویم معمولا خیلی بزرگ هستند و دانشکده‌های زیادی دارند، گاهی حراست در جریان نیست و مانع کار ضبط‌مان می‌شود. یک‌بار داشتیم ضبط می‌کردیم که حراست آمد و دوربین را برد. تا هماهنگی انجام شود و ضبط را از سر بگیریم ده دقیقه طول کشید و زمان کلاس را از دست دادیم.»
مصطفی همچنین از خاطرات ضبط کلاس‌ها تعریف می‌کند و می‌گوید: «کلاس گرد بود و استاد در کلاس زیاد قدم می‌زد.
مجبور شدیم از دو میکروفن استفاده کنیم و دوربین را در جایی قرار دهیم که استاد در فیلم معلوم باشد. اگر فیلمبردارمان حرفهای نبود نمی‌توانستیم از کلاس درس فیلم بگیریم.»
پدرم نمی‌گذارد دانشگاه بروم!
مصطفی در پاسخ به این پرسش‌مان که آیا مکتب‌خونه می‌تواند جایگزین دانشگاه و روش سنتی درس خواندن شود، می‌گوید مکتب‌خونه قرار نیست جای دانشگاه‌ها را بگیرد.
بلکه قرار است ابزاری باشد برای کمک به دانشگاه‌ها و البته توضیح می‌دهد رشته فیزیک‌شان از صفر تا صد کامل است و دانشجو می‌تواند تا دکترا پیش برود.به گفته مصطفی، همه درس‌هایشان کامل نیست هرچند دروس کاملی هم در سایت‌شان دارند.
به گفته او نمونه‌های خارجی پرسنل و سرمایه هنگفتی دارند و توانسته‌اند یک دانشگاه آنلاین بسازند، اما تیم مکتب‌خونه با حداقل هزینه و بدون سرمایه‌گذار جلو آمده و راه زیادی برای کامل شدن دارد.
مصطفی از تلاش زیاد خود و تیم مکتب‌خونه صحبت به میان می‌آورد و می‌گوید موفقیت برای همه نیست، زیرا تعداد آدم‌های زحمتکش کم است.
او ادامه می‌دهد اگر این موضوع را باور داشته باشیم اتفاق‌های خوبی می‌افتد. او در پایان به این موضوع اشاره می‌کند که نظرات و ایمیل‌های کاربران‌شان خستگی این کار دشوار را از تن‌شان در می‌آورد.
«یک‌بار خانمی از یک نقطه دورافتاده کشور ایمیل زده بود که پدرش نمی‌گذارد دانشگاه برود. او در ادامه از ما تشکر کرده بود و گفته بود به کمک مکتب‌خونه توانسته در خانه درس بخواند و کلی چیز یاد بگیرد.» مصطفی ادامه می‌دهد کاربر دیگری هم مقطع دکترا قبول شده بود و ایمیل زد که از کلاس‌های ما استفاده کرده است.
مصطفی در انتهای صحبت‌هایش از برنامه‌های آینده مکتب‌خونه برایمان شرح می‌دهد و می‌گوید قصد دارند درس‌های غیر‌فنی را هم به سرویس‌شان اضافه کنند؛ برای مثال علوم پزشکی و رشته‌های هنر.
همچنین او به محبوبیت اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه اشاره می‌کند و می‌گوید تا دو ماه آینده اپ مکتب‌خونه هم منتشر خواهد شد.
نام ایده: مکتب‌خونه
سایت: maktabkhooneh.org
مصطفی حسینی: مدیر اجرایی «مکتب‌خونه»
مصطفی 25 سال دارد و لیسانس خود را در رشته برق مخابرات از دانشگاه صنعتی شریف گرفته و در حال حاضر دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت شریف است. اوقات فراغت مصطفی را کتاب‌های مرتبط با رشته‌اش پر می‌کند.
کلاس درس آنلاین در دنیا
در دنیا این روش بسیار مورد قبول واقع شده و شرکت‌های بزرگی همچون اپل تا استارت‌آپ‌ها روی آن دست گذاشته‌اند و خدمات مفیدی را در اختیار کاربر قرار داده‌اند.
در این روش هر یک از جلسات کلاس به صورت ویدئویی روی اینترنت قرار می‌گیرد و دانشجو می‌تواند آنلاین از درس‌های استاد استفاده کند.
طبیعتا تعداد دروس و مطالب بیشتر می‌تواند این سیستم را به یک دانشگاه غنی تبدیل کند و به احتمال زیاد آینده آموزش به این سمت خواهد رفت، جایی که دانشجو به حضور فیزیکی در دانشگاه نیاز ندارد.
نقطه مشترک تمام این سرویس‌ها این است که استفاده از دوره‌های آنها غیر از تعدادی محدود، پولی بودن آنهاست.
رامین فتوت
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد