ایران و ترکیه مکمل یکدیگرند

اول از خودتان بگویید. میزان تحصیلات، سوابق کاری و سیاسی. چند سال است در ایران حضور دارید و تا چه حد به زبان فارسی آشنا هستید؟

متاسفانه اصلا با زبان فارسی آشنایی ندارم. بنده فارغ‌التحصیل رشته علوم سیاسی در روابط بین‌الملل از دانشگاه آنکارا هستم و 25 سال است در عرصه سیاست فعالیت می‌کنم. سال 1990 وارد وزارت خارجه شدم و از 15 اکتبر یعنی حدود 9 ماه فعالیت خود را در تهران آغاز کردم. پیش از سفر به تهران در لس‌آنجلس ماموریت داشتم و سال‌های 2007 تا 2011 سرکنسول ترکیه در این شهر بودم. پس از پایان ماموریتم در لس‌آنجلس به ترکیه بازگشتم و سه سال معاون میز عراق در وزارت خارجه بودم. همچنین سفیر ترکیه در بلغارستان و رم بوده‌ام و در سال‌های 2002 تا 2004 نیز به عنوان نماینده دائم ترکیه در سازمان ملل فعالیت کرده‌ام که آن موقع، جواد ظریف نماینده ایران در سازمان ملل بود و از همان موقع متوجه شدم ظریف چقدر دیپلمات موفق و کارکشته‌ای است.

دعوای اردوغان و حزب گولن به کجا ختم شد؟ اردوغان می‌گفت او یک دولت موازی به راه انداخته و گولن نیز مدعی بود دولت اردوغان فاسد است. ریشه این اختلافات در چیست و اکنون چه مراحلی را طی می‌کند؟

ریشه این اختلافات ساده است و البته در این میان، رسانه‌ها ادعاهای بسیاری را مطرح می‌کنند. روند قضایی رسیدگی به این اتهامات در جریان است و معتقدیم باید تصمیمی عادلانه و درست در این زمینه گرفته شود.

ترکیه می‌خواست در سیاست خارجی مشکلاتش را به صفر برساند، اما درحال حاضر تقریبا با همه کشورهای پیرامونش مشکل دارد؛ با سوریه، مصر، ارمنستان، قبرس، لیبی و... آیا مقامات کشور شما به این نتیجه رسیده‌اند که این سیاست‌ها غلط بوده است؟ آیا تصمیمی برای تصحیح این خطاها وجود دارد؟

روابط همیشه دوجانبه است، هم‌اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا داشتن مشکل با کشورهای همسایه فقط به خاطر ترکیه است؟ مسلما پاسخ این پرسش خیر است. به عنوان مثال، تا مارس 2011 روابط خوبی با سوریه داشتیم، ابتدا سعی کردیم آنها را قانع کنیم از اقداماتشان دست بردارند، اما زمانی که موفق نشدیم، رویکرد خود را تغییر دادیم. عراق مثال دیگری است. به نخست‌وزیر سابق عراق درباره سیاست‌های اشتباهش هشدار دادیم، اما نوری المالکی به این گوشزدها توجه نکرد و هم‌اکنون داعش یک‌سوم این کشور را فرا گرفته است. یک مشکل تاریخی دیگر نیز با ارمنستان داشته‌ایم و اخیرا قدم‌های بزرگی برای حل این مشکل برداشته‌ایم، به طوری که تنها در شش سال گذشته پیغام‌های بسیاری به ارمنستان ارسال کردیم، اما تاکنون هیچ حرکت متقابلی ندیده‌ایم.

اگر مشکلی وجود نداشته پس چرا فرانسه، آلمان و آمریکا همچنان نسل‌کشی ارامنه را محکوم می‌کنند؟

این که کشورهای دیگر درباره ما چگونه فکر می‌کنند، برایمان مهم نیست. آمادگی لازم را برای گفت‌وگو درباره موارد تاریخی و رسیدن به یک راه‌حل مشترک داریم، اما این به آن معنا نیست که این همکاری‌ها می‌تواند به هر بهایی باشد. امیدوارم ارمنستان منافع دو کشور را در نظر بگیرد و مشکلات با یکدیگر را بزودی حل کنیم و همچون دو کشور خوب روابط حسنه داشته باشیم، چون دو کشور ترکیه و ارمنستان نقاط مشترک بسیاری دارند و می‌توانند روابط مستحکم با یکدیگر داشته باشند. من خودم شاهد وجود فرهنگ یکسان میان دو کشور بودم. بر این باورم، روزی فرا می‌رسد که درگیری‌ها به پایان خواهد رسید و صلح و آرامش در منطقه حاکم می‌شود.

اما یک سوال اساسی درباره همکاری ترکیه و داعش و بعضا جنگ زرگری با آنها، لطفا این قضیه را توضیح دهید؟

ترکیه از همان ابتدا مخالف تروریست‌ها بوده و هست. سیاست‌های ترکیه نشان می‌دهد که آنکارا یکی از اولین کشورهایی است که داعش را به رسمیت نشناخت. به عنوان مثال، تابستان گذشته داعش به کنسولگری ترکیه در موصل حمله کرد و 45 نفر از همکاران ما را گروگان گرفت. آن زمان در موصل سمت داشتم و از نزدیک شاهد آن بودم که خانواده این 45 نفر چقدر اذیت شدند. ترکیه به هیچ‌وجه با گروه‌های تروریستی که اقدامات کاملا غیرانسانی انجام می‌دهند، ارتباطی ندارد و البته می‌دانیم که برخی کشورهای منطقه با داعش همکاری می‌کنند. آنکارا بر این باور است که پایداری و ثبات در منطقه به نفع ترکیه است و همکاری با داعش کاملا غیرمنطقی است و دلیل عقلانی برای این همکاری وجود ندارد.

دلیل این که همه فکر می‌کنند ترکیه از داعش حمایت می‌کند، داشتن مرز طولانی با سوریه است. تروریست‌های خارجی بسیاری از طریق این مرز به سوریه رفته‌اند و البته کنترل تمام مرز آسان نیست. این کنترل بخصوص زمانی سخت‌تر می‌شود که گردشگران زیادی سالانه به ترکیه سفر می‌کنند. تنها سال گذشته 5/41 میلیون گردشگر به ترکیه آمدند و کنترل تک‌تک این افراد بسادگی امکان‌پذیر نیست. تروریست‌ها اکثرا از غرب به ترکیه می‌آیند و به همین خاطر از سازمان‌های اطلاعاتی غربی خواسته‌ایم اطلاعات دقیق‌تری از اتباع خود در اختیار ما قرار دهند. تبادل اطلاعات با سرویس‌های اطلاعاتی در یک‌سال گذشته باعث شده به موفقیت‌های بسیاری برسیم. در این مدت 1500 نفر بازگردانده شده‌اند و 11 هزار نفر اجازه ورود به ترکیه را پیدا نکرده‌اند. در مرزها نیز تدابیر امنیتی را افزایش داده‌ایم، اما کنترل صددرصدی غیر ممکن است. در این موارد همیشه آمریکا و مکزیک را مثال می‌زنم که مرز مشترک طولانی با یکدیگر دارند. ایالات متحده هرگز نمی‌تواند مهاجران غیرقانونی را که از مکزیک می‌آیند، کنترل کند. بنابراین بی‌انصافی است گناه مهاجرت‌های غیرقانونی را به گردن ترکیه بیندازیم.

ولی گفته می‌شود ترکیه توانست بدون خونریزی گروگان‌های خود را از چنگ داعش آزاد کند و این هم دلیل دیگری بر همکاری آنکارا با داعش می‌تواند باشد. این‌طور نیست؟

در جهان سیاست، اظهارات زیادی مطرح می‌شود و خیلی‌ها فکر می‌کنند حتی ممکن است ترکیه مسئول بمبگذاری اخیر در شهر سروچ باشد، اما واقعیت این است که آنکارا نه‌تنها از داعش حمایت نمی‌کند، بلکه قدرت گرفتن این گروه را به ضرر خود می‌داند زیرا امروزه ترکیه با سوریه بیش از 12 هزار کیلومتر مرز مشترک زمینی دارد. از سوی دیگر حامی طرح‌های بین‌المللی برای مبارزه با تروریست‌ها بخصوص داعش هستیم و سعی می‌کنیم شرایط را برای بزرگ‌تر شدن گروه‌های تروریستی از بین ببریم.

همیشه کسانی بوده‌اند که یک‌سری تهمت‌ها را به ترکیه می‌زدند و این اتهامات همواره ادامه خواهد داشت.

اگر هیچ همکاری‌ای وجود ندارد، پس چرا داعش به همه کشورها حمله کرده جز ترکیه؟ چرا داعش در هیچ‌یک از اطلاعیه‌‌هایش ترکیه را متهم یا تهدید نمی‌کند؟

این سوال را باید از داعش بپرسید و البته در این باره با شما همفکر نیستم.

از چند وقت پیش تاکنون زمزمه تشکیل یک دولت مستقل کردی شنیده می‌شود. ترکیه در برابر این ادعاها موضعگیری سختی کرد و اردوغان بحث ایجاد اقلیم کردی در شمال سوریه را خط‌قرمز ترکیه دانست. با این حال گفته می‌شود آمریکا از تشکیل چنین دولتی استقبال می‌کند. در صورت پافشاری کردها و آمریکا؛ ترکیه چه خواهد کرد؟

تا امروز از طرف آمریکا هیچ صحبتی درباره تشکیل اقلیم کردنشین در شمال سوریه نشنیده‌ایم. موضعگیری ما در این زمینه مشخص است و از ابتدا تمامیت‌ارضی سوریه را محترم شمرده‌ایم. درگیری‌ها بالاخره یک روز به پایان می‌رسد و نمی‌خواهیم هیچ گروهی ازجمله سنی، علوی و کرد از این فرصت استفاده کند و به نفع خود کاری انجام دهد. البته خواهان این هستیم سیستمی طراحی شود که از حقوق شهروندان ازجمله علوی‌ها، کردها و اهل تسنن حمایت کند.

رابطه ترکیه و ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ سطح تبادل تجاری در چه میزانی است؟ گفته می‌شود سالی شش میلیون گردشگر ایرانی از ترکیه بازدید می‌کنند. کل این درآمد چقدر خواهد بود؟

میزان همکاری‌های تجاری 6 میلیارد دلار است که البته رقم بالایی است. روابط ایران و ترکیه در سال‌های اخیر به صورت مثبت در تمام زمینه‌ها بوده و به نظر من بعد از توافق هسته‌ای غرب با تهران احتمال گسترش روابط تجاری نیز وجود دارد که این موضوع تاثیر بسیار مهمی بر روابط دوجانبه خواهد گذاشت. به دلیل تحریم‌های یکجانبه غرب علیه تهران مشکلات بسیاری در روابط تجاری داشتیم و حل این مشکلات به نفع دو کشور است زیرا به لحاظ اقتصادی رقیب یکدیگر نیستیم، بلکه مکمل همدیگریم. به لحاظ جغرافیایی نیز ترکیه دری است برای رسیدن ایران به اروپا و ایران نیز دری است برای رسیدن اروپا به آسیا. سرمایه‌گذاری‌های خارجی ترکیه نیز در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است؛ کشورمان از نظر منابع انرژی غنی است و احتمال می‌رود در پی توافق هسته‌ای سرمایه‌گذاران ترک بسیاری به ایران سفر کنند و آنکارا به فکر سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت با تهران بیفتد. البته می‌توانیم با ایران در یک کشور سوم نیز سرمایه‌گذاری کنیم، توافق‌نامه‌های مشترک امضا و بخش گردشگری را که نقش قابل‌توجهی در روابط دو کشور دارد، تقویت کنیم.

سال 2014 شمار گردشگران ایرانی در ترکیه 30 درصد افزایش یافت و به 6/1 میلیون نفر رسید که البته این میزان خبر خوشحال‌کننده‌ای است. از سوی دیگر می‌توان پیش‌بینی کرد شمار گردشگران ترک در ایران به میزان قابل توجهی افزایش یابد. نه تنها در زمینه احداث هتل‌ها و ساختمان‌ها، بلکه در زمینه آموزش پرسنل نیز می‌توانیم همکاری کنیم. آقای روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز بر گسترش همکاری‌های گردشگری تاکید کرده‌اند که امیدوارم در آینده نزدیک به نتایج خوبی در این‌باره برسیم.

ان‌شاء‌الله حکومت جدید در ترکیه بزودی تشکیل شود و در آینده شاهد سفر هیات‌های عالی‌رتبه به هر دو کشور باشیم.

معصومه زارع

بین‌الملل